يك ماه از زلزله كرمانشاه گذشت. يك ماه از وعده‌هاي شتابزده گذشت و امروز، فقط نيروهاي بومي هلال احمر در منطقه مانده‌اند كه سبد يك ماهه خواروبار تحويل بدهند؛ سبد يك ماهه‌اي كه فقط در ازاي اثر انگشت تحويل مي‌شود و به گفته زلزلهزدگان، محتوياتش، فقط براي شام و ناهار تدارك ديده شده و مردم نمي‌دانند براي صبحانه چه كنند. غير از امدادگران، سپاهي‌ها هم هنوز در شهر مانده‌اند. كمي دورتر از شهرستان سرپل ذهاب، شهري كه بيشترين خسارات مالي و بيشترين تلفات جاني را در زلزله 21 آبان كرمانشاه داشت، كارگاه كانكس‌سازي قرارگاه خاتم داير شده و آنطور كه زير نويس شبكه خبر چند روز قبل اعلام مي‌كرد، هر روز تجهيزات و ورق‌هاي 300 كانكس سرهم و مونتاژ مي‌شود تا هر چه زودتر به دست زلزلهزدگان مشمول دريافت كانكس برسد. غير اينها؟! يك ماه از زلزله كرمانشاه گذشت و شايعه‌ها و انتقادها و گلايه‌ها، داغ‌تر و داغ‌تر مي‌شود. چند روز قبل، فرهاد تجري، نماينده قصر شيرين و نايب‌رييس كميسيون اصل نود مجلس، در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان مدعي شده بود: «هنوز نهادها در بحث اسكان موقت و توزيع كانكس به زلزلهزدگان در سردرگمي به سر مي‌برند و پس از مرحله اسكان اضطراري، روند اسكان موقت با كندي پيش مي‌رود. در بازديدي كه روز گذشته (17 آذر) از روستايي در منطقه دشت ذهاب داشتيم، باد شديد موجب واژگوني چادرها و حتي برخي كانكس‌ها شده بود. هنوز اسباب و اثاثيه مردم زير انبوهي از آوار در معرض باد و خاك و باران قرار دارد و اگر چند قطعه از وسايل در انباري سالم مانده بود به طرز دردآوري در حال نابودي است. با وجود اينكه تعداد زيادي كانكس براي اسكان موقت زلزلهزدگان از سوي مردم و گروه‌هاي مردمي اهدا شده، مسوولان مربوطه بالغ بر 2 هزار كانكس را در يكي از شهرك‌هاي اطراف شهر سرپل ذهاب دپو كرده‌اند و مشخص نيست كه كار واگذاري آنها به چه شكل و از چه زماني آغاز مي‌شود در حالي كه بسياري از زلزلهزدگان نيازمند اسكان موقت هستند. قصور و كوتاهي بنياد مسكن بعد از گذشت بيش از 20 روز از زلزله اخير موجب شده كه هنوز در برخي از روستاهاي زلزله‌زده اين منطقه كار آوار‌برداري و از زير آوار در آوردن اسباب و اثاثيه زلزلهزدگان انجام نشود. كمك‌هاي مردمي شامل كانكس و ديگر اقلام مورد نياز زلزلهزدگان هم، در مبادي ورودي مناطق زلزله‌زده توسط مسوولان ذي‌ربط ضبط مي‌شود و اجازه نمي‌دهند كه مردم مثل روزهاي نخست زلزله كه به امدادرساني زلزلهزدگان شتافتند، كار اسكان موقت را نيز مديريت و دنبال كنند و حتي وقتي كه بخش خصوصي مي‌خواهد به بحث اسكان موقت زلزلهزدگان ورود كند از آن جلوگيري مي‌شود.»
تجري از نهاد مشخصي اسم نبرده بود اما برخي زلزلهزدگان ساكن سرپل‌ذهاب، دو روز قبل در گفت‌وگو با «اعتماد» اين گلايه را داشتند كه كانكس‌هاي اهدايي اعزام شده به منطقه براي اين افراد، توقيف شده و مسوولان، در پاسخ به اعتراض‌ها، فقط قول داده‌اند كه هزينه حمل كانكس از تهران تا سرپل‌ذهاب را به خانواده‌هاي معترض بازپس دهند. در حالي كه طبق تصميم متوليان اسكان و توزيع وام‌هاي نوسازي و بازسازي مناطق زلزله‌زده، تعداد قابل توجهي از ساكنان شهرهاي آسيب‌ديده، محكوم به زندگي در چادرهاي هلال احمر تا مدت نامعلوم هستند چون خانه‌شان دچار تخريب از نوع 2 و 3 بوده و مشمول دريافت كانكس نمي‌شوند، بنابراين كمترين كاستي، اين گروه از بازماندگان زلزله را، بيشتر از باقي زلزلهزدگان به اعتراض و انتقاد وا مي‌دارد. اما سرهنگ نورالله صدرا؛ معاون هماهنگ‌كننده گروه تخصصي كربلا قرارگاه سازندگي خاتم‌الانبياء(ص) كه از اولين روز پس از وقوع زلزله، در محل حاضر بوده، در گفت‌وگو با «اعتماد»، با رد گلايه نايب‌رييس كميسيون اصل نود و حتي اظهارات زلزلهزدگان، پاسخ‌هايي مي‌دهد كه به اعتقاد خودش، مستند به اسناد متقن است.
