علي طيب‌نيا در سخناني درباره مشكلات كنوني اقتصاد و راهكارهاي پيش‌رو صحبت كرد. اين سخنان در حقيقت رونمايي از بخشي از برنامه‌هاي اقتصادي مسعود پزشكيان كانديداي چهاردهمين انتخابات رياست‌جمهوري ايران است .
طيب‌نيا كه در دولت اول روحاني سكان وزارت امور اقتصادي و دارايي را در دست داشت و توانست نرخ تورم را در دو سال پياپي در دوره مسووليت خود تك رقمي كند، تاكيد كرده است: نظام مالي و بازارهاي مالي ما در ايران بانك‌محور هستند يعني در گذشته تامين مالي بنگاه‌ها و مردم عمدتا توسط نظام بانكي صورت گرفته در زماني كه من مسووليت وزارت اقتصاد را بر عهده گرفتم و يك نظام برنامه‌ريزي عملياتي براي مجموعه دستگاه‌هاي مشمول تنظيم كرديم يكي از اهداف ما اين بود كه سهم بازار سرمايه را از تامين مالي كشور بالا ببريم ؛ اقداماتي هم در اين مسير انجام شد.
وي در توضيح اين مطلب افزود: ما اوراق بدهي را به عنوان يك وسيله‌اي براي تحقق اين منظور طراحي كرديم. يعني هدف اوليه ما اين بود كه بخش خصوصي بتواند بدون مراجعه به نظام بانكي و صرفا بر اساس اعتبار خودش از بازار سرمايه تامين مالي بكند؛ اين اعتقاد هنوز پا‌بر‌جاست و من معتقدم بايستي شرايطي را فراهم بكنيم كه بازار اوليه در بازار سرمايه كشور فعال بشود و بتواند در تامين مالي بنگاه‌ها مشاركت جدي داشته باشد.
بازار سرمايه يك بازار آزاد است
اين استاد دانشگاه ادامه داد: اين مطلب را هم به خوبي مي‌دانم كه رونق بازار اوليه و افزايش سهمش در تامين مالي كشور منوط به اين است كه بازار ثانويه رونق داشته باشد اگر بازار ثانويه رونق نداشته باشد طبيعتا از طريق بازار اوليه هم نمي‌شود تامين مالي را انجام داد بنابراين برنامه ما اين است كه تمام موانع رونق بازار ثانويه و بازار اوليه را مرتفع بكنيم. بر اساس شناختي كه من از مدت مديريت خودم به دست اوردم يك سري عوامل هست كه عمدتا ناشي از مداخله نابجاي دولت در بازار سرمايه است، بازار سرمايه يعني بازار آزاد يعني بازاري كه اجازه دهيم عرضه و تقاضا بدون مداخله مستقيم دولت قيمت انواع داراييها را مشخص كند. متاسفانه دولت هم به‌طور مستقيم در فرآيند تعيين قيمت‌ها دخالت مي‌كند و هم با اثرگذاري بر سودآوري بنگاه‌هاي بورسي روي شاخص بورس تاثير مي‌گذارد.
او درباره عوامل موثر بر ايجاد اختلال در بازار سرمايه گفت: در اين سال‌هاي گذشته قيمت‌گذاري‌ها منشأ بروز اختلال در بازار سرمايه بودند؛ مثلا تعيين قيمت خوراك پتروشيمي‌ها، يكي از سياست‌هايي است كه متاسفانه در دوره مسووليت من هم اتفاق افتاد و بدون هماهنگي وزارت امور اقتصادي و دارايي و مسوولان بازار سرمايه قيمت خوراك و پتروشيمي‌ها به نحو شديدي افزايش پيدا كرد و طبيعتا با توجه به سهم بالايي كه بنگاه‌ها پتروشيمي و پالايشگاه‌ها در بازار سرمايه ما دارند يكي از عواملي بود كه سودآوري را در بازار تحت تاثير قرار داد؛ و باعث شد كه بازار با مشكل مواجه شود افزايش حقوق دولتي و بهره مالكانه يكي ديگر از اين عواملي است كه متاسفانه اينها معمولا در قانون بودجه هم اتفاق مي‌افتد.
