عبور از خط قرمز «کرملین»

حمله خیره‌کننده اوکراین به منطقه مرزی کورسک در روسیه قمار جسورانه‌ای برای فرماندهان نظامی این کشور رقم زده است. طبق گزارش‌ها، اوکراین از نظر منابع و نیروی نظامی به‌ شدت در مضیقه است و دست بالایی در جنگ با روسیه ندارد، اما منابع محدود خود را برای حمله خطرناک به دشمن مجهز به سلاح هسته‌ای خود، روسیه، بدون اطمینان از موفقیت به کار بسته است. پس از اولین نشانه‌های پیشرفت نیروهای اوکراینی در خاک روسیه، ولودیمیر زلنسکی، ريیس‌جمهور اوکراین سکوت خود را شکست و پیشرفت‌های روزانه کی‌یف را برای مردم خسته و البته ناامید از جنگ خود تشریح کرد. به گزارش خبرگزاری فرانسه، مقامات اوکراینی گفتند هزار کیلومتر مربع از خاک دشمن شامل حداقل 82 شهرک و روستا و صدها اسیر جنگی روسی را تحت کنترل دارند، اما یک هفته پس از شروع این حمله، هدف کلی عملیات جسورانه هنوز مشخص نیست: آیا اوکراین مناطقی را که به دست آورده حفظ خواهد کرد؟ آنچه مشخص است این که حمله اوکراین به خاک روسیه معادلات و میدان جنگ را تغییر داده است. شوک حمله برق‌آسا و پنهانی اوکراین بر صورت به ظاهر خدشه‌ناپذیر روسیه چنگ انداخته است. این امر می‌تواند به همان اندازه که برای نیروهای اوکراینی مایه مباهات باشد، برای ولادیمیر پوتین و قوای تحت امرش مایه سرافکندگی است. پس، اوکراین باید خود را برای پاسخ قابل‌توجه روسیه آماده کند. به عقیده برخی ناظران، این حمله همچنین خطر تشدید نقاط ضعف اوکراین را با گسترش خط مقدم و اعزام نیروهای جدید در زمانی که رهبران نظامی با کمبود نیروی انسانی مواجه بودند، به همراه خواهد داشت. اوکراینی‌ها مدت‌هاست به گزارش‌های خبری در مورد شکست‌ها و عقب‌نشینی‌ها از سرزمین‌های خود عادت کرده‌اند، اما نیروهای اوکراینی ناگهان معادلات را تغییر دادند. پس از حمله موفقیت‌آمیز این کشور به منطقه کورسک روسیه، خبرنگاران و روزنامه‌نگاران اوکراینی و اروپایی، با رضایت تمام، جنگ را در قلمروی تصرف شده روسیه پوشش می‌دهند. ناظران نظامی به نیویورک تایمز گفتند ضربه متقابل غافلگیرکننده اوکراین به روسیه تاکنون هیچ نشانه‌ای از رسیدن به نقطه اوج را نشان نمی‌دهد و آنها همچنان مایل به پیشروی در خاک روسیه هستند. همین امر مشخص کردن اهداف اوکراین را سخت کرده است. برخلاف حملات قبلی گروه شبه‌نظامی «لژیون آزادی روسیه» بر ضد پوتین، نیروهای مسلح اوکراین از برخی از باتجربه‌ترین واحدهای خود استفاده می‌کنند. بنا بر گزارش‌ها، نیروهای اوکراین پس از حمله به کورسک، نماد مهم‌ترین پیروزی‌های اتحاد جماهیر شوروی علیه آلمان در جنگ جهانی دوم، تاکنون بیش از 80 منطقه مسکونی را تصرف کرده‌اند. به گزارش رویترز، اوکراینی‌ها در این عملیات برق‌آسا، کنترل سرزمینی به وسعت 1000 کیلومتر مربع، تا عمق 30 کیلومتری داخل روسیه را به دست گرفته‌اند. به گزارش یورونیوز، اخیرا آنها قصد حمله به شهر راهبردی بلگورود را داشتند که با سد محکم دفاعی روسیه مواجه شدند. برای انجام عملیات کورسک، کی‌یف گردان‌هایی را مستقر کرد که از تیپ‌های متعددی تشکیل شده بودند که برخی از آنها از ملتهب‌ترین بخش‌های خط مقدم فراخوانده شدند. تاکنون، مزیت راهبردی کلی مسکو در جنگ دست نخورده باقی مانده است. ناظران نظامی به سی‌ان‌ان گفتند هنوز نمی‌توان با قاطعیت گفت اوکراین توانسته به دستاورد راهبردی در جنگ دست یافته باشد. اما این امر می‌تواند در هفته‌های آینده به دست آید. این بستگی به تعیین تاکتیک‌های مناسب از سوی فرماندهان اوکراینی دارد. فرمانده هنگ چهاردهم پهپادی که در مرحله افتتاحیه تهاجم حضور داشت به آسوشتیدپرس گفت: کشیده شدن خط مقدم به داخل خاک دشمن برای ما بسیار حیاتی و راهبردی است. ما برای این عملیات با جزيیات و برنامه‌ریزی کامل آن آماده شده‌ایم. روس‌ها اصلا برای این عملیات آمادگی نداشتند.

