تحليلي جامعهشناختي از انتخابات رياستجمهوري دوازدهم
موج سوم – جمهوري سوم
محمدعلي مرادينيا
مدرس دانشگاه و پژوهشگر علوم اجتماعي
زماني كه مارشال مك لوهان (1980-1911) پديده بيبديل علوم ارتباطات نويد شكلگيري دهكده جهاني در سايه گردش سريع و آزاد اطلاعات در عصر ارتباطات 30 سال قبل از اينترنت را داد بسياري برآشفتند و آن وعده را يك توهم ذهن ساخته مك لوهان دانستند. وي بر اين عقيده بود كه تمايلات، دموكراسي، اصلاحات مذهبي، مليگرايي در سايه ظهور و ورود تكنولوژي چاپ و سپس رسانهها شكل گرفته يا تغيير مييابند. با گسترش هرچه سريعتر رسانههايي همچون راديو، تلويزيون و سپس اختراع و همگاني شدن اينترنت (اواسط دهه 1990) و وابسته شدن تمامي فعاليتهاي بشر به آن در مقياس بسيار عظيم و در زماني بسيار كوتاه، يك دوران تاريخي نوين در عرصههاي گوناگون علوم و فناوري و به خصوص در نحوه تفكر بشر شكل گرفت.
در اين فضاي جديد بسياري از رسانههاي ارتباطي سنتي مثل تلفن و تلويزيون نيز با استفاده از اينترنت تغيير شكل دادند و تعريف دوباره يافتند. در نهايت اينترنت اشكال جديدي از تعامل بين انسانها را از طريق پيام رساني فوري، تالار گفتوگو و شبكههاي اجتماعي به وجود آورد. با بهرهگيري انسان از نسل جديد تلفنهاي هوشمند از سال 2009 توانايي انتقال سريع اطلاعات از طريق اينترنت با اين گوشيها فراهم شد.در آن روز بسيار دور از ذهن مينماياند كه روزي گوشي هوشمند تلفن همراه بتواند در عرصه تحولات اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي و سياسي نيز نقشي اساسي ايفا كند تا جايي كه رسانهاي چون تلويزيون را از ميدان رقابت دور كند.
آلوين تافلر (2016-1928) نويسنده و آيندهپژوه امريكايي اين انقلاب ديجيتال را زمينه اصلي انقلاب ارتباطات دانست.
تافلر در كتاب موج سوم، انقلاب ارتباطات را زمينه ورود جامعه به عصر فراصنعتي دانست.
از ديد وي، يك تمدن جديد در زندگي ما در حال ظهور است. اين تمدن جديد با خود سبكهاي جديد خانواده، تغيير نحوه كار، عشق، زندگي، كسب وكار، سازمانهاي غيردولتي و دولتهاي جديد را به دنبال خواهد داشت. (الوين تافلر- موج سوم)
ورود و گسترش و بهرهگيري از اين تكنولوژي در ايران كه ابتدا ابزاري تشريفاتي و شيك محسوب ميشد در سايه گسترش و ارايه خدمات اينترنت و دولت الكترونيك به ابزاري ضروري و روزمره در زندگي ما ايرانيان تبديل شد.
اين ابزار و تكنولوژي اكنون در عرصه اطلاعرساني گسترده و آنلاين خصوصا در بين جوانان و طبقه متوسط نقشي بيهمانند يافته تا جايي كه بسياري از رسانهها همچون راديو، تلويزيون، روزنامه و كتاب را تحتالشعاع قرار داده است.
همچنين در عرصههاي گوناگون ديگري نيز اين ابزار مورد بهرهبرداري قرار گرفته و اكنون در عرصههاي فرهنگي و اجتماعي و سياسي و اقتصادي نيز جايگاه مناسبي يافته است.
