مخاطب خاص سيا سي‌ها
بررسي چيستي و اهميت افكار عمومي در سياست
سياست نامه: چندي پيش حسن روحاني رييس جمهور در مراسم راي اعتماد وزير پيشنهادي اش در صحن علني مجلس گفت : « داور اصلي بعد از خداوند افكار عمومي است؛ اين افكار عمومي است كه قضاوت خواهد كرد و هميشه از ما وحدت مي خواهد؛ افكار عمومي نه فاصله را نه خداي نكرده لجبازي را نمي پسندد» اين تاكيد رييس جمهور بر مفهوم افكار عمومي يادآور اهميتي بود كه جان لاك فيلسوف قرن هجدهمي انگليس در تمايز گذاشتن ميان سه قانون الهي، مدني و قانون عرف قايل شد و براي قانون عرف يا همان افكار عمومي اهميتي بسيار بالا قايل شد. در واقع نيز سياستمداران به ويژه د ردنياي مدرن هميشه اهميتي خاص به افكار عمومي داده اند و براي آن ارزش قايل اند. در سياست نامه امروز به بحث از افكار عمومي و چيستي آن د رگفت و گو با دو صاحبنظر خواهيم پرداخت،ضمن اينكه موضوع را در شماره هاي آتي سياست نامه دنبال خواهيم كرد
زهرا خندان / «افكار عمومي» مخاطب بيشتر شعارهاي انتخاباتي، خطابه‌ها، سخنراني‌ها و وعده‌هاي سياستمداران پشت تريبون‌ها است. تقريبا همه صاحبان موقت و دايمي كرسي‌هاي سياسي و حتي غيرسياسي دم از جلب نظر و رضايت افكار عمومي مي‌زنند و در مناظرات و نطق‌هاي‌شان رقيب خود را به خاطر عدم توجه به نظرات و دغدغه‌هاي اين مخاطب مهم نقد مي‌كنند. ميزان تكرار اين عبارت يا عبارات تقريبا هم معنا با آن در نطق‌هاي سياسي و بعضا آتشين آنقدر زياد بوده كه بيشتر افراد تصويري هرچند غيرشفاف از آن در ذهن خود ساخته‌اند. اما با وجود ادعاي بيشتر سياستمداران و فعالان سياسي در توجه به افكار عمومي و دغدغه‌ها و مطالباتش عموما رويكردي متفاوت و حتي متضاد از سياسي‌ها در جلب نظر اين مخاطب نه چندان مشخص مي‌بينيم. اين اختلاف شايد از همان تصور نامعل م از افكار عمومي ناشي مي‌شود و شايد هم اين مخاطب پراهميت هرازچندي تمايلات و خواسته‌هايش را عوض مي‌كند. افكار عمومي اما مخاطبي تنها شنونده نيست و به گفته كارشناسان علم سياست و جامعه‌شناسي نقش مهمي در ايجاد تحولات سياسي و اجتماعي دارد و اساسا بايد داشته باشد. همين اثرآفريني و نقش در ايجاد تحولات باعث شده اكثر سياستمداران در جهت جلب نظر مخاطب چندميليوني‌شان، هرچند ظاهري حركت كنند. البته در اين ميان بسياري از اقدامات افراد در رئوس قدرت بر اساس جهت‌دهي و در واقع برساختن افكار عمومي انجام مي‌شود تا آنجا كه بعضا تلاش‌هاي رسانه‌يي و اجتماعي صاحبان قدرت يا رقيبان تفكر حاكم نه صرفا براي جلب نظر و رضايت بخشي به مردم، بلكه در جهت شكل‌دهي به افكار عمومي و تغيير آن صورت مي‌گيرد. علاوه بر اين، نمي‌توان از نقش رسانه در شكل‌گيري و جهت يافتن افكار عمومي گذشت. اما واقعيت و اهميت «افكار عمومي» چيست و جايگاه آن در سياست، به ويژه سياست روز ايران كجاست؟ اين سوال را همراه چند پرسش ديگر، جداگانه با دو تن از كارشناسان سياست و جامعه‌شناسي در ميان گذاشتيم. محمد فاضلي، جامعه‌شناس با ارايه تعريف و شناخت خود از افكار عمومي، نقش اين مفهوم را در مناسبات سياسي هر كشور توضيح مي‌دهد. به باور او جهت‌گيري افكار عمومي علاوه بر بستر سياسي تابع شرايط اجتماعي هم هست و اين جهت‌گيري‌ها در ايران توانسته تحولات جدي ايجاد كند. از طرفي فاضلي درخصوص نقش رسانه در شكل‌گيري افكار عمومي تاكيد مي‌كند كه مخاطب امروز ديگر منفعل نيست و رسانه‌ها با مخاطباني فعال طرف‌اند. به گمان او نقش حاكميت در جهت‌دهي به افكار عمومي در حال كمرنگ‌تر شدن است و علت اين مساله با سوادتر شدن و مستقل شدن اعضاي جامعه است. امير محبيان، ديگر مهمان «سياست‌نامه» بود. او كه روزگاري به استراتژيست جريان اصولگرا معروف شده بود در تعريف خود از افكار عمومي، بر ويژگي منفعل بودن آن تاكيد مي‌كند و معتقد است با مديريت برداشت هوشمندانه مي‌توان بر جهت‌گيري آن تاثير گذاشت. به باور محبيان افكار عمومي نقش برجسته‌يي در سياست دارد تا آنجا كه به گفته او نوعي عوام‌زدگي در رابطه ميان جامعه و حاكميت ديده مي‌شود. محبيان تاكيد مي‌كند دستگاه حاكم بر ايران توجه زيادي به افكار عمومي دارد و حتي جوزده عمل مي‌كند. محبيان همچنين با اشاره به نقش كليدي رسانه در جهت‌دهي به افكار عمومي توضيح مي‌دهد رسانه‌هاي ايران - چه رسانه‌هاي مدافع و چه رسانه‌هاي منتقد - فعالند اما استراتژي و نقشه راه مشخصي ندارند. مشروح اين دو گفت‌وگو پيش روي شما است.