سيما پروانه‌گهر
مسعود پزشكيان پنجشنبه گذشته در ديدار با اهالي فرهنگ و هنر با بيان اينكه اين سرزمين متعلق به همه ماست و بايد آن را بسازيم، گفته است: «ممكن است امروز عده‌اي در خيابان ناسزا بگويند، اما بايد با آنها هم گفت‌وگو كنيم.» به نظر مي‌رسد اظهارات پزشكيان به موضوع تجمع اخير برخي منتقدان و مخالفان دولت اشاره دارد، تجمعي در مقابل ساختمان پاستور در روزهاي اخير و بعد از بازگشت محمدجواد ظريف برگزار شد كه حاضران در آن خواستار ورود رييس قوه قضاييه و دادستان كل كشور به مساله حضور ظريف در دولت شده و البته در كف خيابان درخواست «بازداشت» معاون رييس دولت را نيز طرح كردند.
به‌رغم واكنش مسعود پزشكيان به اين موضوع مبني بر اينكه بايد با كساني كه ناسزا مي‌گويند گفت‌وگو كرد، گفته‌هاي حاضر در اين تجمع و البته چهره‌هاي حاضر در آن و ادبيات مشتركي كه بين اين تجمع و اظهارات قبلي نسبت به ظريف و دولت طرح شده، نشان از وجود يك «شبكه» است. شبكه‌اي كه در شبكه‌هاي اجتماعي داخلي به خصوص «ايتا» فعال هستند و برنامه‌ريزي براي مخالفت‌هاي سفت و سخت عليه ظريف و دولت را دنبال مي‌كنند؛ از نهادها تا كانال‌ها، از پارلمان تا خيابان.
كليدواژه «كودتا»؛ از ستاد امر به معروف تا سنگفرش خيابان
«اگر آقاي ظريف دروغ گفته است سران قوا بايد وي را تحت تعقيب قضايي قرار بدهند و بازداشت كنند... سران قوا را زير پاهاي خود به عنوان عناصر كودتاچي له خواهيم كرد.» در روزهاي اخير ويدیويي كوتاه از گوينده اين جملات در فضاي مجازي و رسانه‌اي بارها بازنشر شده است. اين ويدئوي كوتاه دو نكته مهم را در دل خود دارد؛ نخست درباره گوينده اين عبارت‌ها در تجمع اخير در مقابل پاستور كه مردي جوان و البته چهره‌اي آشنا است. هويت او اگرچه روشن نيست اما تصاوير او مهر و آبان ماه هم در تجمع ديگري عليه رفع فيلترينگ ديده مي‌شد.
دوم آبان ماه سال جاري تجمعي محدود در اعتراض به پيگيري رفع فيلترينگ برگزار شد. بر اساس تصاوير منتشر شده از اين تجمع، حسين‌الله كرم عضو هيات علمي دانشكده علوم سياسي دانشگاه آزاد واحد تهران مركزي و چهره شناخته شده انصار حزب‌الله در دهه 70 نيز حضور داشت. اين تجمع كه مقابل مركز ملي فضاي مجازي برگزار شده بود، بيش از جواني با لباس شناخته شده مورد استفاده در اردو‌هاي جهادي، خواستار حذف پهناي باند سكو‌هاي جهاني شد. يك ويدیوي كوتاه از همين تجمع هم در فضاي مجازي و رسانه‌اي مورد توجه قرار گرفت. جوان ناشناس كه حالا چهره شناسي شده در گفت‌وگوي كوتاهي در اين تجمع مي‌گويد: «ما مخالف فيلترينگيم؛ ما موافق حذف پهناي باند كامل اينستاگرام، واتساپ، تلگرام و ايكس هستيم. چرا؟ به خاطر اينكه اين نرم‌افزار‌ها يا كمك به صهيونيست مي‌كنن، يا صهيونيستي هستند، يا شعبه و شعب در رژيم صهيونيستي دارند. مطابق قانون واحده اسلامي هرگونه استفاده از آنها، خلاف قانون است. بحث اين است كه رهبري گفتند هر گونه كمك به شريان‌هاي اسراييلي، حرام، ممنوع و جرم است. اينها مهم است؛ هم جرم، هم حرام و هم ممنوع است.»
