«موزه عروسك‌هاي ملل» تعطيل شد
موزه‌هاي خصوصي از حمايت ميراث فرهنگي نا اميد شده‌اند
فرزانه قبادي
موزه عروسك‌هاي ملل تعطيل شد. خبر تعطيلي يك موزه شايد قابليت اين را داشته باشد كه تبديل به تيتر يك رسانه‌ها شود، مسوولان حوزه‌هاي فرهنگي نسبت به آن واكنش نشان دهند و تلاش‌هايي را در جهت بازگشايي آن به كار بگيرند. اما خبر تعطيلي يكي از پويا‌ترين موزه‌هاي پايتخت كه از قضا نوپا هم هست، بازتاب قابل‌توجهي در جامعه نداشت. موزه عروسك‌هاي ملل تنها موزه كودك محور كشور، تعطيل شد، بدون هيچ واكنش و بازتاب گسترده‌اي در ميان مردم و مسوولان فرهنگي كشور.
ارديبهشت ماه گذشته و همزمان با روز جهاني موزه بود كه محمد رضا كارگر، مديركل موزه‌هاي سازمان ميراث فرهنگي اعلام كرد كه در دو سال گذشته رشد موزه‌هاي بخش خصوصي و افتتاح 40 موزه توسط افراد حقيقي باعث شد براي نخستين‌بار در طول تاريخ موزه‌داري كشور، بخش خصوصي از دولت پيشي بگيرد. به نظر مي‌رسد مجموعه‌داران اين روزها تمايل زيادي براي تجهيز و راه‌اندازي موزه‌هاي شخصي نشان مي‌دهند اما سازمان ميراث فرهنگي حمايت چنداني از اين مجموعه‌داران ندارد، محمدرضا كارگر مي‌گويد: «حمايت‌هاي ما از موزه‌هاي خصوصي به چند شكل است، يكي حمايت‌هاي مالي براي تامين تجهيزات و ديگري اعطاي مجوز، حمايت مالي ما به اين شكل است كه اگر فردي مكاني را اجاره يا خريداري كند ميراث فرهنگي در تجهيز اين موزه از نظر روشنايي و سيستم دوربين‌هاي مدار بسته حمايت‌هايي را از موزه داران خصوصي در چارچوب قانون دارد.» اما با وجود اين صحبت‌هاي كارگر و خبر حمايت‌هاي ميراث فرهنگي از موزه‌هاي خصوصي، و در حالي كه مسوولان ميراث فرهنگي كشور خبر از طرح هر خانواده يك موزه مي‌دهند، «موزه عروسك‌هاي ملل» كه دو سالي مي‌شود فعاليت خود را آغاز كرده، به دليل اتمام قرارداد با مالك مكاني كه موزه در آن قرار داشت، تعطيل شده است.
علي گلشن، مدير موزه عروسك‌هاي ملل در خصوص شرايطي كه باعث تعطيلي اين موزه شده است به «اعتماد» مي‌گويد: «به‌دليل اينكه قرارداد ما براي مكاني كه موزه در آن مستقر بود به پايان رسيده، بايد موزه را تعطيل كنيم. در طول اين مدت اميدوار بوديم كه ميراث فرهنگي همكاري كند و با توجه به عملكرد موفق موزه در اين مدت، فضايي را در اختيار ما قرار دهد. موزه عروسك‌هاي ملل در دو سال فعاليت خود از جانب ايكوم به عنوان موزه برتر سال در بخش موزه‌هاي خصوصي شناخته شد، اما حالا كه انتظار كمك و همكاري از ميراث فرهنگي داريم، مسوولان به نوعي شانه خالي مي‌كنند. در طول اين دو سال مسوولان ميراث فرهنگي حتي براي بازديد از موزه هم نيامدند، به نظر مي‌رسد كه مقوله فرهنگ چندان براي‌شان اهميت ندارد. مسوولان ميراث فرهنگي موزه‌هاي خصوصي را چندان جدي نمي‌گيرند، تعطيل شدن يا برقرار بودن اين موزه چندان براي‌شان اهميت ندارد. در همين تهران چندين خانه تاريخي بلا استفاده وجود دارد كه در حال تخريب است، ما حاضر بوديم اگر يكي از اين فضاها را در اختيار ما قرار دهند، در حدي كه براي برپايي موزه نياز باشد بنا را مرمت كنيم، كه هم بنا حفظ شود و هم يك جريان فرهنگي به نام «موزه عروسك‌هاي ملل» كه دو سال فعاليت موفق داشته، متوقف نشود.»
