• ۱۴۰۳ پنج شنبه ۲۹ آذر
روزنامه در یک نگاه
امکانات
روزنامه در یک نگاه دریافت همه صفحات
تبلیغات
بانک ملی بیمه ملت

30 شماره آخر

  • شماره 5909 -
  • ۱۴۰۳ يکشنبه ۲۷ آبان

نهاد خيريه در تشيع

آرمان ذاكري، استاديار گروه جامعه‌شناسي دانشگاه تربيت مدرس بوده است و حوزه‌هاي تدريس او عبارتند از: دروس نظريه‌هاي جامعه‌شناسي، مسائل اجتماعي ايران و انديشه اجتماعي متفكرين مسلمان.

به تازگي كتاب جديدي از وي تحت عنوان «تشيع، همبستگي و مخاطره هويت‌گرايي» توسط نشر ني منتشر شده است.

ذاكري در پيشگفتار اين كتاب نوشته است: «متن حاضر نسخه بازنويسي شده بخش ميداني رساله دكتري من است كه سال ۱۳۹۷ با عنوان دگرديسي همبستگي اجتماعي در جامعه ايران مطالعه موردي فعاليت‌هاي خيريه مرجعيت از دوره پهلوي تا امروز به راهنمايي دكتر محمد رضايي و دكتر سارا شريعتي در گروه جامعه‌شناسي دانشگاه تربيت مدرس از آن دفاع كرده‌ام؛ پيش‌تر بخش نظري رساله پس از بازنويسي با عنوان همبستگي اجتماعي و دشمنان آن به همت نشر ني منتشر شده است.هدف من در اين تحقيق مطالعه نقش اجتماعي نهاد دين در نسبت با همبستگي اجتماعي بوده است. براي نيل به اين هدف در فصل اول اين اثر به مطالعه مفاهيم مترادف با امر خير در سنت‌هاي ديني پرداخته‌ام، در فصل دوم ادوار فعاليت‌هاي خيريه در سنت علماي شيعه را تا دوران معاصر مطالعه كرده‌ام و در فصل سوم سرنوشت امر خير را در نظر و عمل عرفا پي گرفته‌ام. در فصول چهارم و پنجم فعاليت‌هاي خيريه نهاد دين در دوره معاصر را در دو دوره متمايز قبل و بعد از انقلاب مطالعه كرده‌ام، در فصل ششم نتيجه‌گيري كرده با بازگشت به مدل راهنماي پژوهش به اين پرسش پاسخ داده‌ام كه درباره دگرديسي فعاليت‌هاي خيريه نهاد دين چه مي‌توان گفت؟»

اين كتاب مشتمل از هشت فصل است كه عبارتند از:

1- فعاليت‌هاي خيريه در تاريخ تشيع؛ در اين فصل به واژگان مترادف هديه و خيريه در سنت علماي شيعه و همچنين در سنت تصوف پرداخته شده است.

2- ادوار اجتماعي فعاليت‌هاي خيريه در تاريخ علماي شيعه؛ نويسنده در اين بخش با صورت‌بندي تاريخي سعي كرده به بررسي فعاليت‌هايي كه تحت عنوان خيريه تعريف مي‌شوند در دوره‌هاي تاريخي به شرح ذيل بپردازد؛

دوره اول) دوران حضور ائمه (هدايا، زكات و خمس).

دوره دوم) از غيبت كبرا تا آغاز قرن چهارم هجري: انتظار و انفعال در دوره حيرت بزرگ.

دوره سوم) از آغاز قرن چهارم هجري تا برآمدن صفويان: گسترش موقوفات در شرايط تساهل حاكمان.

دوره چهارم) حكومت صفويان: علماي در قدرت و توليت موقوفات.

دوره پنجم) از حمله افغان‌ها تا برآمدن پهلوي: حل اختلافات پيرامون خمس.

3- ادوار فعاليت‌هاي خيريه در سنت تصوف ايراني.

4- ادوار فعاليت‌هاي خيريه مراجع شيعه در عصر پهلوي.

اين فصل متشكل از يك مقدمه و سه بخش است كه در هر كدام به دوره‌اي خاص پرداخته شده و به ترتيب عبارتند از:

مقدمه) در آستانه دوره مدرن.

دوره اول) از تاسيس حوزه علميه قم تا ورود آيت‌الله بروجردي به قم؛ بازسازي در عسرت.

دوره دوم) زعامت آيت‌الله بروجردي؛ تثبيت مرجعيت و بسط فعاليت‌هاي خيريه.

دوره سوم) از درگذشت آيت‌الله بروجردي تا برآمدن جمهوري اسلامي.

5- فعاليت‌هاي خيريه نهاد دين پس از برآمدن جمهوري اسلامي؛ در اين فصل چهارمين بخش از صورت‌بندي مولف تحت عنوان «از پيروزي جمهوري اسلامي تا ابتداي دهه هفتاد: دوگانگي قم و نجف» مورد توجه قرار گرفته است.

6- يك قرن فعاليت‌هاي خيريه مراجع شيعه؛ از تبليغ سنتي تا هويت‌گرايي؛ در ابتداي اين فصل مقدمه‌اي با عنوان «دگرديسي فعاليت‌هاي خيريه مراجع: ظهور هويت‌گرايي از دهه هفتاد» آمده است و پس از آن موارد ذيل مورد بحث و بررسي قرار گرفته‌اند:

عوامل موثر بر دگرديسي فعاليت‌هاي خيريه علماي شيعه با تمركز بر مقولاتي از قبيل: وضعيت سياسي، افزايش جمعيت شيعيان و روحانيان، اوضاع اقتصادي، زمينه اجتماعي، تعداد و نوع مقلدان، وجود اراده فعاليت‌هاي خيريه، ويژگي‌هاي فعاليت‌هاي خيريه در روحانيت شيعه، اماكن اصلي فعاليت‌هاي خيريه، مهم‌ترين مراجع فعال در امورد خيريه در يكصد سال گذشته و...

نويسنده اين كتاب مدعي است نهاد دين اكنون در موقعيتي است كه مي‌بايست ميان دو جنس همبستگي متضاد انتخاب كند: هويت‌گرا شدن يا اجتماعي شدن؟

به‌زعم وي صورت‌مساله اما هنوز نه روي ميز مراجع شيعه است و نه روي ميز روشنفكران و دانشگاهي‌ها؛ اين، جايي است كه شايد چنين آثاري بتوانند نقشي ايفا كنند: در ساختن همبستگي اجتماعي.

«تشيع، همبستگي و مخاطره هويت‌گرايي» با عنوان فرعي «ادوار اجتماعي فعاليت‌هاي خيريه نهاد دين» نوشته آرمان ذاكري به تازگي با همت نشر ني منتشر شده است و هم‌اكنون در دسترس علاقه‌مندان به مباحث جامعه‌شناسي دين در ايران قرار دارد. 

ارسال دیدگاه شما

ورود به حساب کاربری
ایجاد حساب کاربری
عنوان صفحه‌ها
کارتون
کارتون