از اواخر بهمن ماه 89 تا اسفند ماه 1403 فاصله زماني بلندي است كه در آن شيخ مهدي كروبي همراه با مير حسين موسوي و زهرا رهنورد بدون اينكه محاكمه شوند يا حكم محكوميتي عليه آنها صادر شود، در حبس ناخواسته قرار گرفتند.
در تمام اين سال‌ها، دولت‌هاي اصولگرا مدعي بودند اين حصر با مصوبه شوراي عالي امنيت ملي اجرايي شده، اما همان‌طور كه حسن روحاني اعلام كرده بود، هرگز مصوبه‌اي در شوراي عالي امنيت ملي درخصوص «حصر» بايگاني نشده است. در كشاكش اين اظهارات ضد و نقيض بود كه مشخص شد يكي از چهره‌هايي كه نقش اصلي را در شكل دهي حصر ايفا كرده سعيد جليلي دبير وقت شوراي عالي امنيت ملي است. موضوعي كه توسط اكانتي به نقل از علي لاريجاني مطرح شد. علي لاريجاني اعلام كرد اگر اجازه نطق به مير حسين موسوي داده مي‌شد، تمام حوادث بعدي پس از انتخابات 88 عينيت پيدا نمي‌كردند. اما اين اجازه از سوي جليلي صادر نشد تا كشور به سمت فضاي غبارآلود و نامشخص حركت كند. در واقع جليلي در مقام دبير شوراي عالي امنيت ملي مانع از اين نطق شد تا بحران گسترش چشمگيري پيدا كرده و باعث شكل‌گيري مفهومي ذيل عنوان حصر در ادبيات سياسي ايران شود.
حصر اما اگر براي مردم و گروه‌هاي سياسي اصلاح‌طلب آب نداشت براي بسياري از تندروها نان داشت و باعث شد سال‌ها در عرصه سياسي كشور قدرت‌نمايي كرده و زمينه‌هاي تشكيل دولت يكدست را فراهم سازند.
در يك چنين فضايي است كه سرانجام پس از 14 سال خبر رفع حصر شيخ مهدي كروبي توسط حسين كروبي فرزند او رسانه‌اي شد. يكي از وعده‌هاي مهم مسعود پزشكيان كه در فضايي به دور از حاشيه و تبليغات و برداشت‌هاي سياسي، عينيت پيدا كرد و شد آنچه بسياري در انتظارش بودند. با وجود اعلام رفع حصر گفته شده ماموران تا ۲۰ فروردين مقابل محل كروبي حضور خواهند داشت تا به صورت گام به گام اين محدوديت سياسي پايان يابد. اخبار جسته و گريخته حاكي است كه به زودي الگوي اجرا شده رفع حصر براي شيخ الرييس اصلاح‌طلبان، در مورد ميرحسين موسوي و زهرا رهنورد نيز تكرار مي‌شود. حسين كروبي در خصوص رفع حصر پدرش اعلام كرد: «روز گذشته ماموران در ديدار با پدرم اعلام كردند از امروز طبق دستور رييس قوه قضاييه حصر شما برداشته مي‌شود، اما به لحاظ مسائل امنيتي و حفاظتي تا ۲۰ فروردين ماموران در محل اقامت شما حضور دارند و در آن زمان از منزل خارج خواهند شد.»
حسين به نقل از پدرش گفت: «پدرم گفتند، همان‌طور كه قبلا هم اعلام كرده بودم، من و آقاي موسوي به دليل اعتراض به نتايج انتخابات سال ۸۸ بيش از ۱۴ سال در حصر قرار گرفتيم و اكنون هم بايد به اتفاق يكديگر رفع حصر شويم، اما اكنون كه شما تصميم گرفتيد حصر را پايان دهيد، من نمي‌توانم مانع خروج شما از منزل شوم؛ ولي توصيه مي‌كنم هر چه زودتر حصر آقاي موسوي و خانم رهنورد را پايان دهيد.» كروبي در ادامه اعلام كرد براساس اعلام ماموران به زودي فرآيندي كه براي آزادي شيخ مهدي كروبي طي شد براي مهندس ميرحسين موسوي و زهرا رهنورد نيز طي مي‌شود.
