هنرمند بودن در ايران
نگاهي به مستند نصرت كريمي ساخته بابك كريمي، مهرداد اسكويي و روح‌الله انصاري
محسن آزموده
در گذشته كلمه «هنر» در فارسي صرفا بــه معناي «هنرهای زیبا» نبود و هنرمند هم فقط به كسي نمي‌گفتند كه مثلا بازيگر باشد يا نوازنده يا نقاش يا... هنر معنايي وسيع‌تر و متنوع‌تر از امروز داشت و شامل يك مهارت، توانايي و استعداد در آدم مي‌شد و هنرمند آدم با‌استعداد و توانمندي بود كه مي‌توانست از پس كارهاي خاص بر بيايد و در دشواري‌ها و سختي‌ها خودش گليمش را از آب بيرون بكشد. هنوز هم در ميان مردم و در كوچه و خيابان اين اصطلاح رايج است، مثلا به آدم آچار به دست مي‌گويند هنرمند يا آدم سازنده يا به قول علما «هومو فابر» را هنرمند خطاب مي‌كنند.
نصرت كريمي (1398-1303)، هنرمند بزرگ و قدر نديده ايراني، نه فقط به معناي خاص و حرفه‌اي كلمه كه به معناي قديمي و كوچه‌بازاري آن هم يك «هنرمند واقعي» بود يعني نه فقط كارگردان سينما و تئاتر، نويسنده، گريمور، مجسمه‌ساز، دوبلور و عروسك‌ساز و عروسك‌گرداني درجه يك و كاركشته بود، بلكه يك انسان سازنده يا هوموفابر به معناي دقيق آن بود.
اين موضوع را سه مستند‌ساز خوب ايراني، يعني پسرش بابك كريمي، مهرداد اسكويي و روح‌الله انصاري در مستند ديدني و جذاب «نصرت كريمي: هنرمند بودن در ايران» به خوبي به تصوير كشيده‌اند. اين مستند كه صحبت از آن در محافل فرهنگي و هنري نقل زبان شده، به تازگي در فضاي مجازي منتشر گشته است و در قسمت‌هاي شش‌گانه آن با ابعاد مختلف و جنبه‌هاي گوناگون زندگي ارزشمند و طولاني نصرت‌كريمي آشنا مي‌شويم.
حجم و ميزان مستندات و مدارك و اطلاعات اين مستند از زندگي نصرت كريمي شگفت‌آور است. انگار او از همان كودكي مي‌دانسته قرار است چه كسي شود و هيچ چيز را دور نريخته.
اصولا زندگي استاد رشك‌برانگيز است. در اين مستند چهره واقعي و بدون روتوش يك انسان سليم‌النفس را مي‌بينيم، به قول ايرج پزشكزاد يك پدر ايراني يا به تعبير علي ميرفتاح يك انسان ايراني. آدمي كه در طول حياتش بالا و پايين كم نداشته و رنج و سختي كم نكشيده، اما توانسته با آن توانمندي و استعداد جبلي و دروني‌اش بر همه مشكلات و مصائب غلبه كند، آن هم با كار و كار و كار. مي‌خواهم بگويم سازندگان اين اثر عنوان دقيق و درستي را براي مستندشان انتخاب كرده‌اند، نصرت كريمي ذاتا يك هنرمند است و اتفاقا به نظر من به رغم همه آنچه تاكنون نوشتم، مهم‌ترين هنر او، زندگي سعادتمند و پر خير و بركتش در ايران است. سرزميني كه به اعتقاد بسياري از اهل فكر و نظر مثل زنده‌ياد استاد احسان يارشاطر مهم‌ترين ويژگي و خصلتش همين دوام آوردن و تداوم بوده و هست به رغم تاريخي بس پر نشيب و فراز. هنر اصلي و اصيل كريمي هم در همين جغرافياي فرهنگي آشكار مي‌شود. او با وجود همه بي‌مهري‌ها و ناملايمات در ايران يك قرن را دوام آورد، آن هم چه دوام آوردني، يك زندگي هنرمندانه و پربار. يادش گرامي. با اميد.