وال استريت ژورنال چرايي غيبت بن سلمان در رويداد «نئوم» را بررسي كرد
پايان روياي جاه‌طلبانه «وليعهد»؟
ماه اكتبر، عربستان‌سعودي شاهد افتتاح يكي از مهم‌ترين پروژه‌‌هايش بود؛ پروژه‌‌اي كه قرار بود نمادي از «عربستان‌سعودي جديد» باشد. اين رويداد باشكوه در جزيره‌اي شني در درياي سرخ برگزار شد و با حضور تعدادي از مشهورترين چهره‌هاي جهان قرار بود نمايانگر آغاز پروژه نئوم باشد؛ پروژه‌‌اي كه قرار است به عنوان اولين گام در مسير تحول اقتصادي عربستان‌سعودي و كاهش وابستگي‌اش به نفت، تعريف شود. نئوم كلان‌شهر با تكنولوژي پيشرفته و معماري نوين است كه به گفته مقامات سعودي قرار است الگوي جديدي از زندگي شهري را معرفي كند. با اين حال، واقعيت پروژه نئوم، بيشتر از آنچه كه در ابتدا به نظر مي‌‌رسيد با چالشها و مشكلات فراواني روبه‌رو است، به گونه‌اي كه يكي از بخش‌هاي اصلي اين پروژه كه با نام «سنداله» شناخته مي‌شود، با مشكلات عديده‌اي روبه‌رو است. سنداله كه به عنوان يكي از اجزاي اصلي نئوم معرفي شده، با تاخيرهاي زياد و هزينه‌هاي گزافي روبه‌رو شده است. بيش از سه سال تاخير در پيشرفت كار هزينه‌اي نزديك به ۴ ميليارد دلار تحميل كرده است. از طرفي، اختلالات ناشي از بادهاي شديد و مشكلات حمل و نقل در بخش‌هايي از پروژه، عملا پيشرفت پروژه را كند كرد. از طرفي محمدبن سلمان وليعهد سعودي كه خود طراح پروژه نئوم است، به طرز غيرمنتظره‌اي در اين رويداد مهم غايب بود، آن‌هم در نشستي كه طبق مستندات هيات‌مديره نئوم، هزينه‌اش حداقل ۴۵ ميليون دلار برآورد شده است. بسياري از كاركنان نئوم غيبت او را نشانه‌اي از عدم تاييد اين رويداد و پروژه دانستند. چند هفته بعد، رييس نئوم كه شش سال در راس اين پروژه حضور داشت و اتفاقا چهره‌‌اي محبوب در دربار وليعهد محسوب مي‌شود، از پروژه كناره‌‌گيري كرد. پس از اين جدايي، يك تيم جديد از مديران وارد شدند تا وضعيت نئوم را به حالت عادي برگردانند. حال به ادعاي ناظران به نظر مي‌رسد پس از صرف بيش از ۵۰ ميليارد دلار، روياهاي علمي-تخيلي وليعهد كه شامل پيست اسكي در كوه‌هاي خشك، منطقه تجاري شناور، آسمانخراش‌هايي به ارتفاع برج امپاير استيت كه بخش اصلي نئوم را تشكيل مي‌دهند و ۱۰۶ مايل طول دارند با واقعيت‌هاي ناخوشايندي روبه‌رو شده‌اند، طوري كه هزينه‌ها به طرز چشمگيري افزايش يافته، تاخير به اوج خود رسيده و موجب گشته تا آينده اين شهر بياباني كه قرار بود به مركز تجاري تبديل شود رد هاله‌اي از ابهام باشد.در پس مشكلات پروژه نئوم، دنياي توهمات وليعهد سعودي نهفته، از همين رو مديران تحت فرمان وليعهد سعي مي‌كنند او را از چالشها و هزينه‌هاي واقعي پروژه محافظت كنند، به گونه‌اي كه گزارش حسابرسي كه تحت عنوان «پيش‌‌نويس نهايي» منتشر شده، نشان داد كه مديران، گاه با كمك مشاوره‌هاي بلندمدت فرضيات غيرواقعي و خوش‌بينانه‌اي را در طرح تجاري نئوم گنجانده‌اند تا بتوانند افزايش برآورد هزينه‌ها را توجيه كنند. اين گزارش همچنين شواهدي از دستكاري عمدي مالي توسط برخي اعضاي هيات‌مديره