بسياري از فعالان سياسي بلافاصله پس از انتشار اين خبر به استقبال خبر رفع حصر رفتند و در ادامه اظهار اميدواري كردند كه اين تصميم باعث پايان حصر ساير محصوران و آزادي زندانيان سياسي شود. آذر منصوري دبيركل اتحاد ملت در توييتر نوشت: «خبر خوب؛ حصر شيخ مهدي كروبي به پايان رسيد. به اميد رفع حصر از ديگر عزيزانمان ميرحسين موسوي و زهرا رهنورد و آزادي همه زندانيان سياسي در سال1404»
رحمت‌الله بيگدلي از اعضاي حزب اعتماد ملي با اشاره به اينكه رفع حصر مهدي كروبي گام بلند قوه قضاييه به سوي وفاق ملي است، نوشت: دستور رييس محترم قوه قضاييه مبني بر رفع حصر از آقاي كروبي گامي ارزشمند به سوي وفاق ملي است. در ديداري كه با آقاي مهدي كروبي داشتم، قلب ايشان را مالامال از عشق به ايران، ملت و آرمان‌هاي انقلاب اسلامي يافتم. ان‌‌شاء‌الله با رفع حصر از آقاي ميرحسين موسوي و خانم زهرا رهنورد شاهد تكميل وفاق ملي باشيم كه از شعارهاي محوري دكتر پزشكيان است.» اعتماد دقايقي پس از انتشار خبر رفع حصر سراغ فعالان سياسي اصلاح‌طلب و اصولگرا رفته و از آنان درباره تبعات اين تصميم و دورنماي آن طرح پرسش كرده است.
حسين نوراني‌نژاد: رفع حصر، دير، ناقص اما ضروري
حسين نوراني‌نژاد، قائم‌مقام حزب اتحاد ملت در گفت‌وگو با «اعتماد» درباره اين رخداد مي‌گويد: «رفع حصر آقاي كروبي، هر چند ديرهنگام و ناقص به دليل تداوم حصر ميرحسين موسوي و زهرا رهنورد، خبر خوب پايان سال بود كه وعده چند ماه پيش آقاي پزشكيان در كنفرانس مطبوعاتي‌اش را محقق كرد. البته اميدوارم اين خبر دقيق، كامل و بدون هيچ‌گونه تغيير در آينده باشد.
حصر اقدامي بود كه در عرصه عمومي مدافع چنداني نداشت و بيشتر نوعي اعمال قدرت محسوب مي‌شد. به‌رغم اعتراضات گسترده و مستمر سياسي و اجتماعي، پاسخي روشن به آن داده نشد. در دوران دولت احمدي‌نژاد كه اين حصر آغاز شد، اميد چنداني به پيگيري آن از سوي دولت وقت وجود نداشت. در دوران روحاني، با توجه به راي بالاي او و اينكه شعار محوري حاميانش «رفع حصر» بود، اين مطالبه به اوج رسيد. روحاني نيز وعده داد، اما در عمل اتفاقي نيفتاد. حتي در مقطعي، آقاي شمخاني به عنوان دبير شوراي عالي امنيت ملي، قاطعانه از رفع حصر سخن گفت، اما درنهايت اين وعده محقق نشد.
با روي كار آمدن دولت رييسي، اميدها به رفع حصر كاهش يافت، اما در دولت پزشكيان، اين مطالبه بار ديگر زنده شد. هر چند به اندازه دوران روحاني در سطح جامعه بروز و ظهور نداشت، اما به دليل نوع تعامل دولت پزشكيان با ديگر بخش‌هاي حاكميت، گذشت زمان طولاني از حصر و تغيير شرايط اجتماعي، سياسي و منطقه‌اي، اميد به رفع آن بيشتر از گذشته شد.
