تينا جلالي
در هفته اخير تشكيل «شوراي سينما» با حضور جمعي از نام‌هاي سرشناس و افراد عاليرتبه كشور، سروصداي زيادي را در حوزه سينما به وجود آورد و بحث‌هاي متفاوت ميان كارشناسان و منتقدان در اين باره شكل گرفت. از آنجايي كه ذات شكل‌گيري اين شورا به دولت محمود احمدي‌نژاد و رياست جواد شمقدري مربوط بود و سينماگران از آن دوران دل خوشي نداشتند، تداوم چنين جمعي در دولت پزشكيان براي‌شان خوشايند نبود، عده‌اي از اساس مخالف تشكيل اين شورا شدند و بعضي چنين گردهمايي را بيشتر حالت تبليغاتي و تشريفاتي دانستند. ما با محمدمهدي عسگرپور از اعضاي حقيقي اين شورا گفت‌وگويي انجام داديم و نظرات را با او در ميان گذاشتيم . متن كامل اين گفت‌وگو پيش روي شماست.
جناب عسگرپور، همان‌طور كه مي‌دانيد شكل‌گيري شوراي عالي سينما به دوره رياست احمدي‌نژاد با مديريت سينمايي جواد شمقدري مربوط مي‌شود، از همان زمان، اساس اين شورا و چگونگي فعاليتش با نقدها و بحث‌هاي زيادي همراه بود، اگر موافق باشيد در ابتدا از ماهيت اين شورا صحبت كنيم و شما ارزيابي و تحليل در اين باره داشته باشيد.
ايده اصلي اين شورا كه در ابتدا به اسم «شوراي عالي سينما» معرفي شده بود، زماني شكل گرفت كه تقابل بين وزارت ارشاد وقت در دولت دهم و خانه سينما به اوج خودش رسيده بود، بنابراين يكي از مسائل اصلي كه وزارت ارشاد يا سازمان سينمايي وقت را به فكر راه‌اندازي اين شورا كرد، چالش در مقابل خانه سينما و تقابل جدي وزارت ارشاد با خانه سينما بود و آنها به اين فكر كرده بودند كه شوراي عالي سينما را راه‌اندازي مي‌كنند تا مسائل سينما با حضور بالاترين مقام اجرايي كشور در آن جمع مطرح شود، البته بخشي به ارتباطات شخصي هم برمي‌گشت، چون رابطه خوبي بين آقايان شمقدري و احمدي‌نژاد بود و حتي رابطه آقاي شمقدري ظاهرا بهتر از رابطه وزير ارشاد وقت با آقاي احمدي‌نژاد بود، بنابراين مي‌توانم بگويم اساسا طرح شوراي عالي سينماي وقت بيشتر براي تقابل با خانه سينما شكل گرفته بود، ضمن اينكه تركيبي هم كه از اول براي اين شورا مطرح شده بود، تركيبي بود از افرادي با جايگاه‌هاي حقوقي و حقيقي.
اما از آنجايي كه نهاد صنفي و خانه سينما مورد قبول دولت دهم نبود هيچ جايگاهي براي اين نهاد صنفي به عنوان جايگاه حقوقي در اين تركيب ديده نشد و مصوب كردندكه فقط چند نفر به شكل حقيقي از هنرمندان در اين جمع دعوت شوند و طبيعتا كساني كه با آنها نزديك‌تر بودند و ارتباط بيشتري با دولت دهم داشتند در اين جمع حضور پيدا كردند. بنابراين اولين اتفاق اين بود كه نهاد صنفي از اين ماجرا كاملا حذف و جايگاه آنها به افراد حقيقي داده شد.
البته افراد حقيقي و حقوقي در شوراهاي زيادي ديده مي‌شوند، اين افراد بر چه اساسي انتخاب مي‌شوند؟
بله، اين ايراد به بسياري از شوراهاي كشور وارد است كه وقتي به تركيب آنها نگاه مي‌كنيد، مي‌بينيد كه شوراها تشكيل شده از يك تعداد افراد حقوقي به اضافه افراد حقيقي كه آنها را هم خود بخش‌هاي حاكميتي بنا به ضرورت‌ها يا سليقه‌ها انتخاب مي‌كنند. بنابراين با مجموعه‌هايي مواجه هستيم، (چه شوراي عالي انقلاب فرهنگي يا شوراهاي ديگري از اين جنس) نماينده‌هاي صنوف را در بين اين شوراها نمي‌بينيد، البته در يك دوره‌اي مثل الان، لابد براي ايجاد توازن مسوولان صنوف به عنوان افراد حقيقي را به اين جلسات دعوت مي‌كنند، مثل اين جلسه، من و آقاي دهكردي به عنوان افراد حقيقي در جلسه شوراي سينما حضور داشتيم، اما قابل فهم است كه اين دعوت براي پر كردن همان خلأست، چون جايگاه حقوقي صنوف خانه سينما در اين شورا ديده نشده است.