را عريان كرده است. سخنگوي نئوم اما در واكنش به اين ادعاها صرفا و بدون هيچ توضيحي مدعي شد اعداد به اشتباه تفسير شده‌اند. با اين حال، اما دولت سعودي خود همچنان به سوالات مربوط به نئوم يا نقش وليعهد در اين پروژه پاسخ نداده است. در عين حال مقامات سعودي نئوم را «سرمايه‌گذاري نسل‌‌ساز» عنوان كرده‌اند كه به گفته آنها، در دهه‌هاي آينده نتايجش به بار خواهد نشست. اكنون اما به ادعاي ناظران شواهد و قرائن نشان از ان دارد كه توصيف‌هايي كه نئوم را به عنوان موتور اقتصادي كشور از سال ۲۰۳۰ ياد شده، به‌تدريج رنگ باخته است.با اين حال نئوم قرار بود به عنوان سنگ بناي اصلي تحولات اقتصادي رياض باشد. پروژه نئوم كه در سال ۲۰۱۷ راه‌اندازي شد، هدفش ساخت يك مركز بين‌المللي بود؛ شهري كه در آن محدوديت‌هاي اجتماعي و قانوني كمتري نسبت به ديگر بخش‌هاي عربستان‌سعودي وجود داشته باشد. بن سلمان نيز همان زمان اين پروژه را با اهرام مصر مقايسه و از آن به عنوان يك انقلاب تمدني ياد كرد. ازسويي ديگر مديران نئوم برنامه‌ريزي كرده بودند كه ۱۰ مايل از پروژه را تا سال ۲۰۳۰ بسازند و اين يعني ساخت معادل تمام ساختمان‌هاي اداري در منطقه ميانه منهتن آن هم در طول سي سال! چراكه براي تحقق اين هدف، به بخش‌هاي قابل‌توجهي از فولاد و شيشه پنجره‌هاي موجود در جهان نياز بود و به همين دليل پروژه از همان ابتدا با چالش‌هاي فني و اقتصادي قابل‌توجهي مواجه شد. از سويي ديگر هزينه‌هاي اين پروژه، خود يك چالش بزرگ ديگر به شمار مي‌آمد. سايت ساخت و ساز نئوم كه در يك منطقه دورافتاده قرار داشت، عملا هيچ نيروي كار، بندر قابل‌توجهي، جاده‌هاي كافي يا برق مناسب نداشت. طراحي پروژه نيز شامل پارك تفريحي‌اي بود كه هزار فوت از سطح زمين بالاتر ساخته شد و همچنين تئاترهايي كه در هوا و بين برج‌هاي موازي معلق بودند؛ اين ايده‌ها هر كدام هزينه‌هاي ويژه‌اي را به پروژه تحميل كردند. اين درحالي است كه مديران و مقامات سابق نئوم مدعي‌اند كه برآوردهاي غيرواقعي مرتبا درنظر گرفته مي‌شد. تام ماين يكي از معماران اصلي بخشي از پروژه نئوم مي‌گويد قصد داشته در مورد هزينه‌هاي بالاي پروژه با وليعهد گفت‌وگو داشته باشد، اما مديران نئوم درخواستش را رد كردند. يكي از روش‌هايي كه مديران براي پنهان كردن هزينه‌هاي رو به افزايش استفاده كردند، تقويت فرضيات سودآوري پروژه بود. مديران نئوم همچنين در اقداماتي ديگر براي پوشش شكاف ايجاد شده در برآوردها، تصميم گرفتند كه قيمت‌‌گذاري برخي خدمات را به طور چشمگيري افزايش دهند. كمي بعد اما گزارش حسابرسي‌هاي داخلي نشان داد كه آنتوني ويوس، كه نظارت كلي بر پروژه نئوم را برعهده داشت و بعد از آن مسوول پروژه سنداله شد، افزايش هزينه‌ها را با فرضيات بالاتر درآمد توجيه كرده بود. اكنون اما سخنگوي نئوم نيز اعلام كرده كه اين پروژه به دنبال بهبود كنترل‌‌هاي داخلي و حكمراني، به ويژه در زمينه تامين منابع و مديريت طرف‌هاي ثالث است. با اين حال، همچنان نگراني‌‌ها در مورد شفافيت هزينه‌ها و نقش مشاوران پابرجاست.