در طول اين سال‌ها، مواضع آقاي كروبي تقريبا مشابه ابتداي حصر باقي ماند. او به‌رغم برخي نقدهاي صريح، خود را در چارچوب اصلاح‌طلبي حفظ كرد و در آخرين انتخابات نيز به آقاي پزشكيان راي داد و مردم را به شركت در انتخابات دعوت كرد. اما آقاي موسوي و خانم رهنورد به مرور نسبت به مواضع پيشين خود، ازجمله «اجراي بدون تنازل قانون اساسي»، تجديدنظر كردند. آنها ضمن حفظ تعلق به آرمان‌هاي اوليه انقلاب، خواستار تغيير قانون اساسي از طريق يك طرح چندمرحله‌اي و گذار از ساختار كنوني شدند. اين تغيير مواضع، نيروي سياسي و اجتماعي خاص خود را شكل داد و در نتيجه، حساسيت‌ها نسبت به آنها بيش از آقاي كروبي باقي ماند. افزون بر اين، شيوه مواجهه آقاي موسوي و خانم رهنورد با حصر نيز متفاوت بود. آنها به شيوه‌هاي بينابيني، مانند رفت‌وآمدهاي كنترل‌شده و محدود - مشابه آنچه در سال‌هاي اخير درباره آقاي كروبي اجرا شد - تن ندادند. بااين‌حال، انتشار خبري مبني بر اينكه حصر آنها نيز در ماه‌هاي آتي رفع خواهد شد، اميدبخش و خوشحال‌كننده است و اميدوارم عملي شود.
حصر هيچ فايده‌اي براي هيچ‌كس نداشته و ندارد؛ بلكه مساله‌اي پرهزينه بوده كه وجدان بخش قابل توجهي از جامعه و نخبگان را آزرده و مي‌بايست خيلي زودتر حل مي‌شد. اكنون نيز بايد دعا كرد و پيگيري لازم انجام شود تا اين مشكل به‌طور كامل برطرف گردد و اميد به اين باشد و مطالبه‌گري و مذاكره و تفاهم شود كه به‌موازات آن، مساله زندانيان سياسي نيز حل شود.
علي باقري: رفع حصر نتيجه سياست توافق‌سازي دولت پزشكيان است
علي باقري، فعال سياسي اصلاح‌طلب چهره ديگري است كه در گفت‌وگو با «اعتماد» به اين موضوع واكنش نشان داده و يادآور مي‌شود: «حصر در واقع يك گره كور 14 ساله در سياست داخلي ايران بود كه متاسفانه عوارض بسيار ناگواري داشت. اين تصميم نغار را در جامعه ايراني افزايش داد، زمينه‌ساز برخي واگرايي‌ها شد، صدماتي به وحدت و يكپارچگي كشور وارد ساخت و در كل براي منافع ملي كشور خسارت بار بود. تلاش‌هاي متفاوتي طي همه اين سال‌ها از جانب دلسوزان كشور صورت گرفت تا ديوار حصر برطرف شود و نسيم آشتي و اتحاد بدمد، اما هيچ كدام از اين تلاش‌ها به نتيجه نرسيدند. از سوي ديگر برخي جريانات با ستيزه‌جويي تلاش مي‌كردند حل و فصل موضوع را از طريق ستيزه‌جويي دنبال كنند كه اين روش‌ها هم به نتيجه نرسيد. ارايه ديدگاه‌هاي تند درباره محصورين و صحبت درباره مجازات‌هاي شديد عليه آنان از جمله اين تلاش‌هاي ستيزه‌جويانه تندروها بود. خوشحالم كه پس از 14سال توافق‌سازي دولت پزشكيان و شخص ايشان اين گره كور را كه تا پيش از اين به هيچ‌وجه باز نشده بود را باز كرد. به نظرم مي‌رسد، مهم‌ترين عامل كه اين دستاورد را در شب عيد امسال خاص كرده، جواب دادن سياست توافق‌سازي آقاي پزشكيان بود. ايشان گرهي را باز كردند كه نه ستيزه جويي‌هاي تندروها و نه خيرخواهي‌هاي دلسوزان كشور نتوانسته بود آن را به سرانجام برساند. معتقدم روا نبود كه شيخ مهدي كروبي 14 سال در حصر بماند و از حقوق حقه خود برخوردار نشود. اما خوشحاليم كه اين اتفاق رخ داد و اميدواريم كه اين نوع توافق‌سازي‌ها، معادلات و گره‌هاي كور ديگري را به نفع مردم، منافع ملي كشور و همبستگي ملي باز كند. ضمن اينكه ضروري است تا ساير بندها از دست و پاي ساير محصورين نيز باز شود تا زمينه‌هاي آشتي ملي در همه جوانب فراهم شود.