او در بخش ديگري از صحبت‌هايش مي‌گويد: «ما موافق حذف پهناي بانديم. با مافياي فيلترينگ مخالفيم. مافياي فيلترينگ كه مي‌آيند الكي فيلتر مي‌كنند، مردم بتوانند وارد شوند، فايده ندارد. بايد به طور كامل حذف شود. سيمكارت انارستان [ويژه كودكان و نوجوانان ۶ تا ۱۸ سال] داريم كه شما برويد و بخريد، فقط وارد يك نرم‌افزار خاص مي‌شود. مثلا داخل اينستا نمي‌تواند برود. يعني مي‌تواند پهناي باند كامل يك سكو را ببندد. من خودم مهندس برق هستم. از لحاظ علمي امکان‌پذیر است كه پهناي باند بسته شود. براي فيلترشكن فروش‌ها مجازات سنگين تعيين شود. در ضمن، حتي اگر مسوولان كشور [استفاده يا حساب كاربري] داشته باشند، جرم است. يعني قانون براي همه يكسان است.»
تا اين جاي كار مشخص است كه مخالفان رفع فيلترينگ، مخالف حضور ظريف در دولت هستند. بنابراين تا اينجاي كار دو مطالبه و اصرار اين شبكه روشن مي‌شود. علاوه بر اينكه چهره‌هاي تكراري در دو اين موضوع نشان مي‌دهد اين تجمعات چندان هم خودجوش نيستند.
نكته مهم ديگر اما اظهاراتي است كه اين جوان در تجمع مقابل پاستورداشته است. به بيان دقيق‌تر ادبياتي است كه او استفاده كرده و اين ادبيات هم آشنا است؛ به كار بردن كليدواژه كودتا.
تنها يك روز قبل از اينكه او در اين تجمع از «كودتا» بگويد و برخي چهره‌ها را «كودتاچي» بخواند، اين واژه براي اولين‌بار از جانب روح‌الله مومن‌نسب، دبير ستاد امر به معروف و نهي از منكر استان تهران به كار رفت. وقتي هنوز ظريف در داووس بود و او در تویيتي از «كودتا» و درخواست «بازداشت» نوشت: «نيرو‌هاي ضدكودتا بايد ظريف را به محض ورود به كشور بازداشت و تحت بازجويي قرار بدهند؛ در غير اين صورت كشور به زودي دچار بحران‌هاي پيچيده‌تر و بسيار خطرناك خواهد شد.»
نكته قابل توجه ديگر كه مساله شبكه بودن اين تجمعات و مطالبات آنان را بيش از پيش تاييد مي‌كند، اين است كه پيش از برگزاري تجمع عليه فيلترينگ هم اين روح‌الله مومن‌نسب بود كه فرمان حمله داد و رفع فيلترينگ را كودتا خواند!
هفتم دي ماه سال جاري نيز اين كاظم صديقي بود كه با انتقاد از فضاي مجازي گفته بود: «افرادي كه با اسلحه جنگ نرم وارد مي‌شوند تا با شايعات ستون‌ها را بزنند. افرادي كه در جامعه چراغ و مورد اعتماد هستند را تخريب كنند و از چشم مردم بيندازند در واقع مي‌خواهند سلب اعتماد عمومي از همه افراد مورد اعتماد كنند.»
مومن‌نسب؛ دبير انقلابي و هوادار تجمع خياباني
روح‌الله مومن‌نسب كه نامش با بسياري از اظهارات عجيب درباره مديريت فضاي مجازي گره خورده و از مدافعان سرسخت فيلترينگ است و از او به عنوان يكي از طراحان اصلي طرح صيانت نيز ياد مي‌شود، حالا دبير ستاد امر به معروف و نهي از منكر استان تهران است. بر اساس چارت سازمان مشخصا او توسط كاظم رجبي صديقي، رييس ستاد امر به معروف و نهي از منكر منصوب شده است.
