قطر برقراري وقفه بشردوستانه چهار روزه را ميان دو طرف درگير ميانجيگري كرد كه منجر به رهايي 51 اسراييلي و 150 فلسطيني شد.
چرا قطر ميانجي بسياري از منازعات است؟
بسياري از كشورهاي خاورميانه مانند مصر، عمان و كويت آرزو دارند كه در جنگ اسراييل و حماس ميانجيگري كنند. در اين ميان قطر عملا نشان داده است كه طرفدار ميانجيگري براي حل مشكلات منطقه‌اي است و نقش فعالي در بحران‌هاي اوكراين، لبنان، سودان، افغانستان و غزه داشته، اين كشور همچنان ميزبان رهبري طالبان و شاخه سياسي حماس نيز هست.
ناظران باور دارند كه قطر به عنوان كشور كوچك، اما فوق‌العاده ثروتمند و نفتخيز خود را در معرض تهديد و مداخلات ناخواسته همسايگان بزرگ‌ترش مي‌داند، تحريم اين كشور در سال 2021 – 2017 به محوريت عربستان سعودي به درستي نشان داد كه قطر دلايل خوبي براي ترسيدن دارد. بنابراين قطر براي بقا و محافظت از خود در فضاي آنارشيك نظام بين‌الملل نياز دارد تا در جامعه بين‌الملل همواره ديده شود و خود را به عنوان يك كشور كوچك، اما با ظرفيت سياسي بالا تثبيت كند.
آيا مخالفتي با نقش قطر در جنگ اسراييل و حماس وجود دارد؟
البته تيد بُد، سناتور جمهوري‌خواه راست‌گرا و طرفدار اسراييل از كاروليناي شمالي در صفحه ايكس (توييتر سابق) نوشت: هفته‌هاست كه وزير خارجه قطر ادعا مي‌كند كه مذاكرات براي توافق آزادي گروگان‌هاي حماس از جمله گروگان‌هاي امريكايي «نزديك است»، قطر تا چه زماني به ميزباني اين گروه ادامه مي‌دهد؟
گرشون باسكين كه مستقيما در اسارت گيلعاد شاليت با حماس مذاكره كرده است، اخيرا در يك نشستي كه از سوي موسسه خاورميانه برگزار شده بود، قطر را به چالش كشيد. او گفت: به باور من قطر كشوري است كه از راديكال‌ها حمايت مي‌كند و بايد از آنها پرسيده شود. باسكين با اشاره به اين نكته كه بزرگ‌ترين پايگاه نظامي امريكا در قطر است، ادامه داد: امريكايي‌ها بايد به دولتمردان قطر بگويند كه اگر حماس را مجبور به آزادسازي اسيران نكنيد، رهبران آنها را بايد از قطر تبعيد كنيد. باسكين يكي از كساني است كه باور دارد دستگاه امنيتي مصر راه‌هاي مناسب براي تماس با گروه حماس را در اختيار دارد، در حالي كه قطر هيچ‌گونه تماس اطلاعاتي با موساد ندارد.
چنين انتقاداتي بر قطر فشار مي‌آورد كه هم بي‌طرفي و استقلاليت خود را در اين جنگ حفظ كند، از سويي هم بالاي رهبران حماس تاثيرگذار باشد. در پاسخ قطر مي‌گويد كه بسياري از منتقدان اين كشور به درستي درك نمي‌كنند كه چرا ميزبان رهبران سياسي حماس است، اما تاكيد مي‌كند كه به ميانجيگيري ميان دو طرف درگير، براي كاهش تنش‌ها و آزادي گروگان‌ها ادامه خواهد داد.
قطر كدام سمت جنگ ايستاده است؟
قطر از حمله هفتم اكتبر حماس حمايت نمي‌كند، اما اشغالگري اسراييل را يگانه دليل اين حمله مي‌داند و اسراييل را مسوول اصلي آغاز جنگ تلقي مي‌كند. قطر در نشست اخير سازمان همكاري‌هاي اسلامي قويا حملات اسراييل به غزه را محكوم كرده و اسراييل را به نسل‌كشي، نقض كنوانسيون‌هاي ژنو و قتل‌عام متهم كرد. همزمان قطر تلاش مي‌كند كه بر جمهوري اسلامي ايران تاثير بگذارد تا تنش‌ها تشديد نيابد. در واقع، از آغاز جنگ تاكنون قطر سعي كرده است كه با ايفاي نقش بي‌طرفانه تنش‌هاي موجود را كاهش دهد.
چرا مذاكرات بر سر گروگان‌ها اينقدر
دشوار است؟
مبادله زندانيان سياسي در جريان جنگ معمولا براي اعتمادسازي صورت مي‌گيرد. كساني كه قرار است مبادله شوند بر سر هويت آنان، مكان و روش انتقال‌شان بايد توافق صورت بگيرد. در اين ميان بيش از دو هفته است كه طرفين جنگ توافق كرده‌اند كه بايد زنان و كودكان و غيرنظاميان اولين گروه‌هاي آزاد شده دو طرف باشند. اما گرشون باسكين باور دارد كه اين امر براي اسراييل غيرمعمول و بسيار دشوار است، زيرا اسراييل در حال مذاكره با مردمي است كه قصد ادامه اين جنگ را دارند نه تسليم شدن را. از آنجا كه هردو طرف درگير جنگ نمي‌خواهند تسليم شوند، اين جنگ براي آينده خاورميانه سرنوشت‌ساز خواهد بود. از سويي هم، با آغاز وقفه بشردوستانه مديريت ايستگاه‌هاي بازرسي، كمك‌هايي كه اجازه ورود دارند، هماهنگي توزيع كمك‌ها، تعداد گذرگاه‌هاي باز شده و اجتناب از درگيري همه براي اسراييل، دردسرساز خواهد بود.
سرنوشت گروگان‌هاي ديگر چه خواهد شد؟
پس از برقراري وقفه بشردوستانه چهار روزه، حماس 150 گروگان را حفظ خواهد كرد. حدود هفت‌هزار فلسطيني هنوز در زندان‌هاي اسراييل هستند كه 559 نفر از آنها به اتهام قتل اسراييلي‌ها به حبس ابد محكوم شده‌اند. علاوه بر اين، 130 تن نيروهاي حماس در روزهاي پس از 7 اكتبر توسط ارتش اسراييل دستگير شده‌اند. در كل يك‌سوم زندانيان در اسراييل اعضاي حماس هستند و تنها 400 نفر از 7000 تن از غزه هستند و باقي از كرانه باختري. برخي از اين زندانيان، به دليل عضويت در حماس، پرتاب سنگ يا بادكنك آتش‌زا در زندان‌هاي اسراييل در حال گذراندن مجازات خود هستند. حماس مي‌خواهد با برگ گروگان‌هاي باقيمانده تعداد زيادي از اين زندانيان را از زندان‌هاي اسراييل آزاد كند؛ امري كه براي هر دو طرف بسيار سخت و تصميم آن دشوار خواهد بود.
ترجمه: سروش عبدالواجد