سوختهاي فسيلي؛ انتهاي يك ابتدا
محسن تيزهوش٭
هيچ كشوري در هيچ نقطهيي در كره زمين از پيامدهاي هولناك تغييرات اقليمي همچون خشكسالي، سيل، قحطي، از بين رفتن تنوع زيستي، آسيبهاي اجتماعي، اقتصادي، سياسي و جنگهاي خونين بر سر منابع طبيعي در امان نيست؛ اين يك پيام تبليغاتي يا شروعي براي يك تريلر مهيج و جذاب سينمايي نيست كه همه با هم به تماشاي آن بنشينيم و منتظر يك پايان خوش هم باشيم، بلكه اين حقيقتي است تلخ و انكارناپذير كه در آيندهيي نه چندان دور گريبان اهالي زمين را در ابعاد كلان خواهد گرفت؛ اين در حالي است كه زمين در حال حاضر نيز به دليل تداوم بيتوجهيهاي عمومي و عدم تدوين راهبردهاي خردمندانه و يكپارچه از سوي كشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه شاهد از هم پاشيده شدن توانمنديهاي اكولوژيكي خويش بوده كه حاصل آن چالشي به نام تغييرات آب و هوايي و به دنبال آن پديده گرمايش جهاني است كه ميرود براي تمامي زيستمندان اين پناهگاه ارزشمند به كابوسي سياه و سخت كنترل مبدل شود كه تنها فعاليتهاي مثبت منطقهيي آن هم تنها بر اساس تفكر و نگاهي جهاني ميتواند راهگشاي اين معضل انسان ساخت باشد. اين در حالي است كه با آغاز قرن نوزدهم ميلادي انقلابي كه ميخواست با صنعتي كردن فعاليتهاي اقتصادي زندگي ساده بشريت را به اوج پيشرفت و آرامش برساند، امروز در قرن بيست و يكم به يكي از چالشهاي پيچيده اهالي زمين مبدل شده كه تمام ابعاد زيستي زمين را تحت تاثير خود قرار داده و پيشبيني مخاطرات آن به يكي از نگرانيهاي اصلي دانشمندان عصر حاضر تبديل شده است؛ هرچند امروز ريشههاي موثر در پديده تغييرات اقليمي با كمك تحقيقات گسترده علمي و پژوهشي كارشناسان حوزه محيط زيست شناسايي شده اما همچنان راه طولاني براي رسيدن به راهبردهاي منطقي و سازگار با شرايط اقتصادي تمامي كشورهاي جهان در پيش بوده كه انتظار ميرود نهاد بينالمللي همچون سازمان ملل متحد بيش از پيش در پي ساخت بستري مناسب براي يكپارچه كردن كشورهاي تاثيرگذار در انتشار گازهاي گلخانهيي و از سوي ديگر راه كمك به كشورهاي آسيب ديده از مخاطرات جوي را نيز هموار كرده تا بدينترتيب با رويكرد نگهداشت شرايط پايدار و اكولوژيكي زمين شاهد بازگشت ثبات به ساختار زيستي زمين باشيم. در ماهي كه گذشت كشورهاي عضو سازمان ملل پس از دو هفته مذاكره فشرده و بررسي شرايط حال حاضر زمين در شهر ليما پايتخت كشور پرو، در مورد چگونگي مقابله با تغييرات اقليمي به توافقي محدود دست يافتند؛ اين در حالي است كه اين توافق هر چند مورد تاييد و استقبال برخي از دولتها قرار گرفت اما روند ناپايدار، نقاط كور و پرسشهاي بيپاسخ اين توافقنامه محدود از سوي بسياري از فعالان محيط زيست در بسياري از كشورهاي جهان مورد اعتراض واقع شد؛ بر همين اساس توافقنامه نهايي دسامبر ۲۰۱۵ در نشستي در شهر پاريس تدوين خواهد شد زيرا پيشنويس اوليه توافق برخلاف ميل كشورهاي صنعتي و اتحاديه اروپا يك بار ديگر تعديل شد تا نمايندگان حاضر در نشست با آن موافقت كنند؛ هر چند نشست ليما به پايان رسيد اما هنوز هم بر خلاف ادعاي رضايت از سوي كشورهايي همچون هند و چين براي كاهش گازهاي گلخانهيي همچنان اتحاديه اروپا و امريكا خواهان آن هستند كه كشورهاي در حال توسعهيي مانند كشورهاي ياد شده هم موظف به كاهش گازهاي گلخانهيي شوند؛ اين در حالي است كه بر اساس اخبار منتشر شده كشورهاي عضو سازمان ملل در نشست پرو درنهايت با محدود شدن افزايش دماي كره زمين تا دو درجه موافقت كرده كه براي دستيابي به اين هدف لازم است توليد گازهاي گلخانهيي در سراسر جهان تا سال ۲۰۵۰ ميلادي، يعني تا ۳۵ سال ديگر، ۴۰ تا ۷۰ درصد كاهش پيدا كرده و تا پايان قرن نيز به نزديك صفر برسد. اگر امروز كشورهاي صنعتي و در حال توسعه جهان در پي خريد زمان و به تاخير انداختن وظايف انساني خود در برخورد با كاهش استفاده از سوختهاي فسيلي هستند، حاصل يك رقابت جاهلانه بر سر منافع تمامي زيستمندان زمين بوده و اين شانه خالي كردنهاي پي در پي كه در نشستهاي سالانه سازمان ملل كاملا مشهود است، حاصلي جز از بين رفتن شاخصهاي تاثيرگذار در چرخه حيات نخواهد داشت؛ اگر امروز بسياري از كشورهاي جهان اقتصاد و حيات خود را به سوختهاي فسيلي گره زدهاند بايد بدانند كه نميتوان بر مرگ سالانه پنج ميليون كودك كه از غذاي سالم و هواي سالم محروم هستند، چشم بست. بايد بدانيم و اين مسووليت را به عهده بگيريم كه امروز بسياري از شهرهاي ساحلي و كشورهاي جزيرهيي به دليل بالا آمدن سطح درياها كه ناشي از فعاليتهاي صنعتي است، در معرض ناپديد شدن هستند و چه بسيار مخاطراتي كه ميتوان در مورد آنها هزاران كلمه نوشت اما اين نكته را نبايد فراموش كرد كه سرانجام سوختهاي فسيلي زمين را به يك انتهاي بيبازگشت سوق خواهند داد و در مقابل استفاده خردمندانه از منابع و حركت به سوي انرژيهاي پاك همچون باد و خورشيد ميتواند ابتداي يك زيستن با ثبات و آرام باشد.
٭كارشناس محيط زيست