روزگار در حال گذارتئاتر و بهشت اقتصاد هنر
بابك احمدي
بعد از پايان تعطيلات و روزهاي سوگواري ماه محرم شاهد به صحنه رفتن آثار نسل متفاوت كارگردان‌هاي تئاتر در سالن‌هاي زيرنظر دولت، شهرداري تهران و سالن‌هاي خصوصي هستيم؛ اتفاقي كه دوستداران هنرهاي نمايشي سال‌ها انتظارش را كشيدند و در نوع خود قابل توجه به نظر مي‌رسد. به اين دليل كه ميزان مشاركت هنرمندان در دولت گذشته - به ويژه سال‌هاي بعد از 88 – و حتي دو سال ابتدايي دولت يازدهم به پايين‌ترين سطح پس از انقلاب رسيده بود. اما آنچه اشاره شد در شرايطي رخ داده كه تقريبا نمايش‌ها بدون حمايت دولتي و كاملا خصوصي روي صحنه رفته‌اند. در اين وضعيت قيمتگذاري بر عهده فضاي عرضه و تقاضا گذاشته شده و دولت نيز علاقه‌مندانه و مشفقانه نقشي در تنظيم بازار! ايفا نمي‌كند. اين گزارش به صورت اجمالي و گذرا فقط اسامي هنرمندان- به عنوان نماينده يك نسل- و بهاي بليت تعيين شده براي آثار را از نظر مي‌گذراند.
به اين ترتيب تالار «قشقايي» مجموعه تئاترشهر ميزبان نمايش «پدران، مادران و فرزندان» به نويسندگي و كارگرداني آرش عباسي است كه در قالب پروژه مركز مطلعات اجرايي قشقايي به روي صحنه رفته و طبق اظهارات كارگردان حمايت مالي اندكي دريافت كرده كه همه آن صرف اسكان و امور جاري تمرين‌هاي گروه مي‌شود. بهاي بليت اين نمايش با ايفاي نقش دانيلا اسكارپاري و صنم نادري 20 هزار تومان تعيين شده است. تالار «چهارسو» با نمايش «طپانچه خانم» به نويسندگي محمدامير ياراحمدي و كارگرداني شهاب‌الدين حسين‌پور تا هفته سوم آذرماه ميزبان علاقه‌مندان است و بليت نمايش به بهاي 25 هزار تومان فروخته مي‌شود. فريبا متخصص، آرش فلاحت‌پيشه، حميد رحيمي و محمد نادري در اين نمايش كه كارگرداني آن را يك هنرمند جوان برعهده دارد به صحنه مي‌روند. براساس برنامه اعلام شده سمانه زندي‌نژاد، يكي ديگر از كارگردانان جوان تئاتر نيز بعد از سه سال با نمايش «كلاغ» در هفته پاياني آذرماه به مجموعه تئاتر شهر مي‌آيد. نمايشنامه‌اي به قلم ديويد هروئر و ترجمه وحيد رهباني كه بعد از پايان كار نمايش «طپانچه خانم» روي صحنه مي‌رود. تالار «سايه» مجموعه تئاترشهر اما بعد از خلف وعده‌هاي متعدد مسوولان مركز تئاتر مولوي ميزباني يكي از گروه‌هاي برگزيده هجدهمين جشنواره بين‌المللي تئاتر دانشگاهي را برعهده گرفت. به اين ترتيب نمايش «سربسته از تهران» به نويسندگي و كارگرداني مجتبي كريمي به مدت زمان 55 دقيقه، قيمت بليت
20 هزار تومان و بازي فرزانه ميداني، پژمان ياوري به صحنه رفته كه با گذشت روزهاي نخست، استقبال تماشاگران از اين نمايش رو به افزايش گذاشت. در اين بين «دور از دسترس اطفال نگهداري شود» عنوان نمايش ديگري بود كه به نويسندگي فرشته فرشاد و كارگرداني مهدي پاشايي به مدت زمان 55 دقيقه و با قيمت بليت 20 هزار تومان در همين سالن روي صحنه رفت. اما سالن اصلي مجموعه تئاترشهر بعد از اتمام نمايش «سردار» به كارگرداني نادر برهاني‌مرند با بهاي بليت متغير 20، 24 و 30 هزار تومان به كار خود پايان داد كه طبق آمار اعلام شده از سوي روابط عمومي اداره‌كل هنرهاي نمايشي پس از پشت سر گذاشتن
35 اجرا، 9 هزار و 875 تماشاگر داشت اما ارايه يكهزار و 921 بليت تمام بها، 936 بليت نيم بها، يكهزار و 964 بليت تخفيف‌دار و 5054 بليت ميهمان براي تماشاي تجربه اخير برهاني‌مرند نشان‌دهنده اقبال اندك تماشاگران معنا شد. بايد به اين نكته نيز اشاره شود كه اداره‌كل هنرهاي نمايشي حمايت خود را از اين نمايش دريغ نكرد. محمد رحمانيان يكي ديگر از چهره‌هاي شناخته شده و با سابقه تئاتر ايران بود كه بعد از برهاني‌مرند با نمايشنامه‌خواني «هفت مجلس در عزا و معجزا» و براي مدتي محدود به سالن اصلي مجموعه تئاترشهر رفت. بهاي بليت اين نمايشنامه‌خواني در سالن دولتي 35 هزار تومان و معادل بهاي بليت سالن‌هاي خصوصي تعيين شد. حالا قرار است حسين كياني نمايش «تياتر سعدي، تابستان سي و دو» را در اين سالن به صحنه ببرد كه با توجه به آنچه در بالا اشاره شد بايد منتظر بهاي بليت بين 25 تا 30 هزار توماني باشيم. خاطره اسدي، عليرضا آرا، شهرام حقيقت‌دوست، اميررضا دلاوري، مجيد رحمتي، علي سليماني و رويا ميرعلمي در اين نمايش به ايفاي نقش مي‌پردازند.
