معامله دانشمند سالخورده با شيطان

برتون فيشر

ترجمه: فرزام كريمي

اپراي فاوست (Faust) اثري از شارل گونو (Charles Gounod) آهنگساز فرانسوي است كه براي نخستين‌بار در سال ۱۸۵۹ اجرا شد. شارل گونو آهنگساز نامدار فرانسوي در دوران رمانتيك بود كه بيشتر به ‌خاطر اپراهايش، به‌ ويژه «فاوست» (Faust) و «رومئو و ژوليت» (Roméo et Juliette) شهرت دارد. او همچنين در موسيقي مذهبي آثار برجسته‌اي دارد، مانند «آوه ماريا» (Ave Maria) كه بر اساس پرلودي از باخ ساخته شده است. اين اپرا بر اساس نمايشنامه مشهور فاوست نوشته يوهان ولفگانگ فون گوته ساخته شده، اما بيشتر روي بخش‌هايي از اين اثر تمركز دارد كه به رابطه فاوست با مارگاريت مي‌پردازد و بيشتر به نسخه اقتباسي ژول باربير و ميشل كاره متكي است كه روايتي ساده‌تر و عاشقانه‌تر از داستان ارائه مي‌دهد. گونو در خانواده‌اي هنري به دنيا آمد؛ پدرش نقاش و مادرش نوازنده پيانو بود. او ابتدا در كنسرواتوار پاريس تحصيل كرد و در سال ۱۸۳۹ موفق به دريافت جايزه رم (Prix de Rome) شد كه به او اجازه داد تا به مدت سه سال در ايتاليا به مطالعه موسيقي بپردازد. در اين دوران، با موسيقي پالسترينا آشنا شد كه تاثير عميقي بر او گذاشت. گونو تاثير مهمي بر موسيقي فرانسه گذاشت و آهنگسازاني مانند ژول ماسنه و كامي سن سون را تحت ‌تاثير قرار داد. اگرچه در دوران پاياني عمرش موسيقي او تا حدي كهنه به نظر مي‌رسيد، اما همچنان آثارش در سراسر جهان اجرا مي‌شوند. امروزه «فاوست» و «رومئو و ژوليت» از محبوب‌ترين اپراهاي رپرتوار جهاني به شمار مي‌روند و «آوه ماريا» يكي از معروف‌ترين تنظيم‌هاي اين دعا در تاريخ موسيقي محسوب مي‌شود. شخصيت‌هاي اپراي فاوست عبارتند از: فاوست (محدوده صدايي تِنور)، مفيستو (محدوده صدايي باس يا باس- باريتون)، مارگريت (محدوده صدايي سوپرانو)، والنتين (محدوده صدايي باريتون)، زيبل (محدوده صدايي مزو سوپرانو)، مارت (محدوده صدايي كنترالتو).  فاوست، يك دانشمند سالخورده بود كه پس از سال‌ها مطالعه به اين نتيجه مي‌رسد كه زندگي‌اش پوچ بوده است. او از سر يأس تصميم مي‌گيرد تا با شيطان معامله كند. مفيستوفلس (شيطان) ظاهر مي‌شود و به او جواني، لذت و عشق را در ازاي روحش پيشنهاد مي‌دهد. فاوست مي‌پذيرد و عاشق دختري به نام مارگاريت مي‌شود. با اين‌حال، رابطه آنها به تراژدي منتهي مي‌شود، مارگاريت بدنام و طرد شده، فرزند نامشروعش را مي‌كشد و در نهايت به زندان مي‌افتد. در صحنه پاياني، در حالي كه فاوست و مفيستوفلس تلاش مي‌كنند تا او را نجات بدهند، مارگاريت از پروردگار طلب بخشش مي‌كند و با مرگش، روحش نجات مي‌يابد، در حالي كه فاوست و شيطان به سرنوشت تاريكي دچار مي‌شوند. اپراي فاوست به دليل ملودي‌هاي روان، آوازهاي زيبا و تنظيم‌هاي اركسترال جذابش شهرت دارد. برخي بخش‌هاي معروف اپراي فاوست شامل آرياي مشهور (كه در آن فاوست زيبايي و پاكدامني مارگاريت را مي‌ستايد) و آرياي مفيستوفلس (كه در آن شيطان وسوسه‌هاي دنيا را توصيف مي‌كند) مي‌شود، اين اپرا از محبوب‌ترين آثار قرن نوزدهم بوده و هنوز هم در رپرتوار بسياري از خانه‌هاي اپرا اجرا مي‌شود.