به گزارش خبرگزاری فرانسه، درحالی که حمله اوکراین به خاک روسیه وارد دومین هفته خود می‌شود، نیروهای اوکراینی در چند جهت از شهر سودژا روسیه بیرون رانده شده‌اند. تصاویر ویديویی از میدان نبرد که ستون‌هایی از تسلیحات منهدم شده روسی را نشان می‌دهد، یادآور ضدحمله‌های موفق اوکراین در سال 2022 در خرسون و خارکف است. ناظران نظامی به سی‌ان‌ان گفتند این تصاویر و ویديوها موهبتی برای روحیه ملی در اوکراین است که پس از ضدحمله ناموفق تابستانی ۲۰۲۳ و ماه‌ها تلفات سرزمینی اخیر در شرق از بین رفته بود. با این حال، برخی تحلیلگران در مورد اینکه آیا منطقه کورسک صحنه مناسبی برای شروع حمله‌ای بزرگ‌تر علیه روسیه است، تردید دارند. تخمین زده می‌شود که تعداد نیروهایی که در آنجا فعالیت می‌کنند بین 5 هزار تا 12 هزار باشد. به گفته موسسه مطالعات جنگ، اندیشکده مستقر در واشنگتن، در عرض یک هفته، اوکراین ادعا کرد که به اندازه تصرفات روسیه در اوکراین، در کورسک دستاورد داشته. مقامات روسیه به دستاوردهای اوکراین اعتراف کردند، اما آنها را بی‌اهمیت توصیف می‌کنند. با این حال، روسیه حدود 132 هزار نفر را از منطقه تخلیه کرده است.

به گزارش نیویورک تایمز، روز چهارشنبه، دیمیترو لوبینتس، بازرس حقوق بشر اوکراین در گفت‌وگو با همتای روس خود، تاتیانا موسکالکووا در مورد تبادل اسرا گفت‌وگو کرد و خواستار تبادل اسرای روسی با اوکراینی شد. اولین باری است که چنین درخواستی از سوی مسکو ارائه می‌شود. از نظر سیاسی، حمله اوکراین می‌تواند توازن را تا حدی میان روسیه و اوکراین برقرار کند. این حمله همچنین نمونه‌ای قدرتمند از عزم اوکراین و پیامی برای متحدان غربی بود که اگر به کی‌یف اجازه استفاده از سلاح‌های اهدایی برای حملات عمیق‌تر در داخل خاک روسیه را بدهند، اوکراین می‌تواند معادلات جنگ را به نفع خود تغییر بدهد. تاراس کوزیو، استاد علوم سیاسی در آکادمی دانشگاه ملی کی‌یف - موهیلا به نیویورک تایمز گفت این حمله نشان داده که ترس از عبور از خطوط قرمز روسیه که می‌تواند به تشدید تنش‌های هسته‌ای منجر شود، افسانه‌ای بیش نیست. میخائیلو پودولیاک، مشاور ريیس‌جمهور اوکراین نیز به آسوشتیدپرس گفت این حمله ممکن است دست کی‌یف را در مذاکرات آینده با روسیه تقویت کند. او افزود اشغال بخشی از خاک روسیه پیش از هرگونه مذاکرات آتش‌بس ممکن است به اوکراین اهرمی قوی در مذاکرات بدهد. اگرچه جنگ ادامه دارد، قلمرویی که در حال حاضر تحت کنترل اوکراین است، به خودی خود از ارزش اقتصادی یا استراتژیک کمی برخوردار است. برخی از زیرساخت‌های گازی حیاتی در این منطقه وجود دارد، اما سودمندی آن احتمالا محدود است و تحلیلگران تردید دارند بتوان با آن با روس‌ها در جنگ معامله کرد. پاسی پاروینن از آژانس اطلاعاتی منبع باز مستقر در فنلاند که جنگ را رصد می‌کند به سی‌ان‌ان گفت که اوکراینی‌ها همچنین یک خط راه‌آهن را که از شهر لگوف به بلگورود استان کورسک می‌گذرد، قطع کرده‌اند. پایگاه‌های نظامی اصلی از منطقه عملیاتی کنونی دور هستند و انتظار می‌رود که با اعزام نیروهای روس، پیشروی‌های اوکراین کندتر شود.