رقابت شهرداري با سالن‌هاي خصوصي
سالن «ناظرزاده كرماني» تماشاخانه ايرانشهر ميزبان نمايش‌هاي «هاروي» به كارگرداني ملودي آرام‌نيا با بهاي بليت 30 هزار تومان و «فهرست» به كارگرداني رضا ثروتي است كه بهاي بليت 35 هزار توماني را براي اين نمايش تعيين كرده است. سالن
« استاد سمندريان» نيز ميزبان نمايش‌هاي
«راهبان معبد وانگ» به كارگرداني احمد سليماني با بهاي متغير 25 و 30 هزار توماني و «خانه ابري» به كارگرداني مشترك سيامك احصايي و حميد پورآذري است؛ بليت اين نمايش به بهاي 30هزار تومان فروخته مي‌شود. براساس اخبار اعلام شده نمايش «ديابوليك: رومئو و ژوليت» به كارگرداني آتيلا پسياني نيز با بليت 40 هزار توماني در روزهاي پاياني آذر به سالن سمندريان مي‌رود. اين نكته نيز قابل اشاره است كه پيش‌فروش بليت اين نمايش با استقبال مواجه شد. اما سالن خصوصي تازه تاسيس «پاليز» ميزبان نمايش «ماتريوشكا» به كارگرداني و ايفاي نقش پارسا پيروزفر و «آشپزخانه» كاري از محمدحسن معجوني كه اين نمايش را با حضور هنرجويانش و بهاي 30 هزار تومان روي صحنه آورده است، تهيه‌كننده نمايش «ماتريوشكا» نيز بعد از تجربه موفق- از نظر جذب مخاطب- در تماشاخانه ايرانشهر، روند قيمتگذاري مشابه 30 و 35 هزار توماني را براي سالن خصوصي در نظر گرفته است. تماشاخانه «باران» ميزبان محمد يعقوبي و اجراي نمايش «ماه در آب» است كه نخستين‌بار سال 85 روي صحنه رفت و حالا بعد از 10 سال بار ديگر به صحنه آمده است. اين نمايش با ايفاي نقش آيدا كيخايي، علي سرابي، مهدي كوشكي، فهيمه امن‌زاده و ناهيد مسلمي با بهاي بليت 35 هزار تومان اجرا مي‌شود.
خط مقدم پياده‌سازي ايده اقتصاد هنر معاونت هنري
در پايان، نكته جالب، روندي است كه
«تالار وحدت»، به عنوان يك سالن زيرنظر معاونت امور هنري - دولت- در پيش گرفته است. گرچه تعيين بهاي 100 و 200 هزار توماني بليت كنسرت‌هاي موسيقي در اين سالن به عرف تبديل شده بود، اما ظاهرا همين روند به تئاتر نيز سرايت كرده تا علاقه معاون امور هنري به مبحث اقتصاد هنر در هنرهاي نمايشي نيز محقق شود. تعيين بهاي 120 هزار توماني براي نمايش «دخت ايران» كاري از فرزانه كابلي و بهاي متغير ۲5، ۳0، ۳۵، ۴۵، ۵0، ۵۵ و ۷۰ هزار توماني براي نمايش «مي‌سي‌سي‌پي نشسته مي‌ميرد» به كارگرداني همايون غني‌زاده در همين راستا گام برمي‌دارد.