گزارش نشست آذربايجان در مشروطه
تغيير به جاي تقدير
محمدعلي غيبي
نشست آذربايجان در دوره مشروطه با تاكيد بر يادبود هوارد باسكرويل، شهيد امريكايي جنبش مشروطه در تبريز و آيين رونمايي از كتاب گل نصراني نوشته آقاي مجيد واعظي با همت انجمن ايراني تاريخ در بنياد ايرانشناسي استان آذربايجان شرقي واقع در خانه تاريخي شربت اوغلي تبريز برگزار شد. دكتر فاطمه اروجي، دانشيار گروه تاريخ دانشگاه تبريز و نماينده انجمن ايراني تاريخ شعبه آذربايجان شرقي به عنوان دبير اين نشست، ضمن تشكر از دكتر طاهري خسروشاهي، رييس بنياد ايرانشناسي استان آذربايجان شرقي از بابت همكاري در برگزاري اين نشست و خوشامدگويي به مهمانان و سخنرانان برنامه و به خصوص دكتر باقر صدري‌نيا، استاد كرسي گروه ادبيات فارسي دانشگاه تبريز، فرصت را در اختيار ايشان قرار داد.
دكتر باقر صدري‌نيا مشروطه را اتفاقي بزرگ در تاريخ ايران و گنجينه‌اي دانست كه متاسفانه چنانكه شايسته آن است قدرش را نمي‌شناسيم. وي با اشاره به اينكه براي حضور در مقبره باسكرويل در گورستان ارامنه تبريز بايد از هفت خان رستم گذشت، يادآور شد: «در سال 1385، در صدمين سالگرد انقلاب مشروطه، براي حضور بر سر مزار اين شهيد راه مشروطه به خليفه‌گري ارامنه مراجعه كرديم، كاركنان آنجا دچار اضطراب و مدعي شدند كه نياز به مجوز اداره ارشاد است.» دكتر صدري‌نيا در ادامه مشروطه را ظرفيتي براي رونق اقتصادي و گردشگري دانست، اما به گفته او «دريغا كه اهتمامي نداريم، سال‌ها قبل هنگامي كه دكتر داريوش رحمانيان در تبريز حضور داشت، تلاش كرديم بنيادي براي مشروطه‌پژوهي در تبريز ايجاد كنيم، اما پيگيري‌ها براي دريافت مجوز راه به جايي نبرد.»
دكتر اروجي در ادامه ضمن تشكر از دكتر صدري‌نيا با تاييد سخنان وي، اشاره كرد كه سال گذشته نيز موافقت تمام كاركنان اداره ارشاد آذربايجان شرقي براي حضور در مقبره هوارد باسكرويل جلب شد، اما در آخرين لحظات به دلايلي نامعلوم، مجوز بازديد از مقبره باسكرويل صادر نشد.
دكتر جواد ابوالحسني، استاد مهمان دانشگاه تبريز و دانشگاه شهيد مدني آذربايجان با بيان تاريخچه حضور ميسيونر‌هاي امريكايي، فرانسوي، انگليسي و آلماني در اروميه و تبريز، به نقش آنها در گسترش تفكرات جديد در ميان دانش‌آموزان آنها پرداخت. به گفته وي هوارد باسكرويل نيز يكي از همين ميسيونر‌ها در مدرسه مموريال تبريز بود كه به دانش‌آموزان دو درس تاريخ جهان و حقوق را تدريس مي‌كرد و در راه اجراي همين آموزه‌هاي خود در سال 1288 خورشيدي در جريان محاصره تبريز كشته شد.
دكتر محمد سلماسي‌زاده، دانشيار گروه تاريخ دانشگاه تبريز با اشاره به تكرار مداوم تاريخ، مشروطه را آغاز تفكر تغيير به جاي تقدير در تاريخ ايران دانست. وي يادآور شد كه قاجارها هم به دنبال اصلاح بودند، اما اصلاحاتي كه به دوام حكومت ايشان بينجامد نه اصلاحاتي كه به نفع مردم ايران باشد.
آقاي نجفي، سندشناس و محقق دوره قاجاريه نيز به شرح كوتاه زندگي ميرزايوسف‌خان مستشارالدوله پرداخت، از يادگيري زبان انگليسي در ابتداي جواني تا حضور در سفارت ايران در تفليس و پاريس و آشنايي وي با تفكرات مدرن و نهايتا درك اين نكته كه تنها راه نجات ايران يك كلمه است و آن قانون است. به عقيده آقاي نجفي، يوسف‌خان قانون اساسي فرانسه را مطالعه كرد، آن را با آيات قرآن مجيد مقايسه كرد و اساس يك قانون اساسي مشروطه مطابق با شرع اسلام را در ذهن مردم ايران پايه‌گذاري كرد.
دكتر باقري‌حميدي، منتقد ادبي نيز ضمن بيان ويژگي‌هاي رمان گل نصراني مدعي شد كه نويسنده آن به خوبي توانسته است شخصيت اصلي رمان را در دوم شخص قرار دهد، در حالي كه خود از زبان صادق رضازاده‌شفق به عنوان اول شخص سخن گويد و از بابت مديريت عالي چنين سبك دشواري در رمان‌‌نويسي به نويسنده اين كتاب يعني آقاي مجيد واعظي تبريك گفت.
دكتر سعيد كريمي، عضو هيات علمي دانشگاه پيام نور تبريز هم با بيان اينكه نويسنده رمان با پرهيز از رك‌گويي در بيان ديالوگ‌هاي عاشقانه شخصيت‌هاي اصلي رمان يعني باسكرويل و صادق رضازاده‌شفق با معشوق‌هاي خود، اين كتاب را براي نوجوانان نيز مناسب كرده، نقاط قوت اين رمان را شروع پرشور و پايان زيباي آن دانست.
آقاي مجيد واعظي نويسنده رمان گل نصراني با تشكر از نظرات سخنرانان و منتقدان، آنها را عامل تقويت اثر خود دانست. در پايان مراسم نيز دكتر فاطمه اروجي آيين رونمايي از كتاب گل نصراني را اجرا كرده و لوح يادبودي از جانب انجمن ايراني تاريخ و بنياد ايرانشناسي به آقاي مجيد واعظي نويسنده اين كتاب اهدا كردند. آقاي واعظي نيز چندين جلد از كتاب خود را به دانشجويان حاضر اهدا كردند.