موسسه مطالعاتي عرب سنتر واشنگتن دي‌سي مدعي شد
آزمون ديپلماتيك پادشاهي‌ها در غياب امريكا
درگيريهاي طولاني ميان اسراييل و فلسطين از سال 1948، كشورهاي عربي خليج‌فارس را با تهديدات و چالش‌‌هاي جديدي مواجه كرده است؛ اكنون نيز جنگي كه در 7 اكتبر 2023 آغاز شد، با اميدهاي كمي براي پايان، وارد دومين سال خود شده است. پويايي‌‌هاي تشديدكننده در بهار و تابستان 2024، ماهيت جنگ را تغيير داد و به ادعاي ناظران تحولات لبنان نيز تا حدودي تهران را وارد اين درگيري‌ها كرد. خاورميانه ماه‌هاست كه در آستانه يك جنگ تمام عيار قرار دارد، چراكه علاوه بر جبهه‌هاي جنگ در لبنان و غزه، تهران و تل‌آويو نيز عمليات رفت و برگشتي را در خاك خود تجربه كرده‌اند.
درحالي كه جنگ در غزه همواره فراتر از يك درگيري ميان اسراييل و حماس بوده و از ابتدا نيز با خشونت‌هاي شهرك‌‌نشينان در كرانه باختري اشغالي و درگيريهاي پراكنده در امتداد مرز اسراييل و لبنان همراه بوده، وضعيت اما در پاييز 2024 پيچيده‌تر و غيرقابل پيش‌بيني‌تر شده است، چراكه نه تنها تعداد بازيگراني كه مستقيما در بي‌‌ثباتي منطقه سهيم هستند افزايش يافته، بلكه جبهه‌هاي عمدتا جداگانه به هم پيوند خورده‌اند و كمربندي وسيعي از مقاومت را ايجاد كرده‌اند. در مركز اين درگيري‌ها بنيامين نتانياهو نخست‌وزير تندرو اسراييل قرار دارد كه به نظر مي‌‌رسد تمايلي به از دست دادن برتري عملياتي خود ندارد! در حاشيه اين وضعيت، كشورهاي خليج‌فارس قرار دارند كه هم از نظر جغرافيايي و هم از نظر معنوي در لبه اين بحران هستند، اما به خوبي آگاهند كه شريك امنيتي سنتي آنها يعني ايالات‌متحده، در زمينه ديپلماسي منطقهاي و تغيير محاسبات هر يك از طرف‌هاي درگير، از جمله اسراييل ناتوان است.
در اين راستا نشريات منطقهاي در زمينه رويكرد احتمالي اعراب خليج‌فارس در فضاي ايجاد شده در خاورميانه تحليل‌هايي را ارايه داده‌اند. موسسه مطالعاتي عرب واشنگتن دي سي طي گزارشي آورده است كه براي شش كشور عضو شوراي همكاري خليج‌فارس (GCC)، گسترش درگيري با منافع جمعي آنها كه خواهان تجربه تنش، چه از سوي اسراييل و چه ازسوي ايران يا حوثي‌ها در يمن نيستند، در تضاد است. از آغاز جنگ غزه در اكتبر 2023، مقامات كشورهاي خليج‌فارس با توسل به ديپلماسي منطقهاي، به‌ويژه با همتايان خود در ايران، در اين حوزه مشاركتي فعال داشته‌اند. سران پادشاهي‌ها همچنين از حملات هوايي تحت رهبري ايالات‌متحده و بريتانيا عليه اهداف حوثي در يمن نيز فاصله گرفتند و تاكنون خود را از هرگونه رويارويي مستقيم در حال گسترش محفوظ داشته‌اند. در عين حال فعل و انفعال‌هاي اعراب حاشيه خليج‌فارس با پويايي‌ها در راستاي كاهش تنش ميان ايران و كشورهاي شوراي همكاري كه پيش از اكتبر 2023 كليد خورد، سازگار است. همزمان اولويت ديپلماسي براي اعراب نشان‌دهنده اولويتي است كه سران عرب حاشيه خليج‌فارس براي كاهش تنش‌هاي منطقهاي قائل هستند تا بتوانند بر پروژه‌هاي بزرگ توسعه‌اي و زيرساختي خود تمركز كنند.
در ادامه گزارش عرب واشنگتن دي سي آمده است حملات اسراييل به لبنان با حملات پيجري اين رژيم در 17 و 18 سپتامبر اوج گرفت و با ترور شهيد سيد حسن نصرالله، دبيركل حزب‌الله در 27 سپتامبر و آغاز عمليات زميني سه روز بعد از آن موجب شد تا خاورميانه در آستانه آينده‌اي مبهم و در عين حال هولناك قرار بگيرد. به ادعاي گروهي از ناظران اينكه نتانياهو با وجود ارايه پيشنهاد آتشبس 21 روزه توسط مقامات امريكايي و فرانسوي، مجوز ترور شهيد سيد نصرالله و ورود نيروهاي زميني اسراييل را صادر كرد، نشان‌دهنده عزم كابينه افراطي او براي ادامه جنگ و افزايش سطح ريسك‌پذيري است، چراكه برمبناي اين ادعا موضع اسراييل تا حد زيادي بر اين باور استوار است كه دشمن كاملا در موضع ضعف قرار دارد و اين فرصتي استثنايي براي وارد كردن ضربه‌اي قاطع مي‌باشد.
