رقابت جايزه‌ها
كامران مشفق‌آراني
آلفرد نوبل را بيشتر به دليل وصيتنامه‌اي كه در اواخر عمر تنظيم كرد، مي‌شناسيم، صد البته كه او ابتدا كاشف ديناميت بود، ولي بعدها با بنيانگذاري جايزه نوبل در هفت رشته فيزيك، شيمي، پزشكي، ادبيات، اقتصاد و صلح شهرت يافت. طبق درخواست او اين جايزه به افرادي تعلق مي‌گيرد كه بيشترين خدمت را به مردم كرده باشند. اما در اين ميان و از سال 1901 كه نخستين جايزه نوبل به افراد اهدا شد، گستره علم در جهان دگرگوني بسياري پيدا كرده، اگرچه در همان زمان هم رياضيات در زمره رشته‌هاي دريافت‌كننده جايزه نبود (دليل آن با استناد به وصيتنامه نوبل اين است كه جوايز به كساني تعلق مي‌گيرد كه با استفاده از تئوري و پژوهش‌شان به مردم خدمت كرده باشند، اما رشته رياضيات به‌طور مستقيم خدمتي به مردم ارايه نمي‌كند)، اما علوم جديدي در دنيا پديدار شدند كه در آن زمان كسي حتي فكر پيدايش آنها را نمي‌كرد. از آنجايي كه جايزه نوبل براي خيلي از علوم مانند مثلا علوم كامپيوتر وجود ندارد، سالانه از سوي انجمن ماشين‌هاي محاسب (ACM) يك جايزه يك ميليون دلاري به اشخاصي كه سهم بسزايي در زمينه توسعه دانش مرتبط با علوم كامپيوتر و هوش مصنوعي دارند، اهدا مي‌شود با عنوان جايزه اي‌سي‌ام تورينگ. اين نامگذاري به افتخار رياضيدان بريتانيايي آلن تورينگ (بسياري او را پدر علوم كامپيوتر و هوش مصنوعي مي‌دانند) است، لازم به ذكر است كه غول‌هاي فناوري مانند گوگل و اينتل از حاميان مالي اين انجمن علمي هستند و قطعا امكان اعمال نفوذ در انتخاب پژوهشگران را براي خود محفوظ داشته‌اند.
واقعيت امر اين است كه پديده هوش مصنوعي از سال ۱۹۵۶ميلادي رسما تبديل به شاخه‌اي آكادميك شد و در سال‌هاي پس از آن چندين موج خوش‌بيني را تجربه كرده، گرچه آن سطح كاذب مثبت‌انديشي چنان دوام نياورد و محدوديت‌هاي تكنولوژيك در آن زمان باعث شد تا اين علم نوپا يك عصر يخبندان نسبتا طولاني را تجربه كند (از ابتداي دهه هفتاد تا انتهاي دهه نود ميلادي) . وجود گستره بالاي تاثير‌گذاري و تاثير‌پذيري در كنار سرعت بالاي رشد علم و فناوري در جهان پر تكانش كنوني، ضرورت سرمايه‌گذاري و رقابت ابرشركت‌هاي فناوري براي هر چه سريع‌تر فتح كردن قله‌ها به اهميت وجود چنين بنياد‌هاي ناظري بيش از پيش خواهد افزود، اما در نظر بگيريد كه از سال 1966 تاكنون 57 جايزه تورينگ اهدا شده است كه 66 درصد برندگان آن اهل ايالات متحده بوده‌اند و دليل اين امر واضح است، چراكه بيش از نيمي از شركت‌هاي پيشتاز در زمينه فناوري‌هاي نوظهور مستقر در امريكا هستند. تاثير شاخص‌هاي ميزان پيشرفت تكنولوژي‌هاي وابسته به توسعه هوش مصنوعي، زيرساخت‌هاي فناوري اطلاعات و توسعه امنيت سايبري در مقياس ملي كشورها