شما نسبت به ديده نشدن جايگاه صنوف خانه سينما در شوراي سينما واكنشي نشان داديد؟
بله، اين موضوع محل اعتراض من بود كه در جلسه اعلام كردم، چون ممكن است فردا روزي، مسوولان صنوف عوض شوند پس نمايندگان صنوف در اين جلسات بايد حضور داشته باشند و در آيين‌نامه اصلاح شود.
اين صحبت‌هاي شما ناظر بر ساختار شوراست، به لحاظ كاركرد، درباره شورا چه نظري داريد؟
آنچه من متوجه مي‌شوم بيشترين جلسات شوراي سينما، در دولت دهم بوده است و بعد از آن جلسات كمتر برگزار شده و در دوره‌هايي هم اصلا تشكيل نشد.
تا حدودي تعطيل شده بود.
با مرور مصوبات قبلي اين شورا امروز اين نكته را در جلسه طرح كردم كه لازم است دبيرخانه شورا يا متوليان آن و سازمان سينمايي مصوبات شوراي عالي سينما را از ابتدا ارزيابي كنند و ببينند چقدر شكل اجرايي به خود گرفته است. به نظر من اين مصوبات يا هيچ يا خيلي كم به مرحله اجرا رسيدند. بنابراين ظاهرا با شورايي مواجهيم كه مصوبات زيادي داشته ولي بسياري از آن شكل اجرايي به خود نگرفته است. مثل سالن‌سازي و خيلي از مصوبات ديگر، بدون پشتوانه‌هاي آنها در شورا مطرح و مصوب شده، طوري كه براي بيشترآنها رديف بودجه در نظر گرفته نشده، پس برنامه‌ها مسكوت باقي مانده است.
جناب عسگرپور آنچه تا به حال درباره اين شورا به نظر مي‌رسد اينكه اين شورا بيشتر شكل بزرگ‌نمايي داشته است. موافقيد؟
بله، به نظرم تا به حال بيشتر حالت تبليغاتي و نمايشي داشت كه هيبت سينما را نشان دهند و در وهله اول هم كه مي‌خواستند با اين شورا در دهان نهاد صنفي بكوبند، البته اين نكته را هم بگويم در اين شورا بعضي مسائل بوده كه شكل اجرايي گرفته مثل كمك معيشتي به همكاران ما در شب عيد و ماه رمضان كه گاهي اوقات پرداخت مي‌شده و گاهي هم پرداخت نمي‌شده كه آن هم به نظر مي‌رسد اين پرداختي‌ها عمدتا از محل اعتبارات خود وزارت ارشاد صورت مي‌گرفته اين‌جور نبوده كه سرفصل ديگري برايش باز شود، پس اصلا براي كمك معيشتي نياز به شوراي عالي سينما نبوده است. تا الان كه اين وضعيت بوده است.
حالا نظر شما درباره تشكيل شورا در دوره جديد چيست؟
حالا دوستان در دوره جديد معتقدند شايد از اين طريق بشود بخشي از مسائل كلان سينما را جلو ببرند و به جد مي‌خواهند پيگيري كنند. ما به‌رغم گذشته‌اي كه در اين شورا وجود دارد و خيلي نور اميدي نمي‌بينيم، بناي مخالفت با دولت را نداريم كه به آنها بگوييم قبل از اينكه قدمي برداريد شما اشتباه مي‌كنيد، آنها مي‌گويند بگذاريد قدم را برداريم، ببينيم اشتباه است يا نه، اصلا مي‌شود يا نمي‌شود؟
ما تا اين محدوده با دولت تعامل داريم، به شخصه معتقدم آقاي دكتر صالحي نيت خير دارند و مجموعا دلسوز هنرمندان هستند و مايلند اتفاقات خوبي براي حوزه فرهنگ بيفتد. انصافا در اين مدت تلاش‌شان اين بوده كه همدلي ميان هنرمندان ايجاد كند.
پس وظيفه داريم در اين مسير به ايشان كمك كنيم، آقاي فريد‌زاده هم همين وضع را دارد، نيت خوبي دارند و تلاش مي‌كنند اتفاقات خوب براي سينماگران و سينما در حوزه كلان بيفتد. ولي براي اينكه در خصوص دور جديد اين شورا ارزيابي دقيق‌تري داشته باشيم نياز به زمان است بايد زمان دهيم، طبيعتا همراهي صنفي و تعامل تا جايي خواهد بود كه رويكرد درست و عملگرايانه و غيرنمايشي در كار وجود داشته باشد.
