محافظان بي‌پناه طبيعت ايران
تعداد محيط‌بانان شهيد در دو روز گذشته به سه نفر رسيد
بامداد روز گذشته بود كه خبر شهادت منوچهر شجاعيان، محيط‌بان پارك ملي بمو كه در اثر شليك گلوله از نزديك توسط متخلفان به سختي مجروح شده بود، آمد و تعداد محيط‌بانان كشته شده در دو روز گذشته را به سه نفر رساند. سازمان حفاظت محيط زيست كشور اين روزها عزادار تعدي شكارچيان و متخلفان و از دست دادن نيروهاي انساني اندكش است، نيروهايي كه در سخت‌ترين شرايط جغرافيايي، با كمترين امكانات در حال حفاظت از عرصه‌هاي طبيعي كشور‌ند. بعد از محمد دهقاني و پرويز هرمزي، محيط‌بانان هرمزگاني كه در منطقه گنو توسط پدر و پسري متخلف كشته شدند، محيط‌بان پارك ملي بمو، در حالي كه در حال تعقيب متخلفي سلاح به دست در پارك بود، با شليك گلوله به سينه و گردنش، مجروح شد و روانه بيمارستان. با وجود جراحت سخت اين محيط‌بان، پزشكان اميد به زنده بودنش مي‌دادند كه در آخرين ساعات نيمه‌شب، خبر شهادتش منتشر شد. مديركل اداره محيط زيست استان فارس، كه اين روزها به‌شدت درگير اتفاقات محيط زيستي و خبرهاي ناخوشايندي است كه از فارس به گوش مي‌رسد، نايي براي پاسخ دادن ندارد. حمزه ولوي در خصوص جزييات حادثه به «اعتماد» گفت: متخلف با اسلحه وارد پارك ملي شده بود تا شكار كند، محيط‌بان شجاعيان به دنبال متخلف رفته و يكي از همكاران هم پايين منتظر مانده، كه متخلف به سينه و گلوي او شليك كرد. متخلف را درجا گرفتند و اعتراف هم كرد. به گفته ولوي، شجاعيان 39 ساله، پدر دو فرزند بود كه 13 سال از محيط‌باني‌اش مي‌گذشت. پيكر اين محيط‌بان امروز با حضور رييس سازمان حفاظت محيط زيست به خاك سپرده مي‌شود. قاتلان شكارچي محيط‌بانان هرمزگاني، پدر و پسري كه بعد از ارتكاب اين جنايت هولناك اقدام به سرقت يك قبضه اسلحه محيط‌بانان كرده بودند، هم به همراه فردي كه قصد داشت حين دستگيري قاتلان، آنها را در فرار كمك كند دستگير و تحويل مجاري قانوني شدند.
قوه قضا، شعب تخصصي محيط‌زيستي راه مي‌اندازد
بحث حقوقي و قانوني محيط‌بانان و قانون به‌كارگيري سلاح در ارتباط با آنان، بحثي است كه در اين چند روز بعد از اتفاقات رخ داده، بيش از پيش مطرح شده است. معاون حقوقي و پارلماني سازمان محيط‌زيست، در اين خصوص به «اعتماد» گفت: يكي از مواردي كه در ارتباط تخلفات زيست‌محيطي ديده مي‌شود، اين است كه پروانه سلاح متخلفان بعد از ارتكاب تخلف، باقي مي‌ماند. در تعاملي كه با دستگاه قضا داشتيم، سازمان درخواست كرد اگر متخلفي شكار خلاف كند، پروانه سلاحش هم بايد باطل شود. شايد با اين كار، بازدارندگي‌اش را شاهد باشيم. محمد مجابي در ادامه با اشاره به لزوم ورود تكنولوژي‌هاي جديد براي حفاظت بيشتر گفت: در حال حاضر سازمان براي حفاظت از بيش از 17 ميليون هكتار مناطق چهارگانه و 5 ميليون هكتار مناطق شكار ممنوع كه بالغ بر 22 ميليون هكتار مي‌شود، نمي‌تواند تنها با 2600 محيط‌بان از اين عرصه‌ها حفاظت كند و قطعا نياز به تكنولوژي‌هاي جديد داريم. نصب دوربين يكي از اين تجهيزات است. در دولت يازدهم تعداد پست‌هاي سازماني محيط زيست، به 3 برابر افزايش يافت. اما در برنامه ششم، نيازمند اين هستيم كه به سازمان مجوز استخدام براي محيط‌باني بدهيم. آموزش‌هاي محيط‌زيستي به بالغ بر 1800 محيط‌بان داده شده، همچنين از اقدامات مهم ديگر، تصويب و ابلاغ دستورالعمل يگان محيط زيست بود كه توسط ستاد كل نيروهاي مسلح ابلاغ شد. از نگاه معاون حقوقي سازمان، قانون به‌كارگيري سلاح به طور مشخص، روشن كرده در چه مواردي با چه محدوديت‌هايي مي‌توان از سلاح استفاده كرد. دفاع مشروع، تنها موردي است كه محيط‌بان مي‌تواند از سلاح در اختيارش استفاده كند. اما رسيدگي به پرونده‌هاي محيط زيست در شعب تخصصي محيط‌زيستي با قضات آموزش ديده، از ديگر درخواست‌هاي سازمان از قوه قضا بود كه در حال انجام است. مجابي در خصوص قضات متخصص گفت: آنچه از قوه قضاييه درخواست كرديم اين است كه پرونده‌هاي محيط زيست چه در دفاع محيط‌بانان و چه برعكس، در شعب تخصصي رسيدگي شود. رييس قوه قضا هم ابلاغ كردند. اين شعبه‌ها هم در حال تشكيل است. همينطور در اين ابلاغ، دادستان‌ها بدون شاكي هم مي‌توانند در مورد مسائل محيط زيست ورود كنند. از طرفي، از مجلس هم درخواست داريم در قانون نحوه به‌كارگيري اسلحه در مواردي كه با تخلفات محيط‌زيستي مواجه مي‌شوند، مشابه مواردي عمل شود كه مي‌توانند مستقيم عمل كنند. در واقع براي اينكه بتوانيم از حمايت بيشتر قانون براي برخورد با متجريان محيط‌زيست؛ كساني كه اقدام به تخلف مي‌كنند، برخوردار شويم، در حال مذاكره با مجلس، قوه قضاييه و دولت هستيم. همچنين در تعامل با قوه قضا هستيم كه بيشترين ارتباط را در آموزش‌هاي قضات پيش ببريم.
مجلسي‌ها هم نسبت به از دست رفتن سه محيط‌بان كشور واكنش نشان دادند و ضمن تسليت به خانواده‌هاي آنها، از لزوم استفاده از ظرفيت‌هاي قانوني براي حمايت از محيط‌بانان سخن گفتند. علي لاريجاني، رييس مجلس ضمن تسليت براي از دست رفتن محيط‌بانان، بر تسريع برخورد با متخلفان تاكيد كرد. تابش، رييس فراكسيون محيط زيست و توسعه پايدار مجلس هم در پي شهادت سه نفر از محيط‌بانان هرمزگان و فارس، خواستار تسريع قوه قضاييه براي رسيدگي و مجازات مجرمان دستگير شده شد. همچنين نايب رييس فراكسيون محيط‌زيست هم با تاكيد بر لزوم استفاده از ظرفيت‌هاي قانوني براي حمايت از محيط‌بانان و برخورد قاطع با شكارچيان در عين حال بر لزوم فراهم كردن زيرساخت‌هاي فرهنگي و آموزشي براي كاهش مخاطرات عليه محيط‌زيست و محيط‌بانان تاكيد كرد.
لايحه قانوني حمايت از محيط‌بانان و تشديد مجازات مهاجمان
رييس سازمان حفاظت محيط زيست، دومين پيام تسليتش را در دو روز نوشت. معصومه ابتكار، در اين پيام اعلام كرد: در شب قدر، شهادت سومين محيط‌بان سرفراز «منوچهر شجاعيان» رقم خورد، هولناك و تلخ. حفاظت از محيط‌زيست براي تلاشگران عرصه طبيعت به دليل اينكه همواره با منافع عده يا گروه‌هاي خاصي در تضاد قرار مي‌گيرد، آسيب زا و پر مخاطره است. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه 185 نفر در جهان فقط در سال 2015 حين دفاع و حفاظت از محيط‌زيست كشته شده‌اند. در ايران نيز «شهيد شجاعيان» صد و نوزدهمين محيط‌باني است كه طي حدود نيم قرن فعاليت محيط‌باني در ايران به شهادت رسيد.
او همچنين به نحوه به‌كارگيري سلاح توسط محيط‌بانان اشاره كرد و گفت: محيط‌بانان داراي يگان و ساختار رسمي هستند و در هماهنگي با ستاد كل نيروهاي مسلح فعاليت مي‌كنند. اين ساختار سال گذشته نهايي و ابلاغ شد. اينان ضابط قوه قضاييه و داراي اسلحه سازماني بوده و مانند هر مامور مسلح ديگري از قانون نحوه به كارگيري سلاح و آيين‌نامه‌هاي مرتبط تبعيت مي‌كنند. محيط‌بانان آموزش‌هاي تخصصي ويژه‌اي را در زمينه‌هاي حقوقي، سلاح، تنوع زيستي، تعامل با جوامع محلي، مديريت و توان‌افزايي براي كار در شرايط سخت محيطي مي‌گذرانند. از ابتداي دولت يازدهم در جهت حمايت از محيط‌بانان و دفاع از حقوق آنها نيز اقدامات جدي صورت گرفته، بهبود وضع معيشتي و آموزشي محيط‌بانان از دغدغه‌هاي جدي بوده و به همين علت موضوع سختي و مخاطرات كار آنها مطرح شد و با پيگيري‌هاي سازمان، دولت حداكثر امتياز و سقف آن يعني 3000 امتياز را به محيط‌بانان داد.
لازم به ذكر است سازمان حفاظت محيط‌زيست، لايحه قانوني حمايت از محيط‌بانان و تشديد مجازات مهاجمان مسلح را در دست تدوين دارد كه البته اين لايحه تكميل كننده مقررات حمايتي فعلي است. همچنين اميد است براساس قانوني كه در دولت هشتم به تصويب رسيد، خانواده شهداي محيط‌بان حمايت بنياد شهيد را نيز با خود داشته باشند.