نيويورك تايمز مدعي است
بن سلمان؛ قاتل خاشقچي يا دلال صلح؟
محمد بن سلمان، وليعهد سعودي در مقطع كنوني نه‌تنها به عنوان فردي تاثيرگذار در سياست‌هاي داخلي عربستان قلمداد مي‌شود بلكه به نظر مي‌رسد در مركز تصميم‌گيري‌هاي بين‌المللي هم جاي گرفته است، به گونه‌اي كه اين هفته، صحنه ديپلماسي جهاني شاهد گام‌‌هاي مهم او به سمت نقشي بود كه شاهزاده سال‌هاست برايش برنامهريزي مي‌كرد: بازيگر كليدي در معادلات قدرت. روز دوشنبه محمدبن سلمان با ماركو روبيو، وزير امور خارجه ايالات‌متحده، در رياض، ديدار كرد تا درباره آينده غزه و جنگ اوكراين بحث كند. يك روز بعد از آن نيز رياض ميزبان نشست دوستانه‌اي ميان روسيه و ايالات‌متحده بود و درنهايت روز جمعه اين كشور از مقامات عرب براي رايزني درباره بازسازي غزه و نيز انجام برنامه‌ريزي‌هايي در اين زمينه دعوت كرد. به باور تحليلگران اينكه اين پادشاهي محل برگزاري مذاكراتي با چنين منافع عظيمي است، گواهي ديگر بر اين است كه وليعهد جوان براي تبديل شدن به يك بازيگر قدرتمند جهاني خيزي جدي برداشته است، به همين بهانه نشريه نيويورك تايمز با انتشار يادداشتي در باب نقش آفريني‌هاي مهم محمد بن سلمان وليعهد سعودي در بزنگاه‌هاي مهم جهاني و به بهانه ميزباني اين پادشاهي از نشست مهم آينده اوكراين آورده است: انجام اين قبيل ملاقات‌ها برگ برنده براي بن سلمان به شمار مي‌روند، چراكه پيش‌تر اين پادشاهي غني از انرژي از سوي محافل ديپلماتيك مورد بي‌اعتنايي‌هايي جدي قرار داشت، چراكه وليعهد به نقض شديد حقوق بشر متهم شده بود، اتهامي كه البته شاهزاده آن را رد كرده است.
نقشه راه بن سلمان
به گزارش نيويورك تايمز در سال ۲۰۱۶ يعني حدود يك سال پس از به قدرت رسيدن پدر محمدبن سلمان، وليعهد چشم‌انداز ۲۰۳۰ را معرفي كرد. به ادعاي ناظران به نظر مي‌رسيد كه بن سلمان براي برنامهريزي اين طرح هدف بزرگي داشت تا اقتصاد اين پادشاهي را متنوع كرده و همچنين وابستگي به نفت را تا حد زيادي كاهش دهد. گفتني است اين طرح شامل افزايش نيروهاي اين كشور در بخش خصوصي، از جمله زنان، جذب سرمايه‌گذاري‌هاي عظيم خارجي و همچنين فروش سهام شركت سعودي آرامكو، انحصار نفتي دولتي براي جمع‌آوري سرمايه به منظور سرمايه‌گذاري در بخش‌هاي ديگر مانند گردشگري بود. اين نقشه راهي بود كه به وليعهد جوان كمك كرد تا نقش خود را به عنوان وارث تاج و تخت پادشاهي تثبيت كند. اين درحالي است كه بن سلمان براي موفقيت در طرح كلان اقتصادي مورد نظرش نياز داشت تا تغييراتي اساسي از بالا به پايين را به منظور كاهش محدوديت‌‌هاي اجتماعي محافظه‌كارانه جامعه اين كشور ايجاد كند. در نتيجه وعده داد كه ممنوعيت رانندگي زنان را لغو خواهد كرد. همچنين كنفرانس مالي مهمي را برگزار كرد با اين هدف كه سرمايه‌گذاران را براي سرمايه‌گذاري در عربستان‌سعودي ترغيب كند، به گونه‌اي كه اولين كنفرانس سرمايه‌گذاري در سال ۲۰۱۷ در هتل ريتزكارلتون رياض برگزار شد، مكاني كه برخي از شركت‌كنندگان كمي پس از برگزاري اولين اجلاس، در شرايطي كاملا متفاوت به آن مكان بازگشتند. حال آنكه صدها نفر از ثروتمندترين و قدرتمندترين مردان عربستان‌سعودي، ازجمله تعدادي از بستگان سلطنتي بازداشت شده كه از بستگاه محمدبن سلمان بودند در اين هتل نگهداري شدند. در عين حال منتقدان پادشاهي مدعي بودند كه وليعهد با هدف تقويت قدرت خود منتقدان و صاحبان ثروت را بازداشت كرده است. همچنين گفته شد كه بن سلمان به بسياري از بازداشت‌‌شدگان مقادير زيادي پول پرداخت كرده و اين گروه ناگزير شدند كنترل شركت‌هاي خود را به دولت واگذار كنند.