به گزارش عرب واشنگتن دي‌سي اقدامات اسراييل در لبنان به ايالات‌متحده و شركاي منطقهاي اين بازيگر ازجمله برخي شيخ‌نشين‌هاي خليج‌فارس، نشان داد كه نمي‌توانند روي خويشتنداري اسراييل حساب كنند و اين رژيم در مواجهه با اقدامات تحريك‌‌آميز و تشديدكننده، هيچ محدوديتي قائل نيست. به ادعاي عرب سنتر واشنگتن دي‌سي اين امر در اول اكتبر 2024 آشكار شد يعني همان زماني كه ايران در واكنش به ترور شهيد سيد حسن نصرالله و نيز شهيد عباس نيلفروشان فرمانده ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامي و شهيد اسماعيل هنيه رييس دفتر سياسي حماس مستقر در قطر كه اسراييل او را در 31 جولاي در تهران به شهادت رساند، عمليات وعد صادق 2 را اجرايي كرد و در جريانش مواضع اسراييل در تل‌آويو را هدف قرار داد. اين حمله به‌روشني نشان داد كه چگونه جبهه‌هاي مختلف در درگيري منطقهاي در حال گسترش هستند. حملات حوثي‌ها به كشتيراني دريايي در درياي سرخ در نوامبر 2023 نشانه‌اي اوليه از همگرايي تهديدات بود، اما تشديد درگيري‌ها در لبنان سطح خطر وقوع جنگ تمام عيار منطقهاي را به‌طور نگران‌كننده‌اي افزايش داده است.
بيانيه‌هاي اعراب خليج‌فارس در واكنش به گسترش جنگ، بر خويشتنداري اسراييل و احترام به حاكميت لبنان متمركز است. اگرچه تفاوت‌هايي در اين بيانيه‌ها وجود دارد اما اين تفاوت‌ها بيشتر در لحن بوده تا در محتوا. شوراي همكاري خليج‌فارس در تاريخ 2 اكتبر 2024 يك نشست فوق‌العاده وزارتي در دوحه برگزار كرد و خواستار آتشبس فوري در غزه شد، درحالي كه بيانيه‌اي در تاريخ 29 سپتامبر از سوي جاسم البديوي دبيركل شوراي همكاري صادر شد و بر اجراي كامل قطعنامه 1701 شوراي امنيت سازمان ملل متحد تاكيد كرد. با اين حال، قطعنامه 1701 تاكنون نيز نتوانسته به درگيريهاي اسراييل و حزب‌الله پايان دهد. مضاف بر آن اجراي كامل اين قطعنامه مستلزم خلع سلاح تمامي گروه‌هاي مسلح در لبنان، از جمله حزب‌الله است؛ گزاره‌اي كه تحقق‌اش دور از ذهن است.
به گزارش عرب واشنگتن دي‌سي تا زماني كه عمليات نظامي اسراييل در غزه و لبنان ادامه دارد، مواضع پادشاهي‌هاي خليج‌فارس، چه به صورت فردي و چه از طريق شوراي همكاري خليج‌فارس، احتمالا بر لزوم توقف خصومت‌ها به عنوان اولين و فوري‌ترين گام متمركز خواهد ماند. نشست سران عرب اسلامي در رياض در تاريخ 11 نوامبر 2024، نشان داد كه اين گروه از كشورها براي نخستين‌بار بدون حمايت واشنگتن اين توان را دارند تا نوعي همگرايي ايجاد كنند. مواضع اين گروه در شرايطي رسانه‌اي شد كه ايالات‌متحده در جبهه خاورميانه تقريبا غايب است و دولت بايدن در مرحله پاياني دوره رياست‌جمهوري خود قرار گرفته و واشنگتن درگير انتقال قدرت به دونالد ترامپ است. با آماده شدن منطقه و جهان براي بازگشت ترامپ به كاخ سفيدِ؛ همان رييس‌جمهوري تاجرمسلك و منفعت‌طلب، اين خطر همچنان وجود دارد كه همه طرف‌هاي درگير در اين مناقشه تلاش كنند تا پيش از مراسم تحليف ترامپ در 20 ژانويه، موقعيت خود را تقويت كنند. درحالي كه رهبران كشورهاي خليج‌فارس ممكن است احساس اطمينان كنند كه براي تعامل با ترامپ آمادگي كافي دارند؛ خلأ سياسي ايجادشده توسط دولت خسته و بدون نفوذ بايدن مي‌تواند خطرات بزرگي براي منطقه به همراه داشته باشد.
در ادامه گزارش ادعايي عرب واشنگتن دي سي آمده است كه اين پادشاهي‌ها احتمالا در آينده اذعان خواهند كرد كه با وجود حملات به مواضع حماس و حزب‌الله، هيچ كدام از اين گروه‌ها در موضع ضعف قرار نگرفته و احتمالا به شكلي ديگر و شايد به صورت قدرتمندتر در آينده مقاومت خواهند كرد. با اين حال اما روحيه عملگرايانه‌اي كه طي پنج سال گذشته در پايتخت‌هاي كشورهاي عربي خليج‌فارس حاكم بوده نشان از آن دارد كه پادشاهي‌ها همچنان در خط مقدم تلاش‌هاي ديپلماتيك، به ويژه در آستانه آغاز به كار ترامپ باقي خواهند ماند.