فارين پاليسي مدعي شد
افزايش احتمال رويارويي اسراييل و حزب‌الله
احسان پناه‌بر
استيون كوك در تحليلي در نشريه فارن پاليسي به وضعيت تنش رو به گسترش ميان اسراييل و حزب‌الله لبنان پرداخته و مدعي است كه وقوع جنگي گسترده و تمام‌عيار ميان آنها اجتناب‌ناپذير به نظر مي‌رسد. او در مقاله اخير خود در نشريه فارن پاليسي مدعي است كه تحليلگران سياسي و امنيتي كه مدعي‌اند دو طرف جنگ نمي‌خواهند، در اشتباهي مهلك به‌سر مي‌برند، چراكه از نظر استيون كوك، تمامي شواهد از هر دو سوي مرز به ما مي‌گويد كه هم اسراييل و هم حزب‌الله ممكن است در هشت ماه آينده روياروي هم قرار بگيرند. او مدعي است كه تحليل (ادعايي) او براساس شرايط كنوني و آينده مطرح شده است، اما تحولات خاورميانه با وجود بازيگران متعدد بسيار پوياست و هر لحظه مي‌تواند تحولي شگرف را در خود بپرورد. او توصيه مي‌كند كه تحليلگران و مقامات دولتي مفروضات خود را مورد بررسي مجدد قرار داده و انتظارات خود را به‌روز كنند. به ادعاي كوك، درست است كه تا به امروز اسراييل و حزب‌الله لبنان درگيري‌هاي خود را زير سطح آستانه جنگ همه‌جانبه نگه داشته‌اند و پاسخ‌هاي هيجاني و زودگذر را به تحريكات راهبردي و بلندمدت ترجيح داده‌اند، اين خويشتنداري ظاهري به اين معنا نيست كه حزب‌الله و اسراييل روياروي هم قرار نخواهند گرفت. كوك مدعي است كه هيچ كس نبايد روي اين عوامل حسابي باز كند. عزم دولت بايدن براي جلوگيري از درگيري منطقه‌اي، در نتيجه جنگ غزه نيز چندان جدي نيست يا دست‌كم با محدوديت‌هاي فراواني روبه‌رو است. به نظر سياست دولت بايدن اين است كه تنها جنگ به غزه محدود بماند، حال تا هر زماني كه مي‌خواهد به طول بينجامد. بايدن در سال انتخابات به دنبال خطر كردن تنش نيست، آن‌هم در خاورميانه كه باتلاقي عميق است و مي‌تواند براي هميشه حيات سياسي اين رييس‌جمهور 81 ساله را به تلخي به پايان برساند.
خويشتنداري با توسل به احتياط
بلافاصله پس از 7 اكتبر، حزب‌الله در حمايت از حماس مواضع اسراييل را هدف حملات برنامه‌ريزي‌شده‌اش قرار داد. حداقل در حال حاضر، هم اسراييل و هم حزب‌الله نشان مي‌دهند كه علاقه‌اي به تشديد تنش‌هاي گسترده‌تر، فراتر از مبادلات مرزي منظم و موشكي و توپخانه‌اي ندارند، اما وقوع درگيري گسترده‌تر امكان‌پذير است. حزب‌الله تاكيد مي‌كند تا زماني كه جنگ در غزه ادامه داشته باشد، به مقابله با اسراييل ادامه خواهد داد. به موازات آن، اسراييل تهديد به جنگ با حزب‌الله مي‌كند در صورتي كه اهداف ادعايي اين بازيگر براي بازگرداندن امنيت و امكان بازگشت ساكنان اسراييل به سرزمين‌هاي اشغالي در امتداد مرز برآورده نشود. اسراييل ضمن اعلام آمادگي براي چنين جنگي، تمايل خود را براي اجتناب از اين جنگ ابراز كرده است. آن‌طور كه ليورحيات، سخنگوي وزارت خارجه رژيم اسراييل، مدعي است، موضع كابينه اسراييلي اين است كه راه‌حل ديپلماتيك را در اولويت قرار داده و اگر راه‌حل ديپلماتيك امكان‌پذير نباشد، به جنگ متوسل شود. گانتز از «جهان و دولت لبنان» خواسته است تا راه‌حلي ارايه دهند. اما، در عمل، چشمان اسراييل به كاخ سفيد دوخته شده است.
ميانجيگري امريكا، به رهبري فرستاده ويژه كاخ سفيد، آموس هوخشتاين، بيش از يك سال پيش دستاوردهاي چشمگيري را براي كاهش تنش به همراه داشت. توافق مرز دريايي اسراييل و لبنان كه در اكتبر 2022 از طريق گفت‌وگوهاي غيرمستقيم دوجانبه و بدون به رسميت شناختن متقابل به دست آمد، سابقه‌اي ايجاد كرد و ثابت كرد كه ميانجيگري ايالات‌متحده زماني مي‌تواند موفق باشد كه بر يك موضوع برد-برد خاص تمركز كند و نيازهاي دوجانبه را برطرف كند. امروز، هوخشتاين بار ديگر در حال رفت و آمد در سراسر منطقه است. احساسات ضدتنش هم در تل‌آويو و هم در بيروت ابراز مي‌شود و ايالات‌متحده جلوگيري از شعله‌ور شدن بيشتر تنش را مزيتي آشكار براي خود و منطقه مي‌داند. با اين همه ممكن است توسل به راه‌حل ديپلماتيك بي‌نتيجه باشد.