بر ديناميك‌هاي اقتصادي يك امر واضح و روشن است، پس دور از ذهن نخواهد بود كه تشكيل نهادهاي علمي و اهداي جوايز ميليون دلاري به پژوهشگران اين حوزه‌ها در كشوري مانند امريكا بيش از ساير كشورها اتفاق افتد، چراكه آنان گام بلندي به سوي برپايي مجدد يك جهان تك قطبي پس از جنگ سرد برداشته‌اند. چين كه در سال‌هاي اخير ركورددار رشد اقتصادي در جهان است هم در اين مدت بيكار ننشسته، اگرچه درحال حاضر ارقام دقيق در مورد ميزان رشد درصد اقتصاد چين كه به فناوري‌ها وابسته است، ممكن است متغير باشد و امكان‌پذير نيست و به تغييرات در زمان و منابع مختلف بستگي دارد؛ اما مي‌توان گفت از زماني كه چين به عنوان يكي از قدرت‌هاي برتر اقتصادي جهان مطرح شده، تاثير فناوري بر اقتصاد اين كشور بيش از گذشته بزرگ و چشمگير شده است.در سال ۲۰۱۸، چين اولين جايزه «نوبل كامپيوتر» را معرفي كرد كه به پژوهشگران و مهندسان برتر در زمينه كامپيوتر و فناوري اطلاق مي‌شود. اين جايزه از سوي وزارت علوم و فناوري چين تاسيس شده و هدف اصلي آن تشويق پيشرفت‌هاي علمي و فناوري در كشور بوده است. اين جايزه به صورت رسمي با نام «جايزه چيني كامپيوتر» (Chinese Computer Society (CCF) Award) شناخته مي‌شود كه توسط انجمن كامپيوتر چين (CCF) به پژوهشگران و مهندسان برتر در زمينه رايانه و فناوري هر ساله تنها به پژوهشگران چيني اهدا مي‌شود.برخلاف دولت‌هاي غربي كه سرمايه‌گذاري توسط نهادهاي خصوصي عمدتا صورت مي‌گيرد، چين در سطح دولتي و ملي برنامه‌ها و پروژه‌هاي تحقيقاتي و فناوري را پشتيباني مي‌كند و منابع زيادي را سالانه در سبد بودجه ملي اين كشور براي توسعه علم و فناوري با برنامه‌اي مدون اختصاص مي‌دهد. توسعه فناوري‌هاي وابسته به علوم كامپيوتر نه تنها در چين و ايالات متحده به عنوان يكي از ركن‌هاي اساسي توسعه استراتژيك ملي تلقي مي‌شود، بلكه به لحاظ كاربردي و ساختاري از پايه و اساس توسعه توانمندي‌هاي نظامي نيز بستگي به اين فناوري‌ها دارد. ناگفته نماند كه كشورهاي توسعه يافته ملاك‌هاي ديگري را نيز علاوه بر اينها مدنظر دارند، اين‌گونه توسعه‌ها با ايجاد فرصت‌هاي شغلي، ارتقاي سطح زندگي عموم مردم، بهبود خدمات عمومي و زيرساخت‌هاي شهري، تقويت بخش‌هاي اقتصادي مختلف و افزايش رقابت‌پذيري كشورها در صحنه‌هاي بين‌المللي همراه است. برنامه‌هاي تحقيقاتي و نوآوري، ارتقاي سطح فناوري و ديجيتاليزاسيون و توسعه كارآمد نرم‌افزارها و سخت‌افزارهاي محلي، همگي به عنوان بخشي از استراتژي‌هاي راهبردي كشورهاي بزرگ در تلاش براي ايجاد يك جامعه دانش‌بنيان و فناوري‌محور است كه چشم‌انداز توسعه انساني را در مقياس كلان آن در نظر دارند و ذيل رسيدن به اين هدف بزرگ از هيچ كوششي فروگذار نخواهند كرد.