ادامه داستان تخريب محوطه‌هاي باستاني فلات مركزي و آزادراه جنوبي تهران
وزير راه: ميراث فرهنگي با ما مكاتبه نكرده است
آزادراه آبيك به چرمشهر؛ اين نام مدتي است تبديل به اسم رمز بين خبرنگاران و مسوولان حوزه ميراث فرهنگي و وزارت راه شده است. پروژه آزادراه جنوبي تهران به گفته باستان‌شناسان از مهم‌ترين مناطق باستاني فلات مركزي ايران عبور مي‌كند و محوطه‌هاي باستاني و تاريخي كشور را به خطر مي‌اندازد؛ پژوهشگاه ميراث فرهنگي اعلام كرده است كه براي اجراي اين پروژه هيچ گونه استعلامي از مسوولان ميراث فرهنگي براي اجراي آن نشده است.
چند هفته‌اي است كه خبرنگاران پيگير موضوعات مربوط به اين پروژه‌اند، هر چند كه بعضي مواقع اين پيگيري‌ها موجب عصبانيت مسوولان هم مي‌شود و به تندي پاسخ مي‌دهند؛ به‌طور مثال ايزدي، معاون وزير راه مي‌گويد: «اين‌همه بناي تاريخي در تهران در حال تخريب است، شما همه اينها را رها كرده‌ايد، همه دغدغه‌تان شده اين آزادراه؟»
شايد مسوولان چندان پيگير اخبار حوزه ميراث فرهنگي در رسانه‌ها نيستند و نمي‌دانند كه براي كاشي‌هاي خانه‌ها و درخت‌هاي محوطه‌هاي تاريخي و خانه‌هايي كه از بي‌مسووليتي‌ها نم كشيده‌اند و تخريب مي‌شوند هم اهالي رسانه پيگيري‌هاي لازم را انجام مي‌دهند، هر چند كه گاهي پاسخ در خوري از مسوولان دست‌شان را نمي‌گيرد و متوليان امر همواره در جلسه‌اند و عجله دارند و بايد بروند تا به كارهاي مهم‌تري برسند وكسي به آنها يادآوري نمي‌كند كه چه كاري مهم‌تر از پاسخگويي است؟ اما اين كم‌لطفي‌ها بار مسووليت رسانه‌ها را كم نمي‌كند. حضور عباس آخوندي در همايش ميراث فرهنگي و توسعه پايدار كه هفته پيش به همت پژوهشگاه ميراث فرهنگي برگزار شد، بهانه خوبي بود تا خبرنگاران از مقام عالي وزارت در مورد بزرگ‌ترين پروژه دولت يازدهم و اينكه اين پروژه پا روي مهم‌ترين مناطق باستاني فلات مركزي ايران گذاشته است بپرسند. اما پاسخ آقاي وزير در ميان شتابزدگي‌اش براي ترك سالن اين بود: «من از اين پروژه خبرندارم، ميراث فرهنگي هم در اين زمينه با ما مكاتبه نكرده است. اما پيگيري مي‌كنيم.» محمد سعيد ايزدي، معاون وزير راه و شهرسازي و مديرعامل شركت عمران و بهسازي شهري، همان روز مسوول پيگيري اين موضوع شد. در حاشيه پنل تخصصي راه و شهرسازي وقتي خبرنگاران در مورد دليل عدم استعلام وزارت راه از ايزدي مي‌پرسند پاسخ او، به عنوان كسي كه تجربه عضويت در هيات‌مديره صندوق احيا را هم داشته، به سوالي در مورد ناديده گرفتن قانون توسط مديران وزارت راه اين است: «آقاي آخوندي قول رسيدگي قانوني دادند. اما مي‌خواهم توجه دوستان را به نكته‌اي جلب كنم. تا زماني كه ما منتظر باشيم كه از ما استعلام شود، اتفاقي نمي‌افتد. ما بايد موضوعات‌مان را تبديل به خواست اجتماعي كنيم. من از رسانه‌ها مي‌خواهم كه موضوع را تبديل به خواست اجتماعي كنند كه جامعه به سراغ ما بيايد و ما را بازخواست كند. اينكه بگوييم كسي از ما استعلام نكرده خيلي عجيب است. درست است كه طبق قانون بايد اين اتفاق بيفتد، اين بي‌تفاوتي نسبت به ميراث فرهنگي در جامعه ما حكمفرما شده، من هم كه مسوولم مي‌گويم كه از من استعلام نشده است. در دستگاه قضايي به راحتي ما آثار را از ثبت خارج