بهانه تازه تل‌آويو
تلاش ايالات‌متحده براي جلوگيري از تشديد تنش، تمركز بر موضوعاتي است كه حتي قبل از شروع جنگ فعلي در غزه، عمدتا مربوط به قطعنامه 1701 شوراي امنيت سازمان ملل متحد است. اسراييل ادعا مي‌كند كه موضوعات متعددي در اين زمينه وجود دارد كه براساس آن، برخي نياز به حل و فصل كوتاه‌مدت دارند، درحالي كه برخي ديگر ماهيت بلندمدت دارند. به نظر مي‌رسد اين قطعنامه شوراي امنيت، بهانه لازم را به كابينه نتانياهو، در شرايط بحراني و رو به وخامت منطقه، داده است تا دست به ماجراجويي جديدي در منطقه بزند. اسراييل مدعي است كه موضوع اين قطعنامه براي موجوديت اين رژيم حياتي است. تل‌آويو حضور مشروع حزب‌الله در جنوب رودخانه ليتاني و عمليات‌هاي اين گروه در دفاع از مردم غزه عليه اسراييل را نقض قطعنامه 1701 شوراي امنيت مي‌داند. اسراييل مدعي است كه عقب‌نشيني نيروهاي حزب‌الله از مرزها مولفه‌اي حياتي براي هرگونه توقف خصومت‌ها و پيش‌نياز صلح تلقي مي‌شود. اين رژيم كه بيش از دو ميليون نفر را در غزه آواره كرده است، اكنون مدعي است كه حضور نظامي حزب‌الله در مرزها مانع از بازگشت ساكنان اسراييلي به سرزمين‌هاي اشغالي مي‌شود، مناطقي كه پس از حملات اخير حزب‌الله تخليه شده‌اند.
انصارالله؛ خار چشم اسراييل
كوك در ادامه يادداشت ادعايي‌اش آورده، اين استدلال كه حزب‌الله خواهان جنگ نيست، به اين ادعا بستگي دارد كه ايران تا چه اندازه نسبت به متحد خود، حزب‌الله و اسراييل محتاطانه عمل مي‌كند. در سال‌هاي اخير، حزب‌الله و سپاه پاسداران انقلاب اسلامي ايران در جبهه‌هاي سوريه عليه تروريسم جنگيده‌اند و از بدو تاسيس اين جنبش، اتحاد نزديكي، هم در بعد راهبردي و هم تاكتيكي، ميان آنها برقرار بوده است. اين نزديكي تا جايي پيش رفته است كه ديگر گروه‌هاي مقاومت در منطقه را نيز حول مفهومي به نام «محور مقاومت» گرد آورده است و اكنون به نيرويي قوي در منطقه بدل شده است. حزب‌الله بيش از اينكه متحد تهران باشد، جنبشي است با رويكرد بازدارندگي. در واقع، حزب‌الله لبنان كه در جنگ‌هاي متعدد با اسراييل و اخيرا در نبردهايي عليه تروريست‌هاي داعش در سوريه بسيار ورزيده شده است، به مهم‌ترين نيروي مقاومت در منطقه عليه اسراييل بدل شده است. اين جنبش مقاومت داراي تجهيزات رزمي كارآمدي است و نيروهاي زبده رضوان نيز در سال‌ها جنگ منطقه‌اي آزموده شده‌اند و تعداد راكت‌ها و موشك‌هاي گزارش‌شده آن به بيش از صد هزار تير هم مي‌رسد. به ادعاي كوك، حزب‌الله بازوي بازدارندگي ايران در مقابل حملات اسراييل و ايالات‌متحده است.
ازسوي ديگر، با فروكش كردن زد و خوردها در عراق كه بيشتر براي كمك به دولت شكننده عراق شكل گرفته است، نبردهاي ديگر گروه‌هاي حامي تهران در منطقه عليه اسراييل و متحدانش، به ويژه ايالات‌متحده، ادامه دارد. غرق شدن كشتي بريتانيايي «روبي مار» در درياي سرخ نشان از آن دارد كه انصارالله يمن در عزم خود براي مقاومت، به‌رغم حملات امريكا و بريتانيا به مواضع آنها، جدي است. به ادعاي كوك در واقع، حزب‌الله در شمال منطقه و انصارالله در جنوب آن دو بازوي بازدارندگي تهران عليه دشمنان خود، اسراييل و غرب است. در واقع هم حزب‌الله و هم حماس در شمال منطقه بخص مهمي از محور مقاومت و هسته بازدارندگي ايران را تشكيل مي‌دهند. رژيم اسراييل كه به شدت از اين امر احساس خطر مي‌كند و حيات خود را در سايه تهديد اين جنبش‌هاي مقاومت در خطر مي‌بيند، خواهان ازبين بردن توان آنها، يا دست‌كم كوتاه كردن دستان آن عليه موجوديت خود است. ترورهاي اخير اسراييل عليه فرماندهان مقاومت در لبنان، سوريه و غزه در همين راستاست تا با حذف فرماندهان ميداني، بتواند دست بالا را در جبهه‌هاي احتمالي داشته باشد. اين امر البته باتوجه به قدرت جايگزيني نيروهاي باتجربه حزب‌الله و حماس در سال‌ها نبرد نمي‌تواند چندان كارساز باشد.
