آذری جهرمی:
دولت باید سریع برای فیلترینگ چاره‌اندیشی کند
دومین نشست از سلسله نشست‌های «فرصت حضور در اقتصاد بین‌الملل» با موضوع «اکوسیستم نوآوری؛ واقعیت‌های اقتصاد ایران» در اتاق ایران با حضور قدیر قیافه نايب ريیس اتاق ایران، محمدجواد آذری جهرمی وزیر سابق فناوری، ارتباطات و اطلاعات و فعالان اقتصادی به ویژه فعالان حوزه اطلاعات و فناوری برگزار شد. قدیر قیافه، نايب ريیس اتاق ایران در این نشست، گفت: عبور از شرایط سخت امروز اقتصاد کشور، فقط با نوآوری و استفاده از سرمایه‌های انسانی ایران میسر خواهد بود و به همین اندازه، نا سرمایه‌های کشور و کسانی که خود را برخلاف واقع، سرمایه انسانی نشان می‌دهند، می‌توانند تمدن و اقتصاد کشور را زمین بزنند. قیافه با تاکید بر اهمیت ممانعت از خروج جوانان و سرمایه‌های کشور، افزود: امروز انواع موانع در مسیر فعالیت اقتصادی سرمایه‌های انسانی در کشور، وجود دارد اما متاسفانه مسیر آنها برای خروج از کشور هموار است. نایب‌ريیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، با بیان اینکه 27.3 تریلیون دلار ارزش سرمایه‌های طبیعی و معدنی کشور است، اظهار کرد: به طور قطع، اگر سرمایه انسانی نوآوری وجود نداشته باشد، این سرمایه‌ها همچنان مدفون مانده و قادر به استفاده از آن نخواهیم بود. برای ایجاد ارزش افزوده از این سرمایه‌های طبیعی باید سرمایه‌های انسانی را به کار بگیریم تا با رشد مناسبی در تولید ناخالص داخلی مواجه شویم. او ادامه داد: ایران امروز وضع بسیار نامناسبی در تولید ناخالص داخلی دارد. براساس آمار ارائه شده ازسوی کشور به بانک جهانی، تولید ناخالص داخلی ایران حدود 413 میلیارد دلار اما در واقعیت بیشتر از 270 میلیارد دلار نیست. این درحالی است که یک کشور جعلی و غیرقانونی در دنیا، 530 میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی دارد. لذا ما برای عبور از این شرایط راهی جز نوآوری و ابتکار و استفاده از سرمایه انسانی خود نداریم. قیافه با تاکید بر ضرورت ایجاد همدلی در کشور برای عبور از مشکلات، گفت: این امر نیازمند عزم و اراده ملی است. باید با اراده ملی و دانش ملی و سرمایه‌های کشور از این شرایط عبور کنیم و در غیر این صورت شرایطی بهتر از شوروی در پایان دهه 90 میلادی نخواهیم داشت.
مشکلات اقتصاد فرصتی برای نوآوری است
در ادامه این نشست محمدجواد آذری جهرمی، وزیر سابق فناوری، ارتباطات و اطلاعات، گفت: در ادارات، نشست‌ها و همایش‌های مختلف از ناکارآمدی اقتصادی، مشکلات معیشتی و قیاس‌هایی از کشورهای دیگر، تبادل و مراودات مالی ایران با کشورهای دیگر می‌گویند که درنتیجه این گفت‌وگو به خدمات نامناسب در ایران و به نارضایتی می‌رسیم. اما نوآورها «دفترچه نق» به همراه دارند و این نق‌ها را می‌شنوند و می‌نویسند، اساس نوآوری است. در این مشکلات فرصت‌هایی است برای بهبود. مثلا بهره‌وری در اقتصاد ایران پایین است و بهره‌وری پایین خود می‌تواند فرصتی برای نوآوری باشد. او ادامه داد: بیکاری در ذات خود یک آفت است و سیاست‌گذار به این وضعیت به عنوان تهدید نگاه می‌کند ولی در عین حال فرصتی برای خلق فرصت است. اما در مشکلات است که فرصت بهبود ایجاد می‌شود. با شنیدن دغدغه افراد، می‌توانیم به فرصت‌های پیش روی برسیم. بخش نوآور مثل سایر بخش‌ها نیست و به مشکلات به عنوان فرصت نگاه می‌کند. آذری جهرمی اظهار کرد: همسویی نگاه سیاست‌گذاری به مشکلات دامن می‌زند یا آن را کمتر می‌کند و پرسش امروز ما این است که سیاست‌گذاری دولت چگونه باشد تا بتوانیم به رشد و درنهایت توسعه اقتصادی برسیم. آیا سیاست‌ها درست بوده و چه بسته‌ای را می‌توانیم به سیاست‌گذاران پیشنهاد دهیم تا فضایی بسازیم که پیشرفت کشور را رقم بزنند؟ او افزود: اقتصاد دانش‌بنیان چند دسته است؛ دسته اول روی توسعه علم، صنعت نانو، سلامت و غیره سرمایه‌گذاری می‌کند و دسته دوم اقتصاد دیجیتال است که کسب‌وکارهای اینترنتی در این دسته می‌گنجد. با شناخت این دسته‌بندی درنهایت به راهبردی می‌رسیم که می‌تواند برای همه مناسب باشد.