بودجه محل اصلاح قوانين دائمي نيست
وزير اسبق اقتصاد با اشاره به بحث بودجه نيز تاكيد كرد: من يك نكته اينجا عرض بكنم: قانون بودجه محل اصلاح قوانين دائمي كشور نيست، تبصره‌هاي قانون بودجه صرفا بايد ناظر بر چگونگي اجراي بودجه در آن سال جاري باشد، ولي ما متاسفانه مرتب تصميمات مهم و سياست‌هاي اثرگذار مهم را در قالب بودجه مي‌گيريم اين يكي از عواملي است كه بنگاه‌هاي بورسي را هدف قرار داده و قرار مي‌دهد. خروج كالاهاي معدني و فرآورده‌هاي نفتي و محصولات پتروشيمي از بورس كالا يكي ديگر از عواملي است كه به‌طور مرتب مطرح مي‌شود و طبيعتا با اين ادعا كه تعيين قيمت در بورس قيمت اين كالاها را بالا مي‌برد. بنابراين ما اين كالاها را بايد خارج كنيم ما اين را خوب مي‌دانيم كه تنها در يك بازار آزاد شفاف است كه قيمت كالاها به صورت منطقي تعيين مي‌شود. قيمت‌گذاري دستوري كالاها و محصولات شركت‌هاي بورسي، من به وضوح مي‌بينم كه بسياري از محصولات ما مثل محصولات وپتروشيمي، فولاد، مس و امثالهم توسط دولت قيمت‌گذاري مي‌شوند. قيمت‌گذاري‌هايي كه سودآوري بنگاه‌ها را تحت تاثير قرار مي‌دهد و طبيعتا روي شاخص بورس هم اثر خودش را ظاهر مي‌كند، بگذريم از اينكه وقتي شما براي محصول يك شركت قيمت‌گذاري مي‌كني و سودآوري آن را پايين مي‌آوري طبيعتا سرمايه‌گذاري‌هاي آن شركت را هم از محل منابع داخلياش تحت تاثير قرار مي‌دهي؛ يعني هم تاثير منفي دارد در سرمايهگذاري كشور و رشد اقتصادي كشور و هم تاثير منفي دارد، بر شاخص بورس. افزايش نرخ سود بانكي كه خب در برخي از موارد متاسفانه بدون هماهنگي‌هاي لازم انجام شده عامل ديگري است كه منابع را از بازار سرمايه منحرف مي‌كند.
همه جاي دنيا دولت‌ها بدهي دارند؛ اما...
طيب‌نيا افزود: من اينجا عرض بكنم اوراق بدهي يا اوراق دولتي و به‌طور كلي اوراق در دوران مسووليت من بود كه به عنوان يك ابزاري براي تامين مالي معرفي شد؛ ما يك كار علمي و عميق كرديم و برخي از شخصيت‌هاي روحاني هم به ما كمك كردند، اين بازار را ما آمديم طراحي كرديم و اين ابزار را معرفي كرديم من از معرفي اوراق سه هدف داشتم هدف اولم كه به آن اشاره كردم تامين مالي بخش خصوصي بود، يعني آن زماني كه نرخ سود بانكي در نظام بانكي تا 38 درصد و بالاي 40 درصد بالا رفته بود ما گفتيم اجازه دهيم بنگاه‌ها و بنگاه‌هاي معتبر به اعتبار خودشان از بازار سرمايه تعيين مالي كنند هدف دوم من ساماندهي بدهي‌هاي دولت بود. همه جاي دنيا دولت‌ها بدهي دارند حتي نسبت بدهي به GDP در ساير كشورهاي دنيا به مراتب از ايران بالاتر است. ولي مشكل در نابسامان بودن اين بدهي‌هاست؛ اگر در ژاپن نسبت بدهي به GDP بالاي 200 درصد است ولي اوني كه از دولت طلبكار است يك سندي در اختيار دارد اين سند را هر زمان اراده كند مي‌تواند در بازار بفروشد مي‌تواند نزد سيستم بانكي به وثيقه قرار دهد.
هدف اول من، مبارزه با فساد در ايران بود
او در بخشي از سخنانش به مساله مهم اف‌اي‌تي‌اف اشاره كرد و گفت: به هرحال هدف اول من از پياده كردن برنامه جامع مبارزه با پولشويي همين بحث مبارزه با فساد در ايران بود ولي يك هدف دوم هم داشتيم و آن اين بود كه از ليست سياه FATF كشور را خارج كنيم؛ وقتي كشور در اين ليست قرار مي‌گيرد تعاملات ما با خارج دچار محدوديت مي‌شود و ما حتي درآمدهاي نفتي‌مان هم ديگر نمي‌توانيم به كشور منتقل بكنيم، نمي‌توانيم سرمايه‌هاي ايراني‌ها را از خارج به داخل بياوريم و تمام تعاملات ما حذف مي‌شود.