مومن‌نسب البته يد طولايي در كارگرداني اين دست از تجمعات دارد. تيرماه سال گذشته ويديویي كوتاه در فضاي مجازي از روح‌الله مومن‌نسب منتشر شد كه او در تجمع مقابله با بي‌حجابي سخنراني مي‌كرد و مي‌گفت: «از اول كه اينها -تحصن‌كنندگان - آمدند، آقايان گرفتند و بردند، خب اگر اينقدر زور داريد، برويد زورتان را به طرف مقابل هم نشان بدهيد. اين بي‌حجابي‌ها بيداد مي‌كند، زورتان نرسيد حسن روحاني را محاكمه كنيد، زورتان نرسيد آذري‌جهرمي را محاكمه كنيد، زورتان نرسيد اين بي‌حجابي‌ها را جمع كنيد، زورتان نمي‌رسد فضاي مجازي را جمع كنيد؟ زورتان به چهار تا نيروي انقلابي مي‌رسد كه شما روي صندلي‌اي نشسته‌ايد كه اينها و فرزندان‌شان جان دادند و اگر اينها نبودند صندلي‌اي نبود كه شما روي آن بنشينيد.» او در اين ويديو خطاب به تحصن‌كنندگان مي‌گويد: «من آمدم در جمع شما، از طرف دبير ستاد، دبير كشوري و مجموعه تهران خدمت‌تان عرض كنيم كه حتما اين مساله را پيگيري مي‌كنيم و كوتاه هم نمي‌آييم. درباره اين كار - بازداشت تحصن‌كنندگان - نمي‌دانم لفظ احمقانه به كار ببرم يا نه؛ اما كار عاقلانه‌اي نبود.»
به نظر مي‌رسد روح‌الله مومن‌نسب به عنوان دبيرستاد امر به معروف علاقه وافري به اين دست از تجمعات دارد. از تجمع مقابل قوه قضاييه و ابراز تاسف از عدم بازداشت و محاكمه حسن روحاني و محمدجواد آذري‌جهرمي تا خط‌دهي براي برگزاري تجمع عليه ظريف و توليد محتوايي بر مبناي «كودتا» براي تجمع عليه ظريف.
حضور مهري طالبي دارستاني، عضو بركنار شده ستاد امر به معروف و الگوريتم رفتاري و گفتاري مومن‌نسب در اين تجمع و البته حضور خود او در تجمع مقابل قوه قضاييه در اعتراض به بي‌حجابي، باعث شد تا اين تصوير تداعي شود كه برخي از اين تجمعات با هماهنگي ستاد امر به معروف برگزار مي‌شود. موضوعي كه البته از جانب خود اين ستاد رد شد و مقام مسوول آن تلويحا از اين رفتارها انتقاد كرده است.
ياسر خليلي، مديركل حقوقي ستاد امر به معروف و نهي از منكر كشور يازدهم بهمن ماه سال جاري در گفت‌وگويي با پايگاه خبري ديده‌بان ايران درباره تجمعات اخير عليه محمدجواد ظريف، معاون راهبردي رييس‌جمهور، در پاسخ به اين پرسش كه «چرا ستاد بدون مجوز اقدام به برگزاري تجمعات مي‌كند؟» گفته است: «اساسا ستاد نه در هيچ يك از تجمعات تهران و كشور حضور دارد و نه برنامه‌اي براي تجمعات دارد. مگر مي‌شود يك نهاد حاكميتي كه ترويج فريضتين را به عهده دارد و مدافع قانون و قانونگرايي است، كار خلاف قانون انجام بدهد؟ اين مساله اصلا ربطي به ستاد نداشته و ندارد.»
او همچنين در پاسخ به اين پرسش كه پس چرا اين تجمعات به اسم ستاد امر به معروف و نهي از منكر تمام شد، خاطرنشان كرد: «شايد افرادي منتسب به ستاد در آن جمع حضور داشتند يا تبليغ آن را كردند. احتمال دارد كه حتي درباره آن اظهارنظر هم كرده باشند كه مربوط به شخصيت حقيقي افراد است و ربطي به ستاد ندارد. ضمن اينكه اساسا ما هرگونه تجمعات غيرقانوني را محكوم مي‌كنيم.»