درگيري اجتناب‌ناپذير
به ادعاي كوك، به نظر مي‌رسد در شرايط كنوني كه هر لحظه مي‌تواند تغيير كند، تهران از حزب‌الله لبنان خواسته است خويشتنداري پيشه كند. احتمالا ايالات‌متحده در مورد اسراييل نيز همين كار را كرده است. دولت بايدن در طول جنگ غزه درباره دو موضوع عزم خود را جزم كرده است: اول اينكه حماس بايد از بين برود و دوم اينكه بايد از جنگ بين اسراييل و حزب‌الله جلوگيري كرد. گزارش شده است كه لويد آستين، وزير دفاع ايالات‌متحده، در نوامبر گذشته در يك گفت‌وگوي صريح، نگراني‌هاي تيم بايدن را به يوآو گالانت، وزير دفاع اسراييل، بازگو كرده است.
جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا نيز به بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير رژيم اسراييل، گفت كه جنگ را به لبنان گسترش ندهد. مقامات امريكايي به وضوح بر اين باورند كه جنگ بين حزب‌الله و اسراييل به سرعت به يك درگيري منطقه‌اي تبديل خواهد شد كه كشيده شدن پاي ايالات‌متحده به جنگ با ايران را اجتناب‌ناپذير مي‌كند. نگراني‌هاي دولت بايدن منطقي است، اما توانايي رييس‌جمهور ايالات‌متحده براي تاثيرگذاري بر اسراييلي‌ها در نحوه برخورد آنها با مرز شمالي‌شان رو به كاهش است. اين به اين دليل است كه كابينه اسراييل تصميم گرفت به عنوان يك اقدام احتياطي در صورت تشديد تنش، حدود
80 هزار اسراييلي را از شهرهاي شمال تخليه كند. از ديدگاه اسراييل، اين بخش از كشور آنها غيرقابل سكونت است و حاكميت اسراييل در آنجا نامشخص است. اين به سادگي براي هر كدام از كابينه‌هاي اسراييل، قابل تحمل نيست كه نياز به پاسخ قاطع داشته باشد. يك رويارويي تمام‌عيار بين اسراييل و حزب‌الله قطعا اثرات زنجيره‌اي آتشين منطقه‌اي را در پي خواهد داشت كه به طور بالقوه بر امنيت بين‌المللي، بازارهاي انرژي، ايمني دريايي و تلاش‌هاي بشردوستانه تاثير مي‌گذارد و بيشتر بر نياز به تنش‌زدايي فوري و تعامل ديپلماتيك تاكيد مي‌كند. اسراييل در حال حاضر با مجموعه‌اي از چالش‌هاي خود در درگيري‌هاي جاري در غزه مواجه است. ممكن است اين رژيم از توانايي‌هاي نظامي براي حمله به شهرهاي لبنان و تخريب و ويراني گسترده برخوردار باشد، به احتمال بسيار زياد حزب‌الله لبنان نيز توانايي حمله به تل‌آويو و ديگر نقاط مهم و حياتي مانند شهر بندري حيفا را دارد. در ميان تنش‌هاي فزاينده بين اسراييل و حزب‌الله، براي جامعه بين‌المللي بسيار مهم است كه با همه طرف‌هاي درگير ازجمله لبنان و حزب‌الله وارد ديپلماسي سطح بالا شود. روابط نزديك فرانسه با لبنان باعث مي‌شود كه اين كشور تاثير قابل‌توجهي بر تلاش‌هاي ديپلماتيك براي كاهش تنش بين اسراييل و لبنان داشته باشد. با اين حال، طرف‌هاي ديگر و نه لزوما متحد اسراييل، به دنبال آن هستند تا از هر چه بيشتر شدن نفوذ ايران در منطقه جلوگيري كنند و تلاش مي‌كنند در مقابل تهران از خود بازدارندگي نشان دهند. حضور نيروهاي امريكايي در منطقه، همراه با عمليات كنوني تحت رهبري امريكا در درياي سرخ، در راستاي نيل به اين هدف است. اگر اسراييل تهديدات خود را در حمله به رفح به واقعيت بدل كند، تهران احتمالا براي اينكه از حماس پشتيباني و از شكست اين نيروي مهم در منطقه جلوگيري كند، هرگونه محدوديتي را كه نيروهاي حزب‌الله براي اقدام عليه اسراييل دارند را كنار مي‌گذارد.