مانور وليعهد روي گسل‌هاي ديپلماتيك
قدرت‌نمايي وليعهد جوان و استفاده از زور تنها به مرزهاي اين پادشاهي محدود نمي‌شود. تلاش‌‌هاي بن سلمان براي مقابله با محور مقاومت ازجمله حوثي‌هاي يمن نتايج معكوسي را به بار آورده است. در سال ۲۰۱۵، زماني كه بن سلمان وزير دفاع بود، رياض رهبري ائتلاف را در جنگ عليه نيروهاي حوثي در يمن برعهده گرفت، اما اين تلاش‌ها نتوانست حوثي‌ها را مهار كند، در اين درگيري‌ها بسياري از غيرنظاميان يمني جان خود را از دست دادند و تا سال ۲۰۱۸ نيز عربستان در بن بست خونين گرفتار شد و در عرصه بين‌المللي به جنايت جنگي در يمن متهم شد. گفتني است در يك اتفاقي عجيب در سال ۲۰۱۷ عربستان، سعد حريري نخست‌وزير لبنان را گروگان گرفت و او را به استعفا واداشت. نخست‌وزير مستعفي نهايتا بعد از چند هفته اجازه يافت به لبنان بازگردد و مجددا به سمت خود بازگشته و به كارش ادامه دهد. حال آنكه پس از اين اقدام كه به يك رسوايي بين‌المللي تبديل شد، نفوذ حزب‌‌الله به مراتب بيشتر افزايش يافت.در اقدامي ديگر از سوي محمد بن سلمان، منابع اطلاعاتي امريكا در دوران رياست‌جمهوري دونالد ترامپ به اين نتيجه رسيده‌اند كه وليعهد جوان در سال ۲۰۱۸ خود دستور قتل جمال خاشقجي، روزنامه‌نگار واشنگتن‌پست، آن‌هم در كنسولگري رياض در استانبول را صادر كرده است. در همان مقطع بود كه محمدبن سلمان در بسياري از نقاط جهان به دليل اين قتل به چالش كشيده شد، اما دونالد ترامپ همچنان متحد نزديك او بود. اين درحالي است كه جو بايدن نامزد دموكرات‌ها در كارزار انتخاباتي ۲۰۲۰، قول داد كه عربستان‌سعودي را به دليل اين قتل به يك كشور نفرين شده تبديل كند. در ادامه دولت بايدن در سال ۲۰۲۱، گزارشي منتشر كرد كه در آن نتيجه‌‌گيري شده بود كه گروهي ويژه تحت دستور محمد بن سلمان اين قتل را انجام داده‌‌اند.
دولت سعودي اما اين گزارش را محكوم كرد. بنابراين تا مدت‌ها جو بايدن از پادشاهي فاصله گرفت. اما در سال ۲۰۲۲، با آغاز حملات روسيه به اوكراين كه بر قيمت نفت تاثير گذاشت بايدن روابط خود را با وليعهد بهبود بخشيد، به گونه‌اي كه آنها در رياض با يكديگر ملاقات كردند و اين ملاقات به محمدبن سلمان فرصتي براي بازسازي بخش‌هايي از اعتبار بين‌المللي از دست رفته‌اش داد.اين درحالي است كه در سال ۲۰۱۸، دونالد ترامپ وليعهد را به عنوان يك هم‌پيمان شگفت‌انگيز ستايش كرد. گفتني است دونالد ترامپ، محمد بن سلمان را در مركز استراتژي منطقه‌اي دولتش تعريف كرد. همزمان رياض به يكي از مهم‌ترين خريداران تسليحات امريكايي تبديل شد. اكنون نيز به نظر مي‌رسد رابطه ترامپ با اين پادشاهي فراتر از مسائل دولتي رسمي است و شامل طيفي از كسب وكارهاي خانوادگي نيز مي‌شود كه عمدتا قراردادهاي برندينگ املاك كه از طريق آنها هزينه‌هايي براي استفاده از نام ترامپ، دريافت مي‌شود.
از توافق‌هاي ابراهيم تا بازتعريف نظم خاورميانه
توافق نامه‌هاي ابراهيم در سال ۲۰۲۰ كه روابط رسمي را ميان اسراييل و چهار كشور عربي (امارات متحده عربي، بحرين، مراكش و سودان) برقرار كرد ازجمله اقدامات دولت نخست دونالد ترامپ بود. به نظر مي‌رسد دونالد ترامپ قصد دارد در دولت دومش اين روند را با به دست آوردن موافقت رياض براي پيوستن به اين توافق ادامه دهد. اين درحالي است كه رييس‌جمهور امريكا اخيرا با ارايه پيشنهادي جنجالي مبني بر تسلط بر نوار غزه و همچنين كوچاندن اجباري فلسطيني‌ها به كشورهاي مصر، اردن و ديگر كشورهاي منطقه باعث ناراحتي كشورهاي عربي شده است. به گونه‌اي كه عربستان بلافاصله اين ايده را رد و اعلام كرد كه همچنان بر لزوم تاسيس يك دولت فلسطيني قبل از عادي‌سازي روابط با اسراييل تاكيد دارد. در ابعادي ديگر اما رياض به طور فزاينده‌اي به عنوان نقش ميانجي‌‌گر در جنگ روسيه-اوكراين ايفا كرده است و همزمان تاكيد دارد كه قصد ندارد از طرف خاصي حمايت كند. اين درحالي است كه اين پادشاهي كمك‌‌هاي انسان‌دوستانه به اوكراين ارسال كرده است، همزمان نيز روابط نزديكي با روسيه برقرار كرده است. پادشاهي همچنين با ميزباني از مقامات روسي و امريكايي براي گفت‌وگو درباره جنگ كه اخيرا انجام شد، ولوديمير زلنسكي رييس‌جمهور اوكراين را از خود دلسرد كرد، به گونه‌اي كه سفر از پيش برنامهريزي شده زلنسكي به رياض به تعويق افتاد. اما به باور ناظران ميزباني از مقامات مسكو و واشنگتن، وليعهد را به عنوان يك ميانجي كليدي كه قادر است قدرت‌هاي جهاني را به ميز مذاكرات بياورد، نشان داد و جايگاه او را به عنوان يك رهبر تاثيرگذار آن‌هم فراتر از خاورميانه تقويت كرد.