نسخه اكونوميست براي اقتصاد آفريقا:
فساد كمتر و سرمايه‌داري بيشتر
نشريه اكونوميست در سرمقاله اين هفته خود تحليل مي‌كند كه فقيرترين قاره جهان بايد از گذشته خود و گرايش سنتي دولت‌گرايي كه اكنون بيشتر جهان را در برگرفته است جدا شود و از تجارت، رشد و بازار آزاد استقبال كند. اين گزارش را كه اكوايران ترجمه كرده بخوانيد:
هفته‌نامه اكونوميست تحليل مي‌كند كه آفريقا در سال‌هاي آينده مهم‌تر از هر زمان ديگري در عصر مدرن خواهد بود. انتظار مي‌رود سهم آن از جمعيت جهان در طول دهه آينده به 21 درصد برسد؛ در حالي كه در سال 1800، يازده درصد، در 1950، حدود 9 درصد و در سال 2000 سيزده درصد بوده است. با پيرشدن جمعيت ساير نقاط جهان، اين قاره منبعي مهم براي نيروي كار خواهد بود، چراكه نيمي از جواناني كه در سال 2030 به بازار كار وارد مي‌شوند آفريقايي هستند. اين فرصت بزرگي براي فقيرترين قاره جهان است. ولي اگر 54 كشور آفريقايي مي‌خواهند از آن استفاده كنند بايد كاري استثنايي انجام دهند: از گذشته خود و ارتدوكس دولت‌گرايي كه اكنون بيشتر جهان را در برگرفته است جدا شوند و از تجارت، رشد و بازار آزاد استقبال كنند: آنها نياز به يك «انقلاب سرمايه‌داري» دارند.
شكاف آفريقا
اگر به گذشته آفريقا نگاه كنيد از برخي مشكلات آن، چون جنگ ويرانگر در سودان و برخي نقاط روشن آن، چون اشتياق جهاني به آفروبيتز آگاه مي‌شويد. اما چيزي كه به راحتي قابل تشخيص نيست واقعيت شوكه‌كننده اقتصادي است كه اكونوميست آن را «شكاف آفريقا» ناميده است. در حالي كه امريكا، اروپا و آسيا در دهه گذشته تحت تاثير تحولات تكنولوژي و سياست قرار داشته‌اند، آفريقا تا حد زيادي به عقب رفته است. درآمد سرانه آن كه در سال 2000 يك‌سوم ساير نقاط جهان بوده است، اكنون به يك‌چهارم رسيده است. توليد سرانه نيز احتمالا در سال 2026 تفاوتي با سال 2015 نخواهد داشت. نيجريه و آفريقاي جنوبي بسيار بد عمل كرده‌اند و تنها چند كشور چون ساحل عاج و رواندا از اين روند مستثني بوده‌اند.
ضعف‌هاي قاره سياه
پشت اين ارقام، كارنامه نااميدكننده‌اي از ركود بهره‌وري نهفته است. كشورهاي آفريقايي بدون اينكه توسعه پيدا كنند دچار تغييرات ناگهاني شده‌اند. مردم در حالي از روستاها به شهر مهاجرت مي‌كنند كه بدون انقلاب‌هاي كشاورزي يا صنعتي دچار تحولات اجتماعي مي‌شوند و بخش خدمات كه بيشتر مردم در آن فعال هستند نسبت به مناطق ديگر بهره‌وري كمتري دارد. زيرساخت‌هاي ضعيف نيز كمكي به اين كشورها نمي‌كند و با وجود همه بحث‌ها درباره استفاده از فناوري ديجيتال و انرژي پاك براي جهش به جلو، آفريقا فاقد تجهيزات قرن بيستمي است كه براي پيشرفت در قرن بيست‌و يكم لازم است. مشكل ديگري كه شايد كمتر مورد توجه قرار گرفته نيز اين است كه آفريقا به نوعي يك بيابان شركتي است؛ اين منطقه كمتر از هر منطقه ديگري شركت‌هايي با درآمد حداقل يك ميليارد دلاري دارد كه بيشتر به بازارهاي پراكنده و پيچيده آن مرتبط است تا اينكه صرفا به ريسك مربوط باشد. آفريقا سه درصد توليد ناخالص داخلي جهان را تشكيل مي‌دهد، درحالي كه كمتر از يك درصد سرمايه خصوصي آن را جذب مي‌كند.
