به بهانه روز جهاني انتقال خون
هديه حيات‌بخش
محمدعلي حيدرنيا٭
سازمان جهاني بهداشت براي بيماري‌ها و مسائل پزشكي روزي از سال را با شعاري مخصوص نامگذاري مي‌كند و از همه كشورها و مردم درخواست مي‌كند كه آن را در كانون توجه قرار دهند. روز 14 ژوئن به نام روز انتفال خون معرفي شده است.
گاهي خوني پاك در دفاع از شرف انساني بر زمين مي‌چكد و گاهي همچون اكسيري حيات‌بخش در رگ‌هاي انساني ديگر سرازير مي‌شود؛ هر دو غرورآفرين و نجات‌بخش هستند.
به گفته سخنگوي سازمان انتقال خون كشور، خون‌هاي اهدايي ايرانيان از پاك‌ترين خون‌ها هستند.
خاطره‌اي از اهداي خون
براي يك دوره يكساله بورسيه دانشگاه بين‌المللي شانگهاي چين بودم. در آنجا سخنراني داشتم تحت عنوان روابط فرهنگي ايران و چين، در قسمت پرسش و پاسخ ضمن مطرح شدن پرسش‌هاي مختلف سوال شد كه شما در بيمارستان‌هاي چين و روي بدن مردم چين تجربه اندوخته‌ايد، پيام شما براي اين افراد چيست و من ضمن تشكر از اساتيد دانشگاه و مخصوصا بيماران گفتم با كمال افتخار تصميم دارم 500 سي‌سي از خون خود را به مردم خوب چين اهدا كنم. اين سخن چنان شوري در شنوندگان ايجاد كرد كه من نيز احساساتي شدم و اين خاطره با انتقال خون براي من ماندگار شد.
همه انسان‌ها ميل به بخشش دارند ولي در بعضي موارد به‌‌رغم اين ميل، شرايط آن فراهم نيست و اين حس زيباي انسان‌دوستي فرد ارضا نمي‌شود. اهداي خون فرصتي است كه مي‌توانيم گرانبهاترين هديه را عاشقانه به مردم خوب‌مان و حتي به ساير جهانيان اهدا كنيم. اهداي خون اوج دوست داشتن مردم و مصداق اين شعر سعدي است؛ به جهان خرم از آنم كه جهان خرم از اوست / عاشقم بر همه عالم كه همه عالم از اوست
نقش اهداي خون در ارتقاي ابعاد چهارگانه سلامت
جسمي: ضمن نجات ديگران، ارتقاي سلامت خون‌دهنده را نيز در پي دارد، مقالات علمي و پژوهش‌هاي زيادي اين مطلب را تاييد مي‌كنند.
اجتماعي: سبب تحكيم روابط اجتماعي شده و مسير را براي خدمات بيشتر باز مي‌كند. آمار‌ها نشان مي‌دهند كه كشورهاي با سطح سلامت اجتماعي بالا بيشتر خون اهدا مي‌كنند.
رواني: احساس رضايت رواني بعد از هديه خون بسيار زيباست. تصور كنيد كودكي زيبا به علت تصادف و خونريزي يا بيماري تالاسمي (يك نوع بيماري خوني كودكان) در آستانه مرگ است و چند سي‌سي خون شما ناجي زندگي او خواهد شد، چقدر اين احساس زيبا و غرورآفرين است.
معنوي: پاداش معنوي هديه خون نجات جان جهانيان است. به گفته قرآن كريم «هر كس نفسي را حيات بخشد (از مرگ نجات دهد) مثل آن است كه همه مردم را حيات بخشيده است.»
خون گرانبهاترين هديه‌اي است كه هر كسي مي‌تواند به ديگري بدهد.
چند پرسش و پاسخ در رابطه با اهداي خون از سايت سازمان جهاني بهداشت
آيا اهداي خون درد دارد؟
تنها چيزي كه احساس مي‌كنيد يك فشار ملايم و يك احساس «خراش» لحظه‌اي است. اهداي خون بسيار ايمن است و ناراحتي يا مشكل حين يا بعد از اهدا بسيار نادر است.
حجم خون اهدايي؟
در اكثر كشورها، حجم خون گرفته شده 450 ميلي‌ليتر است كه كمتر از 10درصد كل حجم خون شماست (متوسط يك فرد بالغ بين 5/4 تا 5 ليتر خون دارد). در برخي كشورها حجم كمتري گرفته مي‌شود. بدن شما ظرف 36 ساعت مايعات از دست رفته را جايگزين مي‌كند. البته اهداي 250 سي‌سي نيز در دسترس است.
سالي چند بار مي‌توانيم خون اهدا كنيم؟
حداكثر تعداد مجاز اهداي خون در سال بسته به نظر پزشك مركز اهداي خون و تمايل اهداكننده، براي مردان چهار بار در سال و براي زنان سه بار در سال.
سن اهداي خون ؟
در شرايط نرمال 17 تا 65 سالگي است. (در ايران 18 – 60 سالگي)
برخي حقايق كليدي در اهداي خون ؟
٭ از 118.5 ميليون اهداي خون جمع‌آوري شده در سطح جهان، 40 درصد آن در كشورهاي با درآمد بالا جمع‌آوري مي‌شود كه محل سكونت 16درصد از جمعيت جهان است.
٭ در كشورهاي كم‌درآمد، تا 54درصد از انتقال خون به كودكان زير 5 سال انجام مي‌شود. درحالي كه در كشورهاي با درآمد بالا، بيشترين گروه بيماراني كه بيشتر از آنها تزريق مي‌شوند، بالاي 60 سال سن دارند كه تا 76درصد از كل تزريق‌ها را تشكيل مي‌دهد.
٭ براساس نمونه‌هاي 1000 نفري، ميزان اهداي خون در كشورهاي با درآمد بالا 31.5، در كشورهاي با درآمد متوسط 16.4، در كشورهاي با درآمد متوسط پايين 6.6 و در كشورهاي كم درآمد 5.0 است.
٭ از سال 2008 تا 2018 افزايش 10.7 ميليوني اهداي خون از اهداكنندگان داوطلبانه بدون دستمزد گزارش شده است. با اين حال، 54 كشور بيش از 50درصد خون خود را از اهداكنندگان خانواده/جايگزين يا پولي جمع‌آوري مي‌كنند.
٭ متخصص پزشكي اجتماعي، دانشيار دانشكده پزشكي، دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي