محمدرضا فرزين، رييس كل بانك مركزي با حضور در گفت‌وگوي ويژه خبري در تشريح مهم‌ترين برنامه‌ها و اقدامات اين بانك در حوزه سياستگذاري پولي و ارزي، با تاكيد بر اينكه بازار ارز توافقي با هدف كشف نرخ واقعي و علامت‌دهي به بازار ارز شكل گرفته است، گفت: با آزادسازي منابع ارزي بلوكه شده و در دسترس بودن و استفاده از اين دارايي‌هاي ارزي، افزايش ذخاير طلاي كشور و تنوع‌بخشي به ذخاير ارزي در دو سال گذشته در دستور كار قرار گرفت.
فرزين همچنين تاكيد كرد: با اقدامات بانك مركزي در كنترل نرخ رشد نقدينگي نرخ تورم نقطه به نقطه به 34.5 درصد كاهش يافت و تلاش داريم امسال اوراق گواهي سپرده خاص را با نرخ 25 درصد براي طرح‌ها و صنايع پيشران براي بانك‌ها تعريف كنيم.در ادامه بخش‌هايي از گفت‌وگوي فرزين را مي‌خوانيد.
تاثير انتخاب ترامپ بر اقتصاد ايران
انتخاب ترامپ در امريكا تاثير بزرگي روي تمام بازارهاي جهاني گذاشت و اثرات آن را در روز نخست انتخاب وي شاهد بوديم. از اين منظر مي‌توان آثار آن را از دو جنبه بررسي كرد. نخست بايد آثار مستقيم اين انتخاب را بر اقتصاد ايران در نظر گرفت. اقتصاد ايران نه تجار و نه صادرات و واردات با ايالات متحده دارد؛ ايران نيز سرمايه‌گذاري خارجي در اين كشور ندارد و ذخاير ما نيز به دلار نيست؛ بلكه تلاش كرديم در سال‌هاي گذشته وابستگي‌مان را به دلار كاهش دهيم. بنابراين در مجموع به‌طور مستقيم چندان حلقه‌هاي وابستگي به اقتصاد امريكا نداشتيم. حتي ما با اروپا نيز همكاري تجاري، پولي و مالي نداريم. براي مثال كل حجم تجارت ما با اروپا به اندازه يك‌پنجم تجارت ما با عراق نيست. لذا ما چندان با اقتصاد غرب همكاري‌هاي‌مان كاهش يافته است. بنابراين انتخابات امريكا و رياست‌جمهوري ترامپ به صورت مستقيم اثر زيادي بر اقتصاد ايران ندارد؛ اما به صورت غيرمستقيم بايد گفت كه اقتصاد امريكا، اقتصاد بزرگي است و تغيير در سياست‌هاي اقتصادي امريكا روي همه اقتصادهاي ديگر كشورها اثرگذار است. براي مثال اقتصاد امريكا روي قيمت نفت، فلزات اثرگذار باشد يا نرخ بهره مي‌تواند روي رمزارزها تاثير داشته باشد. به عنوان مثال، پس از انتخاب ترامپ برخي رمزارزها و ارزهاي ديجيتال تا 20 درصد نيز افزايش قيمت را تجربه كردند و حتي ارزش يورو 2 درصد كاهش ارزش را تجربه كرد و اين در حالي بود كه ارز ما حتي در بازار غيررسمي كمتر از يك درصد كاهش ارزش را تجربه كرد كه يكي از كمترين واكنش‌ها را نسبت به ارزهاي ساير كشورهاي جهان نشان داد.
موضوع مهم كنش در قبال سياست‌هاي جديد ترامپ است
اعمال محدوديت تجارت با امريكا و كاهش حضور تجاري در بازارهاي دنيا توسط ترامپ، اثرات زيادي بر اقتصاد اروپا و چين خواهد داشت كه براي ما هم تهديد و هم فرصت را به همراه دارد، اما مهم اين است كه كنشگري ايران در قبال اين سياست‌هاي جديد وي در اقتصاد چه باشد. البته يادآور مي‌شوم كه تحليل‌هاي من اقتصادي است و البته اقتصاد متاثر از متغيرهاي سياسي است و بايد تحليلي سياسي از نحوه رفتار وي داشته باشيم. به اين معنا كه ضروري است تحليلي از نوع برخورد ترامپ با مسائل منطقه، تحريم‌هاي ايران و مذاكرات داشته باشيم.