تجمع عليه ظريف و چهره‌هاي آشناي شبكه جليلي
بر اساس ويدیوهايي كه از تجمع مقابل پاستور و عليه ظريف منتشر شده، یک صداي آشناي ديگر نيز به گوش مي‌رسد كه در اين تجمع سخنراني كرده و خطاب به ظريف مي‌گويد: «رقيب انتخاباتي خودتان را در خارج از كشور در مقابل انظار دنيا تندرو مي‌خوانيد و به استخفاف مي‌كشانيد. كجاي رسم علاقه به مليت و دين است كه يك مسوول، مسوول ديگري از نظام اسلامي را در مقابل كفار تخفيف بدهد؟»
اگر چه خانم گوينده اين جملات با پوشيه در اين تجمع حاضر شده و سخنراني مي‌كند اما بر اساس گزارش رسانه‌ها و از صداي او مشخص است كه او مريم اشرفي‌گودرزي از حاميان جدي سعيد جليلي در روزهای انتخابات است.
در روزهای تبليغات انتخاباتي اشرفي‌گودرزي به عنوان نماينده ستاد سعيد جليلي در مناظره‌اي با ميترا جلودار به عنوان نماينده ستاد مسعود پزشكيان گفته بود: «دختر نازنينم اگر به خودت حق مي‌دهي كه بدون حجاب وارد اجتماع شوي با آن پسري كه داراي غريزه است و خدا اين غريزه را در او قرار داده و اگر اين غريزه نبود ازدواج و زوجيت شكل نمي‌گرفت، اگر تحريك شد و سمت تو آمد و به تو تعرض كرد انتظار نداشته باش كسي مانع او شود، تو خواستي آزاد باشي و او هم مي‌تواند آزاد باشد.»
چهره ديگر حاضر در تجمع نيز مهری طالبي دارستاني است. روزنامه هم‌ميهن در گزارشي از اين تجمع نوشته است كه مهري طالبي دارستاني در اين تجمع حضور داشته و نويسنده متن رسمي اين تجمع نيز بوده است. متني كه در آن قيد شده است: «اين حركت مطالبه‌گرانه، بر مبناي اظهارنظر صريح رياست محترم مجلس مبني بر غيرقانوني بودن انتصاب جناب آقاي ظريف در سمت رييس شوراي راهبري دولت چهاردهم و همچنين ادعا‌هاي بحق آقاي پزشكيان مبني بر قانونمداري شكل گرفته است. از آنجايي كه آقاي ظريف مغاير با نص قانون نحوه انتصاب اشخاص در مشاغل حساس منصوب شده‌اند؛ لذا ضمن تشكر از مواضع دشمن‌شكنانه جناب آقاي پزشكيان، توقع مي‌رود كه مطابق ادعاي بحق خودشان در خصوص قانونمداري در اسرع وقت اين فرد را از دولت اخراج كرده و ضمنا بر رياست محترم مجلس تكليف است كه بدون كوچك‌ترين اتلاف وقتي طبق روال قانوني در اين خصوص اقدام کنند.»
مهري طالبي دارستاني كه در روزهاي قبل از آن به خاطر طرح موضوع «كلينيك بي‌حجابي» نامش در رسانه‌ها مورد توجه قرار گرفته بود در يك توييت با ادبياتي عجيب به انتقاد تلويحي از رييس دولت چهاردهم پرداخت.
دارستاني از حاميان جدي سعيد جليلي و البته از حلقه نزديكان حجت عبدالملكي بود كه در دوران دولت سيزدهم در وزارت كار به عنوان مديركل بازرسي اين وزارتخانه فعاليت كرد. او پس از مواجهه با اعتراض شديد به اين پست، مجددا نوشت كه اين «توهين به رييس‌جمهور» نبوده و «صرفا تعدادي صفت مطرح شده كه هر عقل سليمي تاييد مي‌كند رييس‌جمهور هيچ كشوري نبايد واجد آن صفات باشد.»