سیاست اقتصاد دیجیتال
به سیاست ایدئولوژیکی تبدیل شده
آذری جهرمی ادامه داد: نگاه نوآور مشکلات را فرصت می‌بیند و در این وضعیت به خلق سرمایه و فرصت می‌رسد. سیستم و فضای کسب‌وکار نوآورانه رفتار و ادبیات و مکانیسم خاص دارد و با این فضا مثل بورس رفتار نکنید. آذری جهرمی تصریح کرد: سرکوب قیمتی و سرکوب ترافیکی سیاست‌گذاری دولت سیزدهم بود که سیاست سرکوبی را در دستور کار قرار داد. دولت ترافیک داخلی را می‌خواست بالا ببرد که این با هیچ مدل اقتصادی سازگار نیست. سیاست اقتصاد دیجیتال از سیاست اقتصادی به سیاست ایدئولوژیکی تبدیل شده که با این اکوسیستم موفق نمی‌شود و نیاز به بازنگری دارد. البته برخی فیلترینگ را راه‌حل می‌دانستند و این را سه سال تجربه کردند. اما انتخابات این را ثابت کرد که همه گروه‌ها و افکار معتقدند که سیاست فیلترینگ ناکارآمد است و باید اصلاح شود. ريیس قوه قضاییه و همه نامزدهای انتخاباتی معتقد بودند که این سیاست ناکارآمد است. او افزود: ما در دولت دوازدهم معتقد بودیم که این شیوه ناکارآمد است. سیاست سرکوب ترافیکی تصمیم اقتصادی نیست و حالا این موضوع کلان در شرایطی است که اجماعی برای حل آن وجود دارد و دولت باید سریع برای آن چاره‌اندیشی کند. آذری جهرمی، تصریح کرد: در مدل سیاست‌گذاری، تعرفه موبایل و تلکام باید تجدیدنظر شود و دولت از دخالت در قیمت‌گذاری دست بردارد. باید وجود رویه واحد اپراتورها را بشکند و فضا رقابتی شود. باید رقابت در عرصه اپراتوری ایجاد شود. در بخش ثابت هم باید به بازار مصرف توجه شود. بسته سیاستی در دولت سیزدهم هم کامل نبود و توسعه تلفن ثابت هم سیاست زده شد و به تجربه دولت قبلی در این حوزه توجه نشد. او در ادامه افزود: راهکار جنگ با مخابرات را خاتمه دهید و نباید این سرمایه را نابود کنیم. اشتباهات برای تصدی‌گری و اعمال نفوذ در مخابرات خاتمه یابد و مخابرات هم دست از سیاست‌گذاری بردارد تا در این صورت بازار ثابت به بازار رقابتی تبدیل شود. باید قیمت‌گذاری دستوری از دستور کار خارج شود و به مخابرات برای رشد فضا داده شود. او تاکید کرد: دولت در حوزه فناوری باید بسته سیاستی اقتصادی و غیراقتصادی اجرا کند و رفع انحصاری و حذف قیمت‌گذاری دستوری و کاهش سطح فیلترینگ و در دستور کار قرار گیرد. او در ادامه به چالش‌ها اشاره کرد: در پوسته اقتصاد دیجیتال چالش نیروی انسانی داریم و مهاجرت کشور را آسیب‌پذیر کرده و سرمایه ژنی کشور از دست می‌رود. ممکن است در بهبود شرایط کشور مهاجرت معکوس رخ دهد. باید دولت به این مدل اکوسیستم‌ها وزن و سرمایه