گفت‌وگو با خسرو معصومي درباره «تابو»
«تابو» كامل‌ترين فيلم من است
ارزش تبليغات را در سينما ناديده نگيريم
فرناز ميري/ از 26 اسفند فيلم سينمايي «تابو» به كارگرداني خسرو معصومي و تهيه‌كنندگي جوادنوروزبيگي در گروه سينمايي «هنر و تجربه» روي پرده سينماها رفت. «تابو» مضموني اجتماعي دارد. داستان درباره پيرمردي 70 ساله است كه با داشتن سه همسر، عاشق دختر نوجواني مي‌شود و بر اساس قانون شهر تصميم مي‌گيرد براي چهارمين‌بار، در ازاي پرداخت يك تكه زمين و 10 راس گوسفند، دختر را از پدرش خواستگاري كند... معصومي در جديدترين فيلم خودش به سراغ موضوع چندهمسري و مشكلاتي مي‌رود كه براي دختران جوان قرباني اين موضوع رخ مي‌دهد. با معصومي گفت‌وگويي درباره «تابو» داشتيم.
اين روزها «تابو» در گروه سينمايي «هنر و تجربه» در حال اكران است. بازخوردها نسبت به فيلم‌تان چگونه بوده است؟
اظهارنظر در مورد سوال شما، اساسا نياز به زمان بيشتري دارد. جدا از اين مساله، درباره نمايش فيلم «تابو» از بعضي دوستان نظر خواستم تا حس كلي‌شان را نسبت به اثر بيان كنند، اغلب آنچه گفته شده، نقطه نظرهاي سليقه‌اي بعضا كارشناسانه بعضي از دوستان بود. جمعي به‌شدت كار را دوست داشتند، عده‌اي هم به نظر آمد كه فيلم چندان چنگي به دل‌شان نزد و كار قبلي من «خرس» را بيشتر دوست داشته‌اند. عده‌اي هم فضاي كلي فيلم را، فارغ از داستان، از منظر كارگرداني اثري قابل تامل مي‌دانستند. تا اين لحظه كه با شما گفت‌وگو مي‌كنم، باتمام كاستي‌ها، «تابو» را كامل‌ترين فيلم خود مي‌دانم.
تم اصلي «تابو» چيست؟
تم اصلي «تابو» چند همسري است، موضوعي چالش برانگيز درباره مرداني كه بر اساس شريعت و بنيه مالي قوي، هنوز هم در بعضي از مناطق دورافتاده ايران اقدام به چند همسري مي‌كنند.
چندهمسري از موضوعاتي است كه هميشه در جامعه ما مطرح بوده است. چرا به سراغ اين موضوع رفتيد؟
همانطوركه مي‌دانيد سال‌هاي پيش جمعي از نمايندگان در صحن علني مجلس از اين لايحه دفاع كردند و عده‌اي هم عليه آن نظر دادند. متاسفانه جمعي كه مخالف اين لايحه بودند، از نظر تعداد موفق به تغيير آنچه مورد بررسي قرار گرفت، نشدند. اين موضوع درمناطق دوردست همچنان قرباني مي‌گيرد. دختراني كه به رغم ميل خود تنها در ازاي دريافت وجهي، با فردي كه سه برابر سن آنها را دارند ازدواج مي‌كنند. بيشتر چنين ازدواج‌هايي نه بر مبناي ميل دختر كه براساس مشكلات خانواده شكل مي‌گيرد. در اين دايره، دختر قرباني خواسته پدر مي‌شود و حتي نمي‌تواند به عشقي كه در روياهايش دارد، فكر كند. قصه اين فيلم در منطقه‌اي دوردست در شمال كشور اتفاق مي‌افتد. بهار كه در روستا مشغول به شغل بهورزي است، با وجود خواسته‌اش مجبور مي‌شود در ازاي دريافت يك تكه زمين و 10 راس گوسفند به اجبار به عقد مردي درآيد كه چهل سال از او بزرگ‌تر و تاكنون سه زن اختيار كرده است. او در مقابل اين فشار تصميم به فرار مي‌گيرد. گرچه اين كار نوعي تابوشكني به حساب مي‌آيد، با اين همه او خطر را در مقابل اين تحميل پذيرا مي‌شود و به سراغ معلمي تنگدست مي‌رود كه از قبل دل در گرو عشقش داشته است. در مواجهه با چنين اتفاقاتي، تابوشكني و پرداختن به موضوعاتي از اين قبيل گاهي منجر به مرگ دختر يا پسر مي‌شود.
سراغ چنين موضوعي رفتن آن هم در سينما كار ساده‌اي نيست. به عنوان كارگردان اين اثر چطور به آن پرداخته‌ايد؟
من سعي كرده‌ام با استفاده از پيرنگ‌هاي قصه، به اصل موضوع بپردازم و از شيوه كارگرداني هم طوري استفاده كرده‌ام كه به زعم خودم توانستم آنچه مدنظر بود بيان كنم. اين فيلم با تمام نقاط ضعف و قدرت مي‌تواند مورد علاقه برخي مخاطبان خاص سينما باشد. اما در مجموع اختلاف راي‌ها و نظرات تماشاگران مشخص مي‌كند كه «تابو» از نظر ساختاري آيا در عمق حركت مي‌كند يا در سطح.
پيش از اين «تابو» تجربه حضور در جشنواره‌هاي خارجي را داشته است. در كدام فستيوال‌ها به نمايش درآمده و تا چه اندازه ديده شده است؟
تازه‌ترين حضور «تابو» در يك جشنواره خارجي به اسفند گذشته و حضور در جشنواره «سيلك رود» ايرلند باز مي‌گردد. پيش‌تر هم در هشتمين جشنواره فيلم‌هاي ايراني «سانفرانسيسكو» موفق به دريافت چهار جايزه از اين فستيوال شده بود. همچنين در جشنواره فيلم‌هاي ايراني در لندن و مونترال كانادا، نيز حضور داشته است. تازگي مضمون در كنار ساختار اثر هميشه در فستيوال‌هاي سينمايي دنيا از مهم‌ترين مولفه‌ها ست.
همان‌طور كه خودتان هم گفتيد برخي از «تابو» به عنوان بهترين فيلم شما ياد كرده‌اند، از نظر خودتان اگر بخواهيد آن را در كارنامه كاري‌تان ارزيابي كنيد، «تابو» چگونه فيلمي است؟
از نظر ساختار نقطه‌نظر مخاطبان را قبول دارم و به‌نظرم «تابو» كامل‌ترين اثر من است. حتي اگر از نظر موضوعي پيش‌تر هم به آن پرداخته شده باشد، بازهم بايد با نگاه ديگري به سراغ اين موضوعات رفت. تم اصلي فيلم همان تم عروس فراري است. اما نوع نگاه به موضوع كاملا متفاوت و عميق‌تر از آنچه است تاكنون اجرا شده است. درحالي كه در واقعيت اين‌گونه نيست و معضلي سرپوشيده است. هرچند متاسفانه در سينماي ما فقط نگاه خوب و بد حاكم است. اما بايد اگر اين تقسيم‌بندي ايجاد مي‌شود توضيحي هم ارايه شود كه چرا اثري خوب يا بد است.
براي فروش فيلم‌تان دغدغه نداريد؟
چرا درباره فيلم «تابو» تبليغي صورت نمي‌گيرد. از اين بابت متاسف هستم. وقتي مخاطب هيچ پوستر يا تبليغي از فيلم نمي‌بيند از كجا بايد بداند چنين فيلمي در حال اكران است. حتي برخي دوستانم گفته‌اند در سالن سينماي كوروش هم نشاني از پوستر فيلم نبوده است. من كارم را به عنوان كارگردان انجام داده‌ام، دغدغه فروش را بايد سرمايه‌گذار و تهيه‌كننده فيلم داشته باشند. يك عامل فروش نامناسب فيلم‌ها عدم تبليغات است. ارزش تبليغات در سينماي ما فراموش شده است و جدي گرفته نمي‌شود اما دود اين مساله به چشم فيلمساز و كارگردان مي‌رود.