محمود صادقي: رفع حصر بايد مقدمه‌اي براي حل ساير ناترازي‌ها و بحران‌ها باشد
محمود صادقي، دبيركل حزب انجمن اسلامي مدرسين دانشگاه در گفت‌وگو با «اعتماد» از منظر متوفاتي موضوع رفع حصر را بررسي كرده و مي‌گويد: «خبر رفع حصر در آستانه سال جديد خبر مسرت‌بخش و خوشحال‌كننده‌اي بود. اين تصميم بدون ترديد در راستاي سياست وفاق‌سازي آقاي پزشكيان و دولت چهاردهم قابل تحليل و ارزيابي است. نبايد فراموش كرد كه در گذشته هم برخي دولت‌ها، جريانات و گروه‌ها براي رفع حصر تلاش كردند اما علي‌رغم تبليغات زياد اين تلاش‌ها به سرانجام نمي‌رسيدند، اما اين‌بار با تلاش آقاي پزشكيان اين قدم برداشته شد. اميدواريم اين رفع حصر مقدمه‌اي باشد براي رفع ساير مشكلات و ناترازي‌هاي كشور. حصر زخمي بود كه سال‌ها درمان نشده باقي مانده بود و نزديك بود كه اين زخم ناسور شود. بايد از اين فرصت براي كاهش شكاف‌هاي اجتماعي استفاده كرد و زمينه‌هاي افزايش انسجام اجتماعي را فراهم كرد. تصور مي‌كنم مساله اين است كه حصر زماني رفع شد و حصارها زماني برداشته شدند كه اساسا موضوعيت خود را از دست داده بودند، معتقدم يك چنين تصميمات معقولي بايد زودتر و قبل از تعميق شكاف‌ها اتخاذ شوند. در همين بازه زماني كارگروهي براي رفع حصر به رياست آقاي نبوي و دبيري بنده تشكيل شد تا روند رفع حصر را دنبال كنند. مذاكراتي هم با آقاي پزشكيان و برخي اعضاي كابينه صورت گرفت. در اين گفت‌وگوها متوجه شديم كه پرونده رفع حصر به آقاي اژه‌اي محول شده بود و ايشان هم به فكر حل اين معادله بودند. نهايتا اين تلاش‌ها با برداشته شدن محدوديت‌هاي آقاي كروبي به نتيجه رسيد. اميدواريم اين اقدام زمينه‌اي براي رفع حصر مهندس مير حسين موسوي و خانم زهرا رهنورد شود. طبيعتا اين اقدام مي‌تواند در شرايطي كه تهديدهاي خارجي و بين‌المللي روز به روز شدت پيدا مي‌كند، شكاف‌هاي دروني كشور را كاهش دهد و زمينه‌هاي بهبود را فراهم سازد. ايران امروز بيش از هر عامل ديگري به همبستگي دروني و انسجام اجتماعي نياز دارد. اين گزاره‌ها، اقدامي است براي حل مشكلات بعدي كشور. بسياري از پرونده‌هاي كشور را مي‌توان از طريق رفتارهاي عاقلانه و رويكردهاي مدبرانه حل و فصل كرد تا نهايتا مطالبات مردم در مسير تحقق قرار بگيرد.