دهد. چالش دوم اشباع بازارهای بالغ اقتصاد دیجیتال است که باید با بسته سیاستی بازار تقویت شود تا در نتیجه توان خرید مشتری بالاتر برود و این راه‌حلی برای عبور از اشباع بازار است. آذری جهرمی به چالش سوم اشاره کرد: به ایجاد رگولاتوری بخشی در این حوزه نیاز است. این حوزه‌ها می‌تواند بازارها را بزرگ کند. این بخش بسته سیاستی لازم دارد که تشکیل رگولاتوری در حوزه سلامت حمل و نقل و فین‌تک لازم است و دولت باید دسترسی به داده را آزاد کند.
نوآوری در تولید لازمه توسعه اقتصادی است
محمد قاسمی، ريیس مرکز پژوهش‌های اتاق ایران از دیدگاه دانش توسعه اقتصاد، بحث نوآوری را توضیح داد. قاسمی تصریح کرد: نظامی که رشد 4درصدی ایجاد کرده، نمی‌تواند رشد 8درصدی انجام دهد. ایران یک دوره جهش رشد داشته و آن‌هم دهه 40 است، اما چون در تحول اجتماعی و سیاسی ناتوان بود، نتوانست تداوم رشد و جهش را ادامه دهد ولی چون نظام سیاسی هم متصلب بود و اجتماع هم عقب‌مانده بود، نتیجه آن انقلاب شد. ريیس مرکز پژوهش‌های اتاق ایران ادامه داد: اما این مسائل چه ربطی به نوآوری دارد؟ کشورهایی که در چهار دهه اخیر -کشورهای نوظهور- در طول 5 دهه گذشته رشد کردند، سیاست اقتصادی متفاوتی در پیش گرفتند. او ادامه داد: این کشورها اول رقابت‌پذیری ایجاد می‌کردند و با پایین نگه داشتن سطح دستمزدها این کار را انجام دادند. یعنی کاهش هزینه تولید از طریق پایین نگه داشتن سطح دستمزد انجام می‌شود، ولی این قابل تداوم نبود، چون جامعه به طبقه متوسط نیاز دارد، مصرف واقعی و مصرف باکیفیت بسیار مهم است و با دستمزد پایین این ممکن نبود. او تصریح کرد: ایده دستمزد پایین قابل تداوم نبود و عاملی که در بلندمدت باعث بهبود کیفیت می‌شود، نوآوری است، بنابراین نوآوری تابع تولید شد. آن معجزه‌ای که با آن روبه‌رو هستیم، نوآوری در تولید است که امروزه منجر به این شده که دولت‌ها ساختار اجتماعی و سیاسی خود را متحول کنند. قاسمی افزود: دولت الکترونیک که ابدا در ایران درک نشد محصول فهم دولت بود. اینکه دولت عرضه‌کننده کالا و خدمات دوره‌اش تمام‌شده و دولت مدرن دولت کنترل‌کننده تقاضا بود که محصولات دولت رفاه است. عملا چنین فرآیندی منجر به انقلاب فناوری شد.
قاسمی ادامه داد: اما چرا این بحث‌ها در این دوره زمانی اهمیت دارد؟ ایران در دو برهه زمانی در فهم تحولات جهانی اشتباه کرد؛ اول در زمان پدیدار شدن نتایج انقلاب صنعتی بود؛ آن زمان دولت زندیه سقوط کرده بود و ما نفهمیدیم که در دنیا چه خبر شده و زمانی متوجه شدیم که با تفنگ در برابر ما قرار گرفتند.