محمدرضا كارگر درخصوص واگذاري خانه‌هاي تاريخي پايتخت به مجموعه‌داران جهت برپايي موزه به «اعتماد» مي‌گويد: «اينكه سازمان ميراث فرهنگي به موزه‌هاي خصوصي جا و مكان اختصاص دهد، در قوانين اين سازمان نمي‌گنجد، به اين دليل كه ما نمي‌توانيم يك مكان دولتي را در اختيار يك بخش خصوصي قرار دهيم. اين كار در يك سازمان دولتي ايجاد فساد مي‌كند. در ضمن سازمان ميراث ساختمان مناسبي براي اختصاص به چنين كاري در اختيار ندارد.» كارگر در مورد اينكه خانه‌هاي تاريخي كه توسط ميراث فرهنگي به شهرداري واگذار مي‌شوند، مي‌توانند به موزه‌هاي خصوصي اختصاص پيدا كنند، مي‌گويد: «نكته اول اينكه اين خانه‌ها در تهران نيستند و نكته بعدي اين است كه اين خانه‌ها به دليل اينكه هزينه‌هاي بالايي براي مرمت مي‌طلبند و شهرداري توان تامين اين هزينه‌ها را دارد در نتيجه در اختيار شهرداري قرار مي‌گيرد كه بازسازي شوند و مورد بهره‌برداري قرار گيرند، از سوي ديگر بخشي از خانه‌ها هم از طريق صندوق احياي بناهاي تاريخي در جهت احيا و بهره‌برداري به بخش خصوصي واگذار مي‌شوند.»
گلشن در مورد اظهارات برخي رسانه‌ها در مورد اختصاص ساختماني در مجموعه نياوران به اين موزه مي‌گويد: «اين مجموعه‌ها اين شرايط را ندارند كه يك مجموعه خصوصي را در فضاي خودشان جا بدهند، البته به صورت نمايشگاه موقت مي‌توانند چنين كاري را انجام دهند اما به صورت دايم امكان اين كار را ندارند. اين موزه هويت مستقل خود را دارد و به‌طور خصوصي اداره شده و بايد از اين به بعد هم با هويت مستقل خود به عنوان «موزه عروسك‌هاي ملل» فعاليت كند، اشياي اين موزه يك مجموعه شخصي است كه 25 سال براي جمع‌آوري آن زحمت كشيده شده است.»
از طرفي محمدرضا كارگر آماري از كساني كه در صف انتظار برپايي موزه هستند، اما ساختمان و فضايي براي راه‌اندازي موزه در اختيارشان نيست ارايه مي‌دهد: «ما در تهران در حال حاضر بيش از 500 متقاضي براي راه‌اندازي موزه خصوصي داريم، مجموعه‌داران مي‌گويند كه اگر به ما ساختمان مناسبي بدهيد حاضريم مجموعه‌هاي‌مان را به نمايش بگذاريم. مشكل اساسي در بخش موزه‌هاي خصوصي همين بحث ساختمان است.»
اما اتفاقي كه افتاده اين است كه يك موزه تعطيل شده، موزه‌اي كه مخاطبان بسياري داشته، مخاطبان اصلي اين موزه كودكان بودند، كودكاني كه در كارگاه‌هاي اين موزه با فرهنگ و آيين‌هاي كشور خودشان و ملل ديگر آشنا مي‌شدند، مدير موزه عروسك‌هاي ملل در مورد وضعيت فعلي موزه مي‌گويد: «ما اشياي موزه را حدود يك هفته است جمع‌آوري و اعلام كرديم كه موزه به علت تغيير مكان فعلا تعطيل است، هنوز هم جاي جديدي پيدا نكرده‌ايم. ما از ميراث فرهنگي نا اميد شده‌ايم، شايد خود مردم بتوانند كمك كنند كه ما فضايي را براي برپايي اين موزه داشته باشيم.» از طرفي كارگر در خصوص تعطيلي موزه عروسك‌هاي ملل مي‌گويد: «ما واقعا بابت تعطيلي اين موزه متاسفيم اما با توجه به موضوعيت اين موزه بايد بگويم شايد بهتر باشد متولي چنين موزه‌هايي وزارت ارشاد و شهرداري باشد، نه ميراث فرهنگي.»
موزه عروسك‌هاي ملل كه توسط دو كلكسيونر در سال 93 با مجوز اداره كل موزه‌هاي كشور راه‌اندازي شده بود، تعطيل شد و حالا 1500 عروسك از 80كشور دنيا در سكوت آزار‌دهنده‌اي انتظار مي‌كشند تا شايد كسي به تعطيلي يك موزه واكنش در خوري نشان دهد. يك موزه در كشور تعطيل شده است، اين خبر كم اهميتي نيست.