برداشت اشتباه از يك بخشنامه و موج التهاب جديد در خانواده‌ها
هيچ محدوديت تازه‌اي براي غربالگري جنين ايجاد نشده است
گروه اجتماعي| طي روزهاي گذشته، برخي كاربران شبكه‌هاي اجتماعي با انتشار متن و تصوير بخشنامه اخير سازمان غذا و دارو، از «توقف غربالگري سه ماهه اول بارداري به دليل ممنوعيت توليد و واردات كيت تشخيصي» خبر دادند در حالي كه جزييات اين بخشنامه، خلاف اين خبر بود . در بخشنامه اخير اداره كل تجهيزات پزشكي، به استناد دستورالعمل سال 1399 آمده بود: «با توجه به استاندارد آزمايشگاه‌هاي غربالگري بيوشيمي سندرم داون و تريزومي‌هاي 13 و 18 و چك ليست ارزيابي نظارتي آزمايشگاه‌هاي متقاضي مشاركت در برنامه كشوري ساماندهي غربالگري سندرم داون (ويرايش سال 99) آزمايشگاه‌ها صرفا مجاز به استفاده از دستگاه‌هاي آنالايزر بسته (Closed) براي غربالگري سه ماهه اول بارداري سندرم داون هستند. لذا IRC توليد و واردات كيت‌هاي تخصصي غربالگري سه ماهه اول بارداري به صورت سيستم باز، از جمله به روش الايزا براي انجام غربالگري سه ماهه اول سندرم داون صادر و تمديد نخواهد شد.» نگراني كاربران فضاي مجازي بابت محدوديت‌هاي جديد براي غربالگري دوران بارداري، به فضاي رسانه‌اي كشور هم رسيد و اخباري با تيتر «غيرممكن شدن غربالگري جنين به دنبال تصميم جديد وزارت بهداشت» منتشر و تبعات اين تصميم جديد وزارت بهداشت، در گفت‌وگو با كارشناسان حوزه سلامت تحليل و به نقل از كارشناسان اعلام شد كه «نتيجه اين تصميم غيركارشناسي، افزايش خطر تولد نوزادان مبتلا به ناهنجاري‌ها و بيماري‌هاي ژنتيكي خواهد بود علاوه بر اينكه توقف صدور مجوز توليد و واردات كيت‌هاي غربالگري سه ماهه اول بارداري باعث خواهد شد اين كيت‌ها به صورت غيرمجاز و با قيمت‌هاي سرسام‌آور تامين شوند كه در اين شرايط علاوه بر تحميل هزينه به مردم، استاندارد و كيفيت اين كيت‌ها نيز زير سوال خواهد رفت.»ديروز وزارت بهداشت با تكذيب اخبار منتشر شده در رسانه‌ها اعلام كرد: «هيچ محدوديت جديدي براي توليد و توزيع كيت‌هاي غربالگري جنين ايجاد نشده و استانداردهايي كه پيش از اين به منظور كنترل كيفي كيت‌ها اعمال مي‌شد، كماكان رعايت مي‌شود . نظارت بر كيفيت و استاندارد بودن كيت‌هاي غربالگري جنين وظيفه سازمان غذا و دارو است تا كيت‌هايي كه در اختيار مردم قرار مي‌گيرد، بيشترين دقت و كمترين خطا را داشته باشد. از نظر وزارت بهداشت، غربالگري جنين با رعايت استانداردها ممنوع نيست و غربالگري مطابق قانون و نظر متخصصان استانداردسازي شده است. در حال حاضر كيت‌هاي تشخيصي غربالگري با دقت كافي در اختيار مردم قرار مي‌گيرد و كماكان براي كمك به سلامت مادر و جنين، از توزيع كيت‌هاي غيراستاندارد و غيردقيق جلوگيري مي‌شود.»محمدامين طباطبايي‌فر، عضو هيات‌مديره انجمن ژنتيك پزشكي ايران در گفت‌وگو با «اعتماد» تاكيد كرد كه شيوه‌هاي تشخيص ناهنجاري‌هاي كروموزومي در سه ماهه اول بارداري، با دو سيستم «بسته يا باز» انجام مي‌شود در حالي كه در سيستم بسته، كيت‌هاي تشخيصي با تعداد مشخص و تعریف شده ای از نمونه بیماران و صرفا در دستگاه‌هاي خاص كه ضريب خطاي بسيار كمي دارند، قابل استفاده است و اغلب آزمايشگاه‌هاي تشخيص باليني در كشور هم مجهز به سيستم بسته هستند اما در سيستم باز، كيت‌هاي مورد استفاده، با حجم‌نمونه متغیر و در دستگاه های متفاوت قابل استفاده است که به لحاظ قيمت بسيار مقرون به‌صرفه بوده اما ضريب خطاي بسيار بالاتري هم دارد، چون به دلیل خطای دستگاهی ممکن است هر دستگاه نتيجه‌اي متفاوت ارائه دهد . طباطبايي‌فر افزود: «وقتي مقدار فاكتورهاي بيوشيميايي در بدن مادر باردار از حدي بيشتر يا كمتر شود ريسك بيماري‌هاي كروموزومي خاص مانند سندرم داون (تريزومي 21) سندرم ادوارد (تريزومي 18) و سندرم پاتو (تريزومي 13) افزايش مي‌يابد كه همراه با انجام سونوگرافي خاص موسوم به NT مي‌توانيم ريسك اين سندرم‌ها را تخمين بزنيم.
در صورتي كه ميزان ريسك، بيشتر از يك به 250 باشد، مادر باردار يا بايد تست‌هاي غيرتهاجمي تشخيصي پيش از تولد (NIPT) يا تست‌هاي تهاجمي مثل امينوسنتز انجام دهد و در صورتي كه نتيجه تست‌های تهاجمی، ابتلاي جنين به اين بيماري‌هاي كروموزومي خاص را تاييد كند، والدين با رضايت خودشان به پزشكي قانوني معرفي مي‌شوند تا عمل سقط درماني انجام شود.»طباطبايي‌فر افزود: «به نظر مي‌رسد بخشنامه سازمان غذا و دارو، با وجود شتابزدگی ، عدم پرداختن به جزییات و مشاوره نگرفتن از انجمن های ذیربط مانند انجمن علمی ژنتیک پزشکی ایران ، بر رعايت استانداردهاي تشخیصی تاکید داشته اما حتي اگر فرض كنيم كه تعدادي از آزمايشگاه‌هاي تشخيص باليني، از سيستم باز استفاده مي‌كنند، بايد زمان و مهلتي براي تغيير سيستم‌ها در نظر بگيريم تا تجهيزات به‌روزرساني و تامین شود.»