او منتقدان به اين توييت و حاميان پزشكيان را متهم كرد كه با انتساب اين توييت به رييس دولت عملا در حال توهين به او هستند. ستاد امر به معروف و نهي از منكر روز چهارشنبه ۱۴ آذر از اخراج مهري طالبي دارستاني، رييس اداره زنان و خانواده ستاد امر به معروف استان تهران خبر داد.
در متن توضيحي ستاد امر به معروف و نهي از منكر قيد شده بود «مطلب منتشر شده صرفا بازنمود نظرات شخصي ايشان بوده و فرد منتشركننده مطلب از اين پس در ستاد هيچ سمتي نخواهد داشت.»
بعد از انتشار اين مطلب از جانب ستاد امر به معروف، دارستاني تاكيد كرد كه «خودش كناره‌گيري كرده است اما كانال تلگرامي باشگاه روزنامه‌نگاران ايران در مطلبي نوشت كه «از ستاد امر به معروف و نهي از منكر كشور با باشگاه روزنامه‌نگاران ايران تماس گرفتند و خبر دادند: خانم مهري طالبي دارستاني اخراج شده است.» طالبي دارستاني پيش از اين نيز چهره ثابت تجمعات اعتراضي به موضوعات بي‌حجابي يا آنچه «انحرافات فرهنگي مسوول ساخته» عنوان كرده، بوده است.
بر اساس مطالب منتشر شده در حساب كاربري توييتر طالبي دارستاني، در تجمعي كه در ارديبهشت سال ۱۳۹۹ تجمعي در مقابل ساختمان قوه قضاييه برگزار شده كه او از چهره‌هاي اصلي آن بوده است. طالبي دارستاني در آن زمان با انتشار تصاويري از اين تجمع نوشته بود: «دست به دامن تنها مرجع رسيدگي به تخلفات كه با رسيدگي به مفاسد اقتصادي دل‌مان را گرم كرد و چشم اميدمان را اشكبار. سردار امشب شكايت مي‌برم به حضرت حيدر از انحرافات فرهنگي مسوول ساخته از فضاي مجازي افسار گسيخته، از محيط‌هاي مثلا فرهنگي مثل تئاتر و سينما، از نشر و پخش كتب مستهجن، از صدا و سيمايي كه الگو ساخته از مظاهر فساد، از مدارس و مهدهايي كه... از وقاحت دنباله‌دار مسوولان.» او همچنين از افراد اصلي بود كه با انتشار با هشتگ «محاكمه مولاوردي» در فضاي مجازي فعاليت مي‌كرد.
ايتا؛ محفل شبكه جليليون
بر اساس گزارشي كه پايگاه خبري انتخاب منتشر كرده، به نظر مي‌رسد عموم اين تجمعات كه در برخی كانال‌هاي شبكه ايتا منتشر مي‌شود، صورت گرفته است. انتخاب همچنين گزارش داده كه اين كانال‌ها در ايام انتخابات به صورت مستقيم براي سعيد جليلي تبليغ كرده و مدافع او بوده‌اند و حالا نيز بستر مجازي برگزاري تجمعات عليه رويكردهاي دولت، رييس دولت و محمدجواد ظريف را مهيا مي‌كنند .
تنها در يك نمونه فراخواني با عنوان «تجمع قانوني و شرعي امت حزب‌الله جهت مقابله با پرچم نفوذ دشمن در كشور» براي ششم بهمن ماه در ميدان پاستور در يكي از كانال‌هاي ايتا منتشر شده است، مواردي از قبيل «ممانعت از ابلاغ مصوبه حجاب و اجراي قانون فعلي حجاب»، «مذاكره با قاتل شهيد سليماني و دشمن جمهوري اسلامي»، «ممانعت از اجراي وعده صادق 3 و پاسخ دندان‌شكن به دشمن» و «مقابله با جبهه مقاومت با تلاش براي تصويب FATF» به عنوان محورهاي تجمع عنوان و تاكيد شده است كه «در تجمع با دست نوشته و تصاوير شهدا به صورت كفن‌پوش شركت كنيم.»