چند روز قبل فرهاد تجري؛ نماينده مجلس مدعي شد كه 2 هزار كانكس در شهركي خارج از سرپل ذهاب دپو شده و مسوولان مربوط، اجازه توزيع كانكس‌ها را نمي‌دهند و همچنين در مبادي ورودي شهر، كمك‌هاي مردمي را ضبط مي‌كنند. من البته با زلزلهزدگان كه صحبت كردم، مي‌گفتند شاهد فعاليت شبانه‌روزي كارگاه قرارگاه خاتم – در جوار شهر - و ساخت كانكس و توزيع به روستاها هستند. اما روز گذشته، چند نفر از زلزلهزدگان به من گفتند سه دستگاه كانكس كه توسط يك فرد نيكوكار از تهران به منطقه اعزام شده، ضبط شده و فقط يكي از زلزلهزدگان، موفق شده يكي از كانكس‌ها را از توقيف درآورد. شما درباره اين اخبار چه توضيحي داريد؟
ما براي تمام اين اخبار، پاسخ همراه با مستندات داريم. از دو ساعت بعد از زلزله در سرپل ذهاب، سپاه در بيرون آوردن نخستين اجساد و مجروحان و بازمانده‌ها از زير آوار مشاركت داشت. ساعت 10 صبح دوشنبه 22 آبان هم بنده به همراه سردار جعفري در سرپل ذهاب حاضر بوديم. آقايان، شهر را به ارتش واگذار كرده بودند و روستاها را به سپاه. اما كمي بعد، بر اساس تدابير فرمانده قرارگاه خاتم و فرماندهي سپاه، تمام نيروهاي سپاه‌هاي استان و بسيج سازندگي مجهز به ماشين‌آلات و تجهيزات قرارگاه خاتم وارد عمل شدند. ابعاد و هندسه كانكس‌هاي ما با كانكس‌هاي مردمي فرق دارد. كانكس‌هاي مردمي عرض 2 متر و 20 دارد و با تريلي قابل حمل است، كانكس‌هاي ما فونداسيون 4 و نيم متر در 4 و نيم متر دارد و 50 سانت از زمين ارتفاع دارد و پايه‌هايش در بتون مدفون مي‌شود و پس از نصب به هيچ‌وجه قابل جابه‌جايي نيست. اما قبل از مونتاژ، فريم و پنل ساندويچ و سقف و پنجره و تمام ملحقات به صورت دمونتاژ با تريلي حمل مي‌شود. ما فقط در داخل ثلاث باباجاني و دشت‌ذهاب و قصر شيرين و دالاهو حضور داريم اما حريم حفاظتي و ورودي شهر، از گردنه پاتاق دست نيروي انتظامي و نيروهاي ويژه ناجاست. حتي من هم براي حمل كمك‌هاي قرارگاه، با تامين ناجا وارد شدم. طبق قراردادي هم كه با بنياد مسكن منعقد شد، 8 هزار و 500 الي 10 هزار كانكس با مشخصات قيد شده و طي يك ماه الي 45 روز، به مردم واگذار مي‌كنيم. حتي هجمه‌هايي در منطقه زلزله‌زده عليه ما شكل گرفت و به ماشين‌هاي ما هم حمله كردند چون دوستان در دولت گفته بودند مردم يا بايد 3 ميليون تومان كمك بلاعوض بگيرند يا كانكس. قيمت تمام شده اين كانكس‌ها حدود 8 ميليون و 500 هزار تومان است، من مهندس محاسب هستم و با سند حرف مي‌زنم. تا امروز، مواد اوليه 5 هزار كانكس وارد منطقه شده، حدود 2 هزار كانكس آماده تحويل است، 6 هزار سكو آماده شده، 4 هزار پايه، نصب شده و تمام پروژه‌هاي قرارگاه خاتم با ارزش ريالي بيش از 100 هزار ميليارد تومان، همه كنار رفته و ساخت و تحويل كانكس منطقه زلزله زده در اولويت است. بدون سند حرف زدن هنر نيست، ما هم مي‌توانيم بگوييم 100 هزار متر مكعب بتن‌ريزي داشتيم. چه كسي عرض و طول را محاسبه مي‌كند ؟ ما نيازي به كانكس‌هاي مردمي نداريم، ما خودمان را از متن مردم مي‌دانيم. كانكس‌هايي كه ساختيم، مي‌تواند در آينده براي اسكان دايم هم استفاده شود. اما درباره اينكه ما – سپاه - اجازه نداديم كانكس وارد شود؛ پاسدار، حكم ماموريت دارد اما ممكن است كسي هم در لباس ما آمده و به مردم حرفي زده. وقتي آقا در پيام‌شان فرمودند با برنامه‌ريزي و نظم وارد شويد، ما هم ديگر وارد شهر نشديم. با وجود آنكه دوستان ما در ارتش از ما استمداد طلبيدند كه شما كه دستگاه‌هاي سنگين داريد، به سرپل ذهاب بياييد. بنده در حال حاضر در طول يك پهنه جغرافيايي 200 كيلومتري، هزار دستگاه سنگين دارم كه تماما از بودجه بيت‌المال و متعلق به نظام و مردم است. دستگاه‌هاي‌مان را داديم اما حتي آرم و نشان ما را از روي دستگاه‌ها كندند كه معلوم نشود اين دستگاه‌ها متعلق به قرارگاه خاتم است. ما كاري به افكار دولت‌ها نداريم. ما با دولت آقاي خاتمي كار كرديم، با دولت آقاي هاشمي كار كرديم، با دولت آقاي احمدي‌نژاد كار كرديم، با دولت آقاي روحاني هم كار مي‌كنيم و اصلا كاري به گرايش‌ها نداريم بلكه فرامين مملكتي را اجرا مي‌كنيم .
زلزله‌زدگاني كه با من صحبت كردند گفتند كانكس‌هاي ما را توقيف كردند.
ما در قرارداد با بنياد مسكن، طبق نظارت مهندس محاسب و ناظران دو طرف قرارداد، عرصه و اعيان هر كانكس را صورتجلسه كرديم. هر جا كه نمي‌توانيم كانكس بسازيم. شايد كانكس مردمي را آورده‌اند جايي كه ما سكو ساخته‌ايم. هر روستاي زلزله زده، طرح هادي دارد، دسترسي‌ها تعريف دارد، بايد نقشه هندسي معماري داشته باشيم وگرنه فردا مي‌گويند سرهم‌بندي كار كرديم كه هزينه اضافه را گردن دولت و نظام و منطقه بيندازيم.
در مورد ممانعت از توزيع كمك‌هاي مردمي چه پاسخي داريد ؟
از نخستين لحظه توزيع كمك‌هاي مردمي در كرمانشاه، از ما و ارتش براي تخليه و حمل اقلام اهدايي كمك خواستند. ما هم با حضور ناظران خودشان كمك كرديم و حتي توزيع بخشي از كمك‌ها را هم به عهده گرفتيم. سپاه هيچ دخل و تصرفي در كمك‌هاي مردمي نداشته چون تماما در اختيار هلال احمر بوده و توزيع هم با نيروهاي خودشان بود. تنها كمك ما، اعزام ماشين‌آلات و تجهيزات سنگين بود. اتفاقا كار مردم براي حضور خودجوش كاملا درست بود و كمك‌هاي مردمي كاملا مشخص است و كمك‌هاي ما هم مشخص است. ما تا امروز، روزانه 35 هزار پرس غذاي گرم در منطقه توزيع كرده‌ايم و كسي خبر ندارد و اين حرف‌ها خيلي بي‌انصافي است.
پس عوامل سپاه در ممانعت از توزيع كمك‌هاي مردمي دخالتي نداشتند.
به هيچ‌وجه. هلال احمر كاميون سنگين و نيمه سنگين مي‌خواست، هزار دستگاه در منطقه موجود بود و از كرمانشاه حمل كرديم به سرپل ذهاب و در اختيارشان گذاشتيم حتي خود نيروهاي هلال احمر، داخل كاميون‌ها نشسته بودند. براي تخليه كمك‌هاي مردمي از هواپيماها، نيرو مي‌خواستند، نيرو فرستاديم. شديم حمال آقايان و افتخار هم مي‌كنيم كه سريع وارد عمل شديم كه اگر وارد نمي‌شديم، نهادهاي امدادي