حسين كنعاني مقدم: دوستداران و هواداران كروبي و عموم مردم از رفع حصر خوشحالند
دبيركل حزب سبز از جمله چهره‌هاي اصولگرايي است كه رفع حصر را خبر خوشحال‌كننده‌اي دانسته و معتقد است: «موضوع رفع حصر در كل براي فعالان سياسي و عموم مردم خبر خوشحال‌كننده‌اي است. 3 حالت براي اين موضوع وجود دارد؛ يا اينكه دوره محدوديت ايشان به صورت قانوني به پايان رسيده و شوراي امنيت ملي پس از دوره محدوديت راي به پايان حصر ايشان داده است. موضوع دوم مرتبط با شرايط ويژه ايشان، روزهاي پاياني سال و ايام خاص رمضان است كه مسوولان را به اين نتيجه رسانده كه حصر را پايان داده و زمينه آزادي محصورين را فراهم سازند. موضوع سوم هم از منظر تحليلي تغيير مشي ايشان است. ممكن است ايشان در فضاي سياسي نوع ديگري از كنشگري را در دستور كار قرار دهند. از هر زاويه‌اي كه به اين موضوع نگاه شود، نمي‌توان كتمان كرد كه خروج ايشان از حصر اتفاق مناسبي است. دوستداران و هواداران ايشان سال‌ها در انتظار رفع حصر بودند و رفع حصر ايشان مطالبات جمع كثيري از دوستداران ايشان را پاسخ مي‌دهد. از منظر سياسي هم اين حضور بدون ترديد كمك مي‌كند كه شرايط بهتري در اتمسفر سياسي شكل بگيرد، دامنه وسيعي از مناقشات سياسي رفع شود و در مسير وفاق گام بلندي برداشته شود. با توجه به اين واقعيت كه يكي از شعارهاي اصلي آقاي پزشكيان رفع حصر بود اين اتفاق يك گام رو به جلو بود. ضمن اينكه نشان داد، حاكميت نسبت به مطالبات و وعده‌هاي آقاي پزشكيان نگاه همدلانه‌اي دارد و مطالبات آقاي پزشكيان و خواسته‌هاي مردم را ارج مي‌نهد.
فاطمه راكعي: حصر مانند استخوان در گلوي همه ايرانيان بود
فاطمه راكعي فعال سياسي اصلاح‌طلب در گفت‌وگو با «اعتماد» و در شرايطي كه احساساتش جريحه‌دار شده بود و مي‌گريست گفت: «سرانجام پس از 14 سال مردم به خواسته خود براي پايان دادن به حصر رسيدند. امروز واقعا روز خوشحال‌كننده‌اي است، چراكه به هر حال حاكميت به اين نتيجه رسيده كه زمان آن رسيده كه حصر را بردارد. اميدواريم اين گام در ادامه منجر به رفع حصر خانم زهرا رهنورد و مهندس مير حسين موسوي شود. حقيقت آن است كه با شنيدن خبر رفع دقايق بسياري گريستم. احساس مي‌كردم، بار سنگيني كه بر دوش تك تك ايرانيان قرار داشت، برداشته شده و مي‌توانيم از اين پس از حضور و وجود اين بزرگان در عرصه سياسي و راهبردي بهره‌مند شويم. بايد از دولت پزشكيان براي يك چنين اقدامي تشكر كرد و اين اقدام را ارج نهاد. آقاي پزشكيان بدون انجام تبليغات و برداشت‌هاي سياسي يكي از مهم‌ترين وعده‌هاي خود به مردم را محقق كردند. سال‌هاست فعالان سياسي و دلسوزان كشور اين بحث را مطرح كرده‌اند كه يا بايد حصر برداشته شود يا اينكه زمينه محاكمه قانوني محصورين فراهم شود. در هيچ جاي دنيا افراد بدون محاكمه و بدون اينكه پرونده عليه آنها تشكيل شده باشد، در حصر قرار نمي‌گيرند. خوشبختانه به اين اجحاف پايان داده شد و آقاي كروبي كه يكي از ياران نزديك امام و يكي از دلسوزان كشور هستند از حصر خارج شدند. به نظرم اين اقدام مي‌تواند زمينه وفاق و همبستگي بيشتر ايرانيان باشد. در شرايطي كه دشمنان براي كشور دندان تيز كرده‌اند و تحريم و فشار حداكثري و گرفتاري‌هاي منطقه‌اي كشور را آزار مي‌دهد، ايران بيشتر از هر زمان ديگري به وفاق و همراهي نياز دارد. حصر مانند استخواني در گلوي كشور قرار داشت و تلاش دولت براي خارج كردن اين استخوان در گلو، ارزشمند و قابل توجه است.
براي مراحل بعدي به نظرم بايد زمينه‌هاي رفع تحريم‌ها، توسعه مناسبات ارتباطي با جهان، بهبود تجارت با همسايگان و پايان دادن به مشكلات معيشتي مردم در دستور كار قرار بگيرد. دولت پزشكيان نشان داده كه مي‌تواند از دل مشكلات و تنگناها و چالش‌ها مسيري به سمت بهروزي، رفع معضلات و كاهش تنش‌هاي داخلي و خارجي فراهم سازد.