اثرپذيري بالايي از نتايج انتخابات امريكا نداشتيم
بايد ديد نوع سياست‌هاي ترامپ چگونه است و سياست‌هاي وي بر منطقه چه اثراتي خواهد داشت، چراكه امروزه عمده‌ترين شركاي ايران كشورهاي منطقه و اعضاي بريكس هستند. ايران با وجود تحريم‌ها، هنوز كشوري با اقتصاد باز است و ما امروز با بسياري از كشورها تعامل داريم كه بسيار كمك‌كننده است. لذا همه اين كشورها ممكن است سياست‌هاي جديدي را در برابر امريكا اتخاذ كنند. روز چهارشنبه كه ترامپ انتخاب شد، نوسانات بازارهاي ايران محدود بود و تاب‌آوري را در بازارهاي كشورمان از جمله بازار ارز مشاهده كرديم و به دليل اينكه از ذخاير ارزي مطمئني نيز برخوردار بوديم و تعاملات‌مان با كشورهاي منطقه وضعيت خوبي دارد، به نظر مي‌رسد كه اقتصاد ايران، اثرپذيري بالايي از نتايج انتخابات امريكا و هراس و اثرپذيري بالايي نداشت.
مركز مبادله تنظيم‌گر بازار طلا و ارز مي‌شود
در روز 19 آبان ماه حراج ربع سكه داشتيم و در طول يك هفته گذشته با برگزاري و تداوم حراج‌هاي سكه طلا، قيمت سكه حدود دو ميليون و 300 هزار تومان كاهش يافته است. بنابراين از مركز مبادله ارز و طلا همچنان به عنوان تنظيم‌گر بازار طلا و ارزو از ابزارهاي مختلف در بازار طلا و ارز نيز استفاده خواهيم كرد. ما در حال حاضر در بازار طلا، عرضه و حراج شمش و سكه طلا را در مركز مبادله داريم و همچنين در تلاش هستيم تا در آينده با همكاري بورس كالا، قاعده‌مندي را در خصوص بازارهاي ثانويه طلا نيز ايجاد شود، اگرچه در بورس چنين موردي وجود دارد.
كل تجارت بر اساس بازار توافقي انجام مي‌شود
ما در تلاش هستيم كه به سمتي برويم كه كل صادرات و واردات كالا، عرضه و تقاضا در آن ايجاد شود و در قالب حراج كشف نرخ صورت بگيرد و نرخ آن به نرخ حاكم در بازار ايران تبديل شده و علامت دهد.
مي‌خواهيم نرخ ارز توافقي، نرخ ارز اصلي باشد
در حال حاضر نرخي كه در حال علامت‌دهي در بازار و اقتصاد كشور است، نرخ ارز غيررسمي و به اصطلاحي ارز بازار آزاد است. البته علامت‌دهي آن به گونه‌اي نيست كه در برخي تحليل‌ها بزرگ‌نمايي مي‌شود. بيشتر علامت‌دهي ارز بازار آزاد در برخي كالاها و به ويژه در بازار دارايي‌هاست. اما در بازار كالا، بيشتر نرخ سامانه نيماست كه علامت‌دهي مي‌كند. لذا تلاش ما اين است كه با شكل‌گيري بازار ارز توافقي، نرخي كه در اين بازار شكل خواهد گرفت و هر روز اعلام خواهد شد به نرخ اصلي اقتصاد كشور بدل شود و به اقتصاد علامت‌دهي كند.