در انتخابات دوره دوازدهم رياستجمهوري اسلامي ايران در حالي كه برخي جريانات فكري و جناحهاي سياسي درصدد تحقير و تهديد نهضت اصلاحطلبي و حركت عقلانيت مردم ايران برآمده بودند و از ابزارهاي پوپوليستي و عوامفريبي به خيال خود در پي اخذ آراي شهروندان به سود جريان خود بودند، اين ابزار تكنولوژيك جديد در قالب نرمافزارهايي چون تلگرام و اينستاگرام به كمك تفكرات ناب عقلانيت خواهي، تعادلطلبي و اصلاحطلبي برآمد. در عرصه مبارزات انتخاباتي اين دوره، گوشيهاي تلفن همراه هوشمند، نقشي فراتر از راديو و تلويزيون و ساير رسانهها يافتند به گونهاي كه موفق شدند تا نسلي جديد از جمهوريت را در كشورمان پديد آورند. به زعم اينجانب پس از سقوط حكومت شاهنشاهي پهلوي همزمان با پيروزي انقلاب اسلامي نخستين دوره جمهوريت در ايران شكل گرفت. در فضاي آزاديخواهي و دوران ماه عسل انقلاب، اكثريت مردم ايران تمام روياهاي خود را درآن جمهوري طلب ميكردند. با بروز اختلافات قومي و شورشهاي داخلي و نيز جنگ تحميلي جمهوري اول در ايران تحت تاثير فضاي نظاميگري قرار گرفت و به كمترين بهرهدهي خود رسيد.
پس از جنگ تحميلي و ايجاد بستري براي ثبات سياسي، اقتصادي كشور كه در سايه دوران سازندگي دولت آيتالله هاشميرفسنجاني رقم خورد نسلي جديد از جمهوريت با نگاهي اصلاحطلبانه در دوم خرداد سال 1376 متولد شد.
اين جمهوري نيز كه نگاهي توسعهطلبانه در عرصه توسعه سياسي و فرهنگي داشت با موانعي جدي رو به روشد ودر نهايت در خرداد 1384 به افول گراييد.
كورسويي كه از اين نگاه اصلاحطلبانه امكان ظهور و بروز داشت دوران بازسازي و رشد خود را طي فاصله زماني 1384تا 1396 پيمود. اين دوران تكويني توانايي ملي را به گونهاي ايجاد كرد كه ميتوان تحولخواهي و توسعهطلبي و نوانديشي اين نگرش را با برخي ارزشهاي جمهوري سوم فرانسه مقايسه كرد.
قدرتي كه جمهوري سوم فرانسه از راي آحاد ملت كسب كرد توانست با بسياري معضلات فرهنگي، اجتماعي و سياسي برخورد كند تا جايي كه زمينه پيشرفت در عرصههاي گوناكون فرانسه را به دنبال داشت. تثبيت جمهوريت، افزايش سريع درآمد ملي، توليد سه برابري صنايع و جذب شش برابري سرمايهگذاري خارجي، افزايش تجارت خارجي و رشد دستمزدهاي واقعي، احداث بزرگراهها و راهآهن و تغييرات وسيع در توليدات كشاورزي و در نهايت تقويت ارزش پول ملي فرانسه به عنوان سومين پول جهان از آثار آن جمهوري بود.
اكنون با فضايي كه به بركت حضور بينظير ملت و شكلگيري دوري جديد از جمهوريت در جمهوري اسلامي ايران ايجاد شده است از دولت جديد انتظار ميرود طبق وعدههايي كه در هنگامه تبليغات انتخاباتي به ملت داده در تمامي عرصهها با قدرت و سرعت در جهت گسترش و بسط آزاديهاي مدني و حقوق شهروندي، تشكلهاي مدني، حمايت از اصحاب قلم و رسانه، كنترل نظاميگري، بسط و توسعه تعاملات سازنده بينالمللي و تلاش در جهت ارتقاي سطح رفاه شهروندان و ايجاد زمينه و بستر در جهت افزايش درآمد ملي اقدامات خويش را طراحي و به اجرا درآورد و از پتانسيل و قدرت ملي در پيشبرد اهداف اعلام شده به صورت سازماندهي شده بهره لازم را كسب كند. در صورت استفاده به موقع و بجا از اين قدرت ملي مطمئنا دولت دوازدهم (بخوانيد جمهوري سوم) به خوبي و شايستگي ميتواند از همه حقوق ملت دفاع و به تواناسازي سطوح گوناگون ملي در عرصههاي گوناگون اقدام كند.