درباره حضور بيشتر و رسمي نهاد صنفي در اين شورا صحبت‌هايي داشتيد؟ به نتايجي رسيديد؟
اداره اين شورا، با مصوب هيات وزيران است كه تركيب را مشخص كردند. در طول دوره‌هاي قبل زماني كه شورا را تشكيل مي‌دادند بر مبناي اين آيين‌نامه بوده است و تاكنون هيچ تغييري در اين آيين‌نامه ايجاد نشده، همان‌طور كه گفتم در اين آيين‌نامه يك تعداد عضو حقوقي و چند نفر سينماگر و هنرمند كه اعضاي حقيقي اين شورا هستند، حضور دارند كه بايد آيين‌نامه براي حضور نمايندگان صنوف تغيير كند، چراكه امروز بنده مسووليت صنفي دارم، اما فردا شايد اين مسووليت را نداشته باشم، بنابراين نماينده صنف بايد در اين شورا حضور داشته باشد .
نكته ديگر اينكه ما مي‌خواهيم مسائل صنف در دستور جلسات قرار بگيرد، نكاتي كه در اين جلسات و جلسات قبل شوراي سينما مطرح شد عمدتا در حوزه صنفي نبوده، صنف كه مي‌گويم يعني مسائلي كه امروز در صنف با آن درگيريم و كم هم نيست و ظاهرا اين مسائل در جلسات شوراي سينما تا به حال جايي نداشته است.
نكته ديگر اينكه نام‌هايي كه در اين شورا حضور دارند با واكنش‌هاي مختلفي همراه بود، مبني بر اينكه آيا اين افراد در هر جلسه حاضر مي‌شوند؟ نظر شما چيست؟
اين نكته‌اي كه شما مي‌گوييد بر اساس آيين‌نامه‌اي است كه از قبل وجود داشته و اساسا آيين‌نامه جديدي نوشته نشده، مگر اينكه آيين‌نامه قبل را تغيير دهند تا هيات وزيران تصويب كنند.
تغيير مي‌دهند؟
به نظر من بايد حداقل در مورد حضور نهاد صنفي تغييرات انجام دهند، در محدوده بخش حقوقي هم ممكن است پيشنهاداتي داشته باشيم. نظر من هم اين است جاي برخي افراد حقوقي در اين شورا خالي است و لابد برخي هم مناسب اين شورا نيستند.
جناب عسگرپور در لابه‌لاي صحبت‌تان به اين نكته اشاره داشتيد كه وزير ارشاد براي رفع مشكلات سينماگران تلاش زيادي مي‌كنند و منصفانه بخواهيم قضاوت كنيم در اين مدت اين موضوع به وضوح مشخص است، (يك نمونه اگر بخواهيم اشاره كنيم اينكه توماج صالحي قرار بود اعدام شود ولي الان آزاد است) اميدواري در ميان اهالي سينما به وجود آمده بسيار قابل اهميت است، اما به نظر شما آيا مسائل كلان سينما حل مي‌شود. به عنوان مثال ساخت فيلم‌هاي اجتماعي در اولويت قرار مي‌گيرد، البته مديران سينما در گفته‌هاي‌شان به ساخت فيلم‌هاي اجتماعي تاكيد دارند، حتي نكته‌اي كه آقاي عارف در جلسه شورا به آن تاكيد داشتند، اين بود كه نگاه امنيتي از سينما حذف شود و نكته مهم‌تر از صحبت‌هاي ايشان اينكه گفتند بعضي فيلم‌ها در سينما اتلاف وقت است، مي‌خواهم نظر شما را در اين باب بدانم؟
دولت با داعيه‌اي كارش را شروع كرد كه نبايد خلاف آن حركت كند، ممكن است حل مسائل و مشكلات سينما زمان ببرد، ممكن است بخشي از مشكلات حل شود، ممكن است بخشي از مشكلات واقعا حل نشود يا شايد شعارهايي بوده كه در تمام دوران شاهد بوديم، فعلا قضاوتي ندارم، اما آنچه مي‌بينيم و مشخص است عزم مديران فعلي وزارت ارشاد براي حل مشكلات و ايجاد همدلي است . اما توصيه ما به عنوان نهاد صنفي به دوستان وزارت ارشاد اين است كه بايد در بعضي حوزه‌ها ساختارها تغيير كند، يعني عمل خوب در كنار ساختار خوب نتيجه بهتر مي‌دهد. آن وقت شرايط ساخت فيلم‌هاي اجتماعي خوب كه به شدت جايش در سينما خالي است شايد بتوان فراهم كرد وگرنه با همين ساختار، پروانه ساخت و پروانه نمايش ما فقط مي‌بينيم كه مديران خوش سليقه‌تر شدند ولي معلوم نيست تا كي اين موضوع ادامه پيدا مي‌كند، چون ممكن است باز دوباره از سوي نهادهايي فشار وارد شود و فضا تغيير كند و همين خوش سليقگي از دست برود و باز دوباره با شرايط نامناسب مواجه شويم.
به نظرم دوستان به تغيير ساختار فكر كنند و نقش نهاد صنفي را جدي‌تر بگيرند نه به عنوان فرد، بلكه نهاد صنفي نمايندگان خودشان را براي تصميم‌گيري داشته باشند.