پيش‌بيني مي‌كنيم نرخ ارز آزاد كاهش يابد
نرخ بازار آزاد بيشتر تحت تاثير مبادلات قاچاق است. از آنجايي كه هم واردات قاچاق و هم صادرات قاچاق داريم و هم فرار سرمايه شكل مي‌گيرد و بيشتر ارز هرات، دوبي يا سليمانيه است، بيشتر مبادلات كالاهاي قاچاق در كشور و فرار سرمايه در اين بازارها شكل مي‌گيرد و تحت تاثير اين بازارهاست. اما بازار ارز توافقي تحت تاثير تجارت داخلي كشور است و بانك مركزي نيز به عنوان عرضه‌كننده، مدام در اين بازار، ارز عرضه مي‌كند. البته ممكن است بازار آزاد از لحاظ انتظارات علامت‌دهي كند، اما پيش‌بيني ما در بانك مركزي اين است كه با راه‌اندازي بازار ارز توافقي به بازار ارز غيررسمي علامت‌دهي مي‌كند و نرخ ارز بازار غيررسمي را نيز كاهش مي‌دهد.
پيش‌بيني كاهش تورم به 30 درصد تا پايان سال
از سال 1352 به بعد عموما شاهد يك تورم دو رقمي در كشور بوديم. ميزان تورم از سال 1397 به بعد و پس از تشديد تحريم‌ها افزايش يافته، به‌طوري كه حتي به كانال 40 تا 50 درصد نيز رسيده بود و اين رقم بسيار بيشتر از دوره‌هاي مشابه و سال‌هاي قبل بود؛ بر اين اساس ما در بانك مركزي، سياست تثبيت را اتخاذ كرديم تا ابتدا سطح تورم را در اقتصاد كشور كاهش دهيم و از ارديبهشت سال گذشته تا امروز هر ماه ميزان تورم در اقتصاد كشور كاهش يافته است. به عنوان مثال، در مهر ماه امسال، تورم نقطه به نقطه به 34.5 درصد كاهش يافت كه اين عدد در دوره‌اي به بالاي 57 درصد نيز رسيده بود. تورم سالانه نيز به 38 درصد رسيده، به اين علت كه تورم نقطه به نقطه كمتر است، تورم سالانه نيز كاهش پيدا مي‌كند و اميدواريم تا پايان سال تورم نقطه به نقطه اگر همين روند را ادامه دهيم به 30 درصد نيز كاهش پيدا خواهد كرد.
انتشار گواهي سپرده خاص با نرخ 25 درصد
كار ديگري كه سال گذشته انجام داديم، اما از آنجايي كه مقداري نرخ آن بالا بود و اعتراضاتي به همراه داشت، تحت عنوان گواهي سپرده خاص بود كه سال گذشته نرخ آن 30 درصد بود، اما امسال قول مي‌دهيم تا 25 درصد برسد. البته نرخ گواهي سپرده خاص بستگي به نوع قرارداد دارد و نرخ خاصي را نمي‌توان براي آن در نظر گرفت ولي تلاش ما تنظيم نرخ آن به‌طور متوسط در حدود 25 درصد در بانك‌هاست كه براي طرح‌هاي پيشران مورد استفاده قرار گيرد.
به دنبال محدوديت در صندوق‌هاي قرض‌الحسنه نيستيم
مطابق اطلاعاتي كه موجود است، سه هزار و 500 صندوق قرض‌الحسنه وجود دارد كه اطلاعات يك‌هزار و 860 صندوق در سيستم بانكي موجود است. 900 صندوق قرض‌الحسنه غيرفعال است و 750 صندوق نيز حساب آنها به نام اعضاي هيات امنا مانند مساجد و خانواده‌ها تعلق دارد و آنها را به صندوق‌هاي كوچك، متوسط و بزرگ دسته‌بندي كرده‌ايم. براي مثال سطح تبادلات صندوق‌هاي قرض‌الحسنه كوچك در سال كمتر از چهار ميليارد تومان است و تبادلات بالاي 60 ميليارد تومان را به عنوان صندوق‌هاي قرض‌الحسنه بزرگ دسته‌بندي كرده‌ايم. قصد ما اين است كه صندوق‌هاي قرض‌الحسنه در كشور را توسعه دهيم و توسعه آنها را تسهيل كنيم و به دنبال ايجاد محدوديت در صندوق‌هاي قرض‌الحسنه نيستيم.