توانستيم از ليست سياه FATF خارج شويم
طيب نيا گفت: ما توانستيم با قدرت و عزت كشور را از ليست سياه خارج كنيم، و اقدامات جبراني FATF را به تعليق در بياوريم، متاسفانه دوباره عده‌اي با دست خودشان كشور را به ليست سياه برگرداندند، چند روز گذشته تركيه از ليست خاكستري خارج شد. رييس كل بانك مركزي تركيه اعلام كرده بايد جشن ملي بگيريم ما تنها كشوري در دنيا بوديم كه قبل از اجراي برنامه اقدام از ليست سياه خارج شديم ولو به صورت تعليق، اين شايسته تقدير بايسته بود نه اينكه عده‌اي به خاطر اينكه چرا اين اقدام در دوران وزارت طيب‌نيا دارد انجام مي‌شود چرا در دوران رياست‌جمهوري آقاي روحاني دارد انجام مي‌شود، بلكه بنام خودشان بايد انجام شود اجازه تصويب ندادند. همان بزرگواري كه در دوران مسووليت خودش نامه زده است به دستگاه‌ها و آنهارا مكلف كرده است كه مشكل با FATF را حل كنيد همان شخص بزرگواري كه در بند چهارم نامه‌اش مي‌گويد: برويد عضو كنوانسيون جرايم سازمان يافته شويد؛ اين چرا مهم است ؟
دليل باقي ماندن در ليست سياه
وزير اسبق اقتصاد گفت: ما از برنامه‌هاي اقدام FATF سي و نه مورد را اجرا كرديم و 2 عدد را اجرا نكرديم و دليل بقاي ما در ليست سياه اين است، اين 2 مورد كدام است؟ مهم‌ترينش عدم الحاق به كنوانسيون جرايم سازمان‌يافته پالرمو است، چرا شخص بزرگواري كه در دوران مسووليتش خودش مي‌گويد برويد عضو شويد امروز مخالف اصلي است و نمي‌گذارد الحاق ما به تصويب برسد . ما اين توفيق را به دست آورديم و طبيعتا من اين را به شما بگويم: اگر شما در تحريم نباشيد، بيشتر نياز است كه در ليست سياه نباشيد وگرنه نمي‌توانيد از مزاياي لغو تحريم‌ها برخوردار شويد. به هر حال آن زمان زماني بود كه پيش‌بيني مي‌شد مذاكرات به نتيجه مي‌رسد و در نتيجه تلاش مي‌شد كه از اين ليست خارج شويم.
مگر ما مي‌خواهيم جرايم سازمان يافته
انجام بدهيم؟
او به شرايط تحريمي اشاره كرد و گفت: ما در شرايط تحريم بيشتر احتياج داريم كه در ليست سياه نباشيم، مگر ما مي‌خواهيم جرايم سازمان يافته انجام بدهيم؟
مگر مي‌خواهيم قاچاق بكنيم مگر مي‌خواهيم به تامين مالي تروريسم كمك بكنيم؟ما بيش از هر كشوري در دنيا از تروريسم آسيب ديده‌ايم ما رييس‌جمهور و نخست‌وزير و رييس قوه قضاييه‌مان شهيد شده‌اند. برترين شخصيت اين مملكت يعني شهيد آيت‌الله بهشتي را در اين مسير از دست داديم، چرا ما بايد متهم به حمايت از تروريسم شويم؟ چرا ما بايد متهم به حمايت از پولشويي شويم؟ متاسفانه عده‌اي با توهمات ناروا و با ادعاهاي بي‌جا زمينه بقاي ما را در ليست سياه و برگشت مجدد ما را فراهم كردند اما براي حفظ عزت ملت ايران تلاش خواهيم كرد ايران را از ليست سياه خارج كنيم، تحريم‌هاي ظالمانه را رفع كنيم، اين تحريم‌ها ظالمانه است .
قبل از به نتيجه رسيدن برجام، تورم را تك رقمي كرديم
او گفت: اين تحريم‌ها تحريم‌هاي سازمان ملل نيست بلكه تحريم‌هايي است كه امريكا با پيمان‌شكني عليه ما وضع كرده و قطعا بايد براي برداشتن آنها تلاش كنيم اما همه تخم‌مرغ‌هاي‌مان را در اين سبد نمي‌گذاريم.
طيب نيا درباره دستاوردهاي دولت اول روحاني و زمان وزارتش نيز توضيح داد و گفت: در دوران مسووليت من در وزارت امور اقتصادي و دارايي قبل از اينكه برجام به نتيجه برسد تكرار مي‌كنم قبل از اينكه مذاكرات به نتيجه برسد ما تورم را نزولي كرديم، رشد اقتصادي را مثبت كرديم، سعي مي‌كنيم از ظرفيتهاي اقتصاد داخلي استفاده كنيم متاسفانه ما در تحريم‌هاي داخلي هستيم، زيرا عده‌اي با كج فهمي خودشان سعي مي‌كنند ما را در اين تحريم‌هاي ظالمانه نگه‌دارند و ما اجازه نمي‌دهيم.