هزينه خدمات سيار كاهش آسيب اعتياد در بزرگراه‌ها كمتر از مراكز گذري است
اعتماد| نخستين نشست آسيب‌شناسي فعاليت موبايل سنترها (خدمات‌رساني سيار در بزرگراه‌ها به معتادان خياباني در جهت كاهش آسيب اعتياد) در شهر تهران با حضور بانيان اين طرح، مسوولاني از نهادهاي بين‌المللي و دولتي برگزار شد. هم اكنون حدود يك سال از فعاليت موبايل سنترها در شهر تهران مي‌گذرد. سارا اسمي‌زاده، مدير مركز طرح، برنامه و پژوهش جمعيت خيريه تولد دوباره در اين نشست با توضيحي درباره علت راه‌اندازي خدمات موسوم به موبايل سنتر گفت: « از سال 93 برنامه موبايل سنتر در دست اجرا قرار گرفت كه در دنيا هم اجرا شده بود. افراد همتا آموزش داده شدند تا با مراجعه به محل مصرف معتادان، سطح پوشش خدمات و دسترسي به مصرف‌كنندگان هم آسان‌تر شود. البته در شهر تهران ما با جابه‌جايي پاتوق‌هاي مصرف مواجهيم و امروز، پاتوق‌ها زيرزميني‌تر شده و دسترسي به معتادان هم دشوارتر شده چون پراكنده‌تر شده‌اند و تيم سيار هم نمي‌تواند وسايل زيادي با خود همراه داشته باشد و حتي ارايه خدمات توسط يك موتوسيكلت‌سوار ممكن نيست چون معلوم نيست بعد از ترك موتوسيكلت كنار پاتوق، در برگشت اثري از موتور باشد يا خير. اما خدمات‌رساني براي بزرگراه‌ها با اين داستان هم متفاوت بود و با شناسايي پاتوق‌هاي مصرف در بزرگراه‌ها و استفاده از دو خودروي ون، در دو نوبت كاري روزانه از 9 صبح تا 7 غروب، خدمات‌دهي موبايل سنتر در بزرگراه‌ها شروع شد. مزيت اين نوع خدمت‌رساني، دسترسي بيشتر به افراد در زمان كوتاه‌تر، كنترل بيشتر بر مصرف‌كننده در تمام مدتي كه او در پاتوق مشغول مصرف مواد است و ايجاد نوع متفاوتي از ساختار قدرت در اعضاي موبايل سنتر در مقابل قدرت صاحب پاتوق (به دليل همراه داشتن غذا و سيگار و دارو و لوازم پانسمان و دسترسي به كانال‌هاي حمايتي كه در پاتوق‌ها در حد زير صفر است) است علاوه بر آنكه اين نوع خدمت‌دهي در درازمدت به كاهش آسيب‌پذيري معتاد منجر مي‌شود كه هدف نهايي از برنامه‌هاي كاهش آسيب هم همين است.» در حالي كه در اين نشست مزايا و معايب تمام اشكال مراكز كاهش آسيب اعتياد (مراكز گذري، موبايل‌سنترها) مورد اشاره قرار گرفت، عباس ديلمي‌زاده، مدير عامل جمعيت خيريه تولد دوباره كه باني طرح موبايل سنتر است در نگاهي به زواياي اقتصادي خدمات كاهش آسيب اعتياد و لزوم انجام محاسبات دقيق براي توزيع منطقي خدمات با هدف كاهش زياندهي يا بي‌تاثير بودن خدمات گفت: «موبايل سنترها بايد محدوده‌اي به وسعت 57 كيلومتر مربع را پوشش دهد. با جابه‌جايي پاتوق‌ها ما هم جابه‌جا مي‌شويم. اگر بخواهيم در همين محدوده جغرافيايي و براي 1200 نفر جمعيت هدف، مركز گذري كاهش آسيب اعتياد ايجاد كنيم نياز به 420 ميليون تومان بودجه و شش مركز داريم كه بخش اعظم بودجه مراكز