مقامات اوکراینی گفته‌اند که قصد اشغال طولانی‌مدت کورسک را ندارند، اما ممکن است به دنبال ایجاد یک منطقه حائل برای محافظت از شهرک‌ها در منطقه مرزی سومی در برابر حملات توپخانه‌ای بی‌امان روسیه و مسدود کردن خطوط تدارکاتی به شمال شرق باشند. فرماندهان اوکراینی در گفت‌وگو با خبرگزاری فرانسه مدعی شدند، یکی از اهداف کی‌یف ناچار کردن روسیه جهت انتقال نیروهایش به این منطقه بود. اما خبرهای میدانی حاکی از آن است تمرکز قوای مسکو در منطقه دونتسک تاکنون تغییری نکرده است. عملیات کورسک همچنین برای انحراف توجه‌ها از جبهه شرقی انجام شده است. در این جبهه، ده‌ها هزار اوکراینی کشته و زخمی شده‌اند و ارتش اوکراین برای ترمیم شکاف‌های دفاعی خود در این منطقه تلاش‌های بی‌ثمری داشته است. بیشترین تلفات سرزمینی در ماه ژوئن و جولاي در منطقه پوکروفسک، در نزدیکی مرکز تدارکات، با تشدید جنگ در نزدیکی تورتسک و چاسیویار، ثبت شد. ناظران به سی‌ان‌ان گفتند در بسیاری از موارد، این تلفات ناشی از زمان‌بندی نامناسب چرخش نیروها و اشتباهاتی بود که در مورد راهبرد کلی ستاد کل ارتش اوکراین تردید ایجاد می‌کرد. ماشووتس، تحلیلگر نظامی به سی‌ان‌ان گفت که روسیه به هیچ وجه نمی‌تواند اقدامات خود را در بخش‌هایی از خط مقدم که از نظر تاکتیکی موفق هستند، متوقف کند. اما فشار به کورسک ممکن است کرملین را مجبور کند که منابع و نیروهای خود را از بخش‌هایی از خط مقدم که اهمیت ثانویه دارند، بیرون بکشد.

پایان بازی کی‌یف؟

نظریه‌های متعددی در مورد آنچه اوکراین می‌خواهد از این عملیات در خاک روسیه به آن نائل شود، وجود دارد. متیو ساسکس، تحلیلگر موسسه گریفیث آسیا و همکار مرکز مطالعات استراتژیک و دفاعی معتقد است یکی از اهداف اوکراین تسخیر و حفظ زمین در خاک روسیه برای تبادل آن با سرزمین‌های تسخیر شده اوکراین در مذاکرات صلح آتی است. نشانه‌های اخیر مبنی بر تسخیر و حفظ زمین و همچنین ایجاد مراکز فرماندهی و بشردوستانه در مناطق تسخیر شده این ادعا را تایید کند. اهداف دیگر کی‌یف می‌تواند ساده‌تر باشد: ازجمله تسخیر شهرها و مناطق کلیدی و راهبردی روسیه و همچنین حفظ و کنترل قطب‌های جاده‌ای/ راه‌آهن و خطوط انتقال گاز روسیه به اروپا. این امر می‌تواند تلاش‌های لجستیکی و مالی مسکو را پیچیده ‌کند و همچنان قدرت قابل‌توجهی در میز مذاکره به اوکراین بدهد. سومین مورد این است که نیروهای اوکراینی ممکن است از مناطق اشغال شده عقب‌نشینی کنند. این امر زمانی ممکن است که مسکو را مجبور کرده باشند تا از طریق منحرف کردن منابع نظامی قابل‌توجه از مناطق اشغال شده در اوکراین، امنیت مرزهای خود را حفظ کند.

به عقیده متیو ساکس، زمانی که نیروهای مسلح کرملین درنهایت بر اوضاع در منطقه کورسک مسلط شوند، برای اوکراین سخت خواهد بود که بخش‌های وسیعی از خاک روسیه را دراختیار خود نگه دارد. تلاش برای انجام این کار نیازمند به کار گیری برخی از بهترین سربازان کی‌یف است که این امر نیز بسیار پرخطر است. اوکراین برای دفاع از مهم‌ترین بخش‌های خود در ماه های آینده به این سربازان نیاز دارد. در صورت کمبود سربازان آموزش دیده، که تعدادشان بسیار اندک است، احتمال تسخیر شهرهای مهم اوکراین، حتی خود کی یف نیز وجود دارد.

البته کی‌یف انگیزه‌های دیگری نیز از حمله به خاک روسیه دارد؛ علاوه بر تقویت روحیه برای جمعیت خسته از جنگ فرسایشی، اوکراین ممکن است به دنبال بازگرداندن برخی از سربازان اسیر شده خود، به ویژه از هنگ بسیار ورزیده آزوف باشد. ولودیمیر زلنسکی، ريیس‌جمهور اوکراین اخیرا گفته است نیروهای اوکراینی با به اسارت گرفتن شمار قابل‌توجهی از قوای روس، کفه ترازو برای تبادل اسرا را نسبتا متعادل کرده‌اند. علاوه بر این او خاطرنشان کرد، تصمیم کی‌یف این بود که به روس‌ها نشان بدهد که جنگ علاوه بر اوکراینی‌ها برای این گروه نیز عواقبی به دنبال دارد.