مي‌كنيم. اين به معناي بي‌تفاوتي است. فكر مي‌كنم بايد موضوع را به سمت اين ببريم كه ما چطور مي‌توانيم ارزش‌هايي را كه غير‌قابل بازگشت هستند حفظ كنيم. امكان ندارد كه ما بتوانيم اين ارزش‌ها را دوباره بسازيم، پس بايد براي حفظ‌شان تلاش كنيم، براي اين حفاظت هم فقط سازمان ميراث فرهنگي نبايد اقدام كند، بلكه همه ما در مقابل اين آثار مسووليم. همواره اين انتقاد به سازمان ميراث فرهنگي هست كه مي‌گويند اين سازمان توان حفاظت از آثار تاريخي را ندارد. بايد ببينيم نقش سازمان ميراث فرهنگي به عنوان يك دستگاه حاكميتي نقش سياستگذاري و كنترل و نظارت است. جامعه ما بايد تبديل شود به جامعه‌اي كه نسبت به ميراث فرهنگي‌اش حساس باشد، نسبت به ارزش‌هاي نسل گذشته‌اش حساس باشد و شرايطي را فراهم كند كه به نسل بعدي واگذارش كند، اين به معناي توسعه پايدار است.» ايزدي در پايان صحبت‌هايش گفت: «ما موضوع آزاد راه آبيك به چرمشهر را پيگيري خواهيم كرد، اما خواهش من اين است كه به جاي اينكه صرفا يقه دولتمردان را بگيريد اين دغدغه را به حوزه‌هاي ديگر هم تعميم بدهيد.»اما شايد باز هم بايد اين بند قانوني يادآوري شود كه بر اساس بند ج ماده 114 قانون برنامه پنج ساله چهارم، كليه وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و موسسات دولتي موظفند قبل از اجراي پروژه‌هاي بزرگ عمراني و در مرحله امكان‌سنجي و مكان‌يابي نسبت به انجام مطالعات فرهنگي -تاريخي «ميراث فرهنگي» اقدام كنند. اين ماده قانوني منافاتي با ايجاد دغدغه حفاظت از ميراث فرهنگي بين عموم مردم ندارد و شايد بد نباشد صحبت‌هاي مدير پژوهشگاه ميراث فرهنگي را در همايش پژوهش‌هاي باستان‌شناسي حوضه آبگيرسد سيمره بار ديگر مرور كنيم؛ بهشتي در اين همايش با اشاره به اينكه يكي از مشكلات بزرگ ميراث فرهنگي اين است كه متوليان و كارشناسان اين حوزه از اجراي عمليات عمراني بي‌خبر هستند، تاكيد كرد: «فعالان اين حوزه علم غيب ندارند و نمي‌دانند كه چه ارگاني قرار است در چه نقطه‌اي فعاليت عمراني انجام دهد. ميراث فرهنگي در بسياري از محوطه‌هايي كه اقدامات عمراني در آن انجام مي‌گيرد با تابلويي مواجه است كه نوشته شده ورود افراد متفرقه ممنوع است و اين افراد غيرمتفرقه متاسفانه ميراثي‌ها بوده‌اند. به گفته بهشتي، از نظر بسياري از كساني كه در عرصه عمران و بهسازي فعاليت مي‌كنند، كساني كه در حوزه ميراث فرهنگي كار مي‌كنند افرادي سختگير، تنگ نظر و ضد‌توسعه هستند و اين منظره بيروني يك فرد ميراثي است.»و صحبت‌هاي عليرضا سرداري، سرپرست واحد باستان‌شناسي طرح‌هاي عمراني پژوهشكده باستان‌شناسي در اين همايش كه ضمن اينكه بزرگ‌ترين مشكل در حوزه ميراث فرهنگي را نداشتن اطلاعات كافي در مورد طرح‌هاي عمراني و عمليات سد‌سازي در حال اجرا مي‌دانست، با اشاره به جايگاه مطالعات فرهنگي -تاريخي در طرح‌هاي عمراني گفت: «عوامل خطرزايي شامل حفاري‌هاي غيرمجاز، جنگ‌ها، فرسايش و عوامل طبيعي، طرح‌هاي عمراني، فعاليت‌هاي كشاورزي ميراث فرهنگي را تهديد مي‌كند.»
مردم بايد دغدغه ميراث فرهنگي و تاريخ كشورشان را داشته باشند، اما اين مهم محقق نمي‌شود مگر زماني كه متوليان امور اين دغدغه را نه در سخن كه در عملكردشان به مردم يك جامعه اثبات كنند.