نمونه‌هاي ديگري نيز از نقش برخی كانال‌هاي ايتا در سازماندهي اين تجمعات وجود دارد كه باز هم در يك نمونه مطرح ديگر اتفاقا اين ستاد امر به معروف و نهي از منكر تهران بود كه فراخوان را در «ايتا» منتشر كرد. ارديبهشت سال جاري، بعد از اينكه كانال ستاد امر به معروف و نهي از منكر استان تهران در شبكه اجتماعي ايتا «فراخوان مردمي پياده‌روي حمايت از عفاف و حجاب» را منتشر كرد، اين تجمع برگزار شد.
ماجرا از يك توييت مهدي فضائلي، عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب شروع شد و به يك‌باره در روزهايي كه دوباره ارشاد در كف خيابان‌ها در مورد موضوع حجاب فعال شده بود، اعضاي كانال‌هاي مختلف انقلابي در ايتا به شدت بر فضائلي شوريدند.
چند روز قبل از اين فراخوان، مهدي فضائلي عضو «دفتر حفظ و نشر آثار رهبري» در مطلبي كه در حساب كاربري خود در شبكه اجتماعي ايكس منتشر كرد، به نقل از علي خامنه‌اي نوشته بود: «كشف حجاب، هم حرام شرعي است هم حرام سياسي است... منتها دشمن با نقشه و برنامه وارد اين كار شده، ما هم بايد با برنامه و نقشه وارد شويم. كارهاي بي‌قاعده و بدون برنامه نبايد انجام بگيرد. به تازگي برخي مسوولان به دليل كارهاي بي‌قاعده در حوزه حجاب تذكر دريافت كرده‌اند.»
هجمه‌ها در كانال‌هاي ايتا عليه فضائلي به اندازه‌اي تند شد كه روزنامه اصولگراي فرهيختگان در مطلبي از سوگيري و مديريت فضاي ايتا انتقاد كرد و نوشت: «دايره انقلابيون در پيام‌رسان ايتا در دو روز گذشته تا حدي تنگ شد كه حتي دفتر رهبري نيز در آن جاي نگرفت. مهدي فضائلي، عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب وقتي از تذكر به برخي مسوولان بابت رفتارهاي بي‌قاعده در حوزه حجاب نوشت، به شدت مورد حملات گروه‌هاي فعال در ايتا قرار گرفت و حتي اخبار جعلي مبني بر توبيخ فضائلي در اين پيام‌رسان دست به دست شد اما از آنجايي كه قرار نيست در اين اتاق‌هاي ايزوله تكذيبيه‌ها نيز دست به دست شوند راه به جايي نبرد. با وجود آنكه حساب رسمي دفتر رهبر انقلاب با عنوان «رسانه‌نگار» نيز توييت فضائلي را بازنشر كرده بود، ايتايي‌ها و ويراستي‌ها ترجيح‌شان اين بود براي توجيه برخي تندروي‌ها هرگونه نسبت ناروايي را به اعضاي دفتر بدهند ولي فضاي موجود را لايق تذكر ندانند و پنبه را محكم‌تر توي گوش‌شان فرو كنند.»
شبكه جليليون؛ از ايتا تا پارلمان و خيابان
با همه اين موارد مشترك بعيد به نظر مي‌رسد بتوان به راحتي از وجود يك شبكه با حضور برخي از اعضای ستاد امر به معروف، برخي نمايندگان مجلس و البته چهره‌هاي ثابت در تجمعات به عنوان پياده نظام كه بر عليه دولت و ظريف فعاليت مي‌كنند، گذشت. شبكه‌اي كه ايتا را بستر فعاليت خود قرار داده وكليدواژه‌هاي محدودي نيز براي توليد محتوا و ادبيات تقابلي دارد. ادبيات تكراري، چهره‌هاي تكراري و البته موضوع تكراري شكست در انتخابات تابستان 1403.