رشد اقتصادي؛ بهترين راه كاهش فقر
اما رهبران آفريقا بايد چه كنند؟ از منظر نشريه اكونوميست، اولين قدم اين است كه بايد دهه‌ها ايده‌هاي بد را كنار بگذارند؛ از تقليد از بدترين جنبه‌هاي سرمايه‌داري دولتي چين گرفته تا رويكردي كه احتمال شكست توليد را در عصر اتوماسيون مطرح مي‌كند. جرياني از تفكر توسعه معتقد است تا زماني كه تلاش‌هايي براي مهار بيماري‌ها و تغذيه كودكان وجود نداشته باشد رشد نمي‌تواند فقر را كاهش دهد يا اصلا اهميتي ندارد. اما تقريبا در همه شرايط، رشد اقتصادي سريع‌تر بهترين راه براي كاهش فقر و اطمينان از اين است كه كشورها منابع كافي براي مقابله با تغييرات آب‌وهوايي را دارند. بنابراين رهبران آفريقا بايد رشد اقتصادي را جدي بگيرند. آنها بايد روحيه خودباوري را در مدرن‌سازي تقويت كنند؛ روحيه‌اي كه در قرن بيستم در آسياي شرقي و امروز در هند ديده مي‌شود. چند كشور آفريقايي مانند بوتسوانا، اتيوپي و موريس در مقاطع مختلف توافق‌هايي را ايجاد كردند كه پروفسور استفان دركون از دانشگاه آكسفورد، «معاملات توسعه» مي‌نامد: يك پيمان ضمني ميان نخبگان كه سياست را به معناي افزايش اندازه اقتصاد مي‌دانند، نه فقط يك نبرد براي تقسيم منابع و امتيازات. آفريقا براي پيشرفت بيشتر، به چنين توافقاتي ميان نخبگان نياز دارد. در عين حال، دولت‌ها بايد يك اجماع سياسي به نفع رشد ايجاد كنند. درباره آفريقا، خبر خوب اين است كه كنشگران قدرتمند خواهان پويايي اقتصادي هستند. نسل جديد از آفريقايي‌ها كه دهه‌ها پس از استقلال به دنيا آمده‌اند به شغل‌شان بسيار بيشتر از استعمار اهميت مي‌دهند. به گفته اكونوميست، كاهش «شكاف آفريقا» مستلزم نگرش‌هاي جديد اجتماعي نسبت به تجارت است؛ مشابه نگرش‌هايي كه موجب رشد چين و هند شد. آفريقايي‌ها به جاي تعهد بيش از حد به شغل‌هاي دولتي و شركت‌هاي كوچك مي‌توانند با سرمايه‌گذاران ريسك‌پذير بيشتري كار كنند. همه كشورهاي آفريقايي، به زيرساخت‌هاي بيشتر، رقابت آزاد بيشتر و مدارس بسيار بهتري نياز دارند.
لزوم ادغام بازارهاي آفريقايي
كار بسيار مهم ديگر، ادغام بازارهاي آفريقايي است، به‌طوري كه شركت‌ها بتوانند مزيت ناشي از مقياس بيشتري كسب كنند و به اندازه‌اي برسند كه سرمايه‌گذاران خارجي را جذب كنند. اين شرايط به معناي پيشبرد برنامه‌ها براي مناطق سفر بدون ويزا، يكپارچه‌سازي بازارهاي سرمايه، اتصال شبكه‌هاي داده و در نهايت تحقق روياي يك منطقه آزاد تجاري است. به گفته اكونوميست، عواقب ادامه دادن به شرايط موجود براي آفريقا وخيم خواهد بود. اگر «شكاف آفريقا» بزرگ‌تر شود، آنها تقريبا همه اقشار بسيار فقير جهان را تشكيل مي‌دهند كه فاجعه‌اي اخلاقي است و از طريق جريان‌هاي مهاجرت و بي‌ثباتي سياسي ثبات را در ساير نقاط جهان نيز تهديد مي‌كند. اما دليلي براي قطع اميد وجود ندارد. وقت آن است كه رهبران آن حس جاه‌طلبي و خوش‌بيني را كشف كنند. آفريقا نيازي به پس‌انداز ندارد؛ اين قاره به پدرسالاري قناعت و فساد كمتر، و سرمايه‌داري بيشتر نياز دارد.