بابت اجاره‌بهاي محل صرف مي‌شود در حالي‌كه قيمت تمام‌شده خدمات موبايل سنترها يك‌پنجم هزينه اين مراكز است ضمن آنكه هزينه دسترسي معتاد به خدمات كاهش آسيب هم زياد مي‌شود چون بايد براي رسيدن به مركز گذري، هزينه كند.» محسن روشن‌پژوه، معاون پيشگيري و درمان اعتياد سازمان بهزيستي كشور هم در توضيح درباره لزوم خدمات متفاوت در حوزه كاهش آسيب اعتياد گفت: « سيستم اعتياد، يك سيستم هوشمند داراي سطوح طبقه‌بندي‌شده مشخصي است كه خود را با نياز مخاطب و گروه هدف وفق مي‌دهد. براي اقدام موثر در مقابل اين پديده، بايد ضمن تحليل وضعيت، متناسب با تغييرات و الگوهاي جديد اعتياد برنامه‌ريزي كنيم. با نگاهي به قوانين موجود مي‌بينيم كه روح حاكم بر سياست‌هاي ابلاغي مقام معظم رهبري، كاهش آسيب است و بندهاي متعدد اين سياست‌ها تاكيد دارد كه آسيب حاصل از مصرف مواد كاهش يافته و مصرف مواد از كم خطر به پرخطر تبديل نشود علاوه بر آنكه حمايت‌هاي اجتماعي هم مورد تاكيد قرار گرفته است. در سند ملي حمايت‌هاي اجتماعي و درمان اعتياد كه توسط رييس‌جمهوري ابلاغ شد هم شاهد سياست‌هاي روشني هستيم كه بر كاهش آسيب در مقابله با اعتياد و درمان معتادان تاكيد دارد ضمن آنكه توجه به كرامت انساني بيماران و توجه به ملاحظات فرهنگي و خانوادگي آنها و علمي بودن و همسو بودن مداخلات كاهش آسيب با مقوله سلامت همگاني هم مورد تاكيد است. ضمن آنكه در اين سياست‌ها تاكيد شده كه مبارزه با اعتياد نبايد آسيبي به سرمايه‌هاي به‌دست آمده وارد كند.» در حالي كه كارشناسان حاضر در اين نشست بر تغيير الگوي مصرف و آسيب‌زاتر شدن اعتياد طي سال‌هاي اخير متفق بودند، عليرضا نوروزي، رييس اداره پيشگيري از سوءمصرف مواد وزارت بهداشت هم افزود: «نتايج مطالعات بين‌المللي درباره بازدهي خدمات موبايل سنترها و مراكز گذري كاهش آسيب اعتياد نشان داده كه ممكن است خدمات سيار از خدمات ثابت و متمركز در يك مركز گران‌تر باشد چون اين خدمات نيازمند خريد يا اجاره وسيله نقليه، تامين سوخت و بيمه اتومبيل، تامين فضاي اداره براي انجام پروژه و محل پارك خودرو است اما خدمات‌دهي سيار در مقايسه با مراكز ثابت، مقاومت كمتري را در معتادان ايجاد مي‌كند و به تعداد بيشتري از افراد دسترسي دارد. البته در نتايج مطالعات بين‌المللي به اين نكته هم اشاره شده كه موبايل سنترها با اشكال پرخطرتر اعتياد مواجه بودند و تعداد زنان و زنان جوا‌ن‌تر و بيكاري و سابقه زندان و سابقه اعتياد هم در گروه هدف موبايل سنترها بيشتر بود علاوه بر اينكه الگوي مصرف هم در اين گروه در مقايسه با مراجعان مراكز گذري كاهش آسيب اعتياد بيشتر بود. در حالي كه تركيب معتادان در پاتوق‌ها در ساعات روز و شب متفاوت است، موبايل سنترها مي‌توانند خدمات مكمل در كنار مراكز گذري كاهش آسيب اعتياد ارايه دهند.»