چگونه اخلاق حرفه‌اي در سازمان‌ها مستقر مي‌شود؟
نسرين ضميري *
براساس منشور حقوق شهروندي كه بر گرفته از اصول متعدد قانون اساسي است انسان از آن خداوند است و خداوند انسان را بر سرنوشت اجتماعي خويش حاكم ساخته است. منشور حقوق شهروندي تصريح مي‌كند كه حيثيت و اعتبار شهروندان مصون از تعرض است وهيچ شخص و مقامي نبايد با رفتار يا بيان خود به حيثيت و اعتبار ديگران لطمه و آسيب وارد كند. دسترسي به اطلاعات عمومي موجود در موسسات را حق شهروندان اعلام مي‌كند و همچنين منشور اذعان مي‌دارد شهروندان بايد از حق و فرصت برابر در دسترسي به مشاغل بهره‌مند باشند و باز ماده ديگري از همين منشور بيان مي‌دارد ارتقا و اعطاي امتياز شغلي به كاركنان بايد مبتني برتخصص، شايستگي و توانمندي‌هاي متناسب با شغل باشد و رويكردهاي سليقه‌اي و جناحي را در فرآيند گزينش ممنوع كرده است.
در عين حال كه مهم‌ترين عامل در موفقيت سازمان‌ها اخلاق حرفه‌اي است، استقرار اخلاق حرفه‌اي در سازمان‌ها از اعتمادآفريني شروع مي‌شود، هر چه اعتماد به مديران (ارشد و مياني) بيشتر باشد تعهد به سازمان و وظايف محوله بيشتر خواهد شد و هرچه اعتماد به سازمان بيشتر باشد توان سازمان‌ها در انجام وظايف و پاسخگويي بيشتر خواهد بود. مديران ارشد سازمان‌ها براي جاري‌سازي اخلاق حرفه‌اي كه شامل هدف‌گذاري شغلي، ارزشيابي، آموزش اثربخش، ارزيابي عملكرد شغلي، برقراري سيستم‌هاي پاداش و تنبيه و غيره است نياز به راه‌اندازي واحدي دارند كه مركز ارزيابي يا (Assessment Center) ناميده مي‌شود. يكي از وظايف مركز ارزيابي گزينش مديران اثربخش است. مدير اثربخش را به عنوان يك فرد بهينه‌ساز (Optimizer) تعريف مي‌كنند كه منابع داخلي و خارجي سازمان را براي حفظ و نگهداري طولاني‌مدت واحدي كه مسووليت و اداره آن را به عهده دارد مورد استفاده قرار مي‌دهد. يك مدير اثربخش يا بهينه ساز داراي صفات و ويژگي‌هاي خاصي است كه به وسيله آزمون‌هاي توانايي‌هاي شناختي، پرسشنامه‌هاي شخصيتي، آزمون‌هاي توانايي رهبري، آزمون‌هاي انگيزشي و ساير ابزارهاي روانشناختي سنجيده مي‌شود.
مراكز ارزيابي وظيفه دارند افراد را پس از گزينش براي تصدي شغل مديريت معرفي كنند و در طول مدت فعاليت مديريتي عملكرد آنان را ارزيابي كرده و چنانچه نياز به آموزش‌هاي خاصي داشته باشند به آنان ارايه دهند و همچنين ضعف‌هاي عملكردي آنان را نيز به خود آنها گوشزد كنند. چنانچه چنين سيستمي در سازمان‌ها اجرا شود ديگر شاهد انتصاب سليقه‌اي مديران نخواهيم بود، شاهد آزمون و خطاي مديران نخواهيم بود و همچنين شاهد عزل يك مدير بر اساس تصميم و سليقه شخصي نخواهيم بود، بلكه عزل يك مدير نتيجه تصميم و نتيجه به دست آمده از مركز ارزيابي است. در چنين فضايي مديران و كاركنان احساس امنيت شغلي مي‌كنند و ديگر نگران اين نيستند كه هر لحظه ممكن است شغل يا سمت خود را از دست بدهند. عدم احساس امنيت شغلي يكي از عوامل موثر بر افزايش يا كاهش كارايي كاركنان است. استقرار مركز ارزيابي در واقع اجراي اصول حقوق شهروندي و جاري‌سازي اخلاق حرفه‌اي در بعد سازماني آن است. جامعه كنوني ما به‌شدت خواستار و مطالبه‌گر شايسته‌سالاري است و از روش‌هاي منسوخ نصب سليقه‌اي و عزل سليقه‌اي نفرت دارد. گذشت آن زمان كه حتي مسوولان عاليرتبه هنگام ماموريت كاري ميان زمين و آسمان از كار بر كنار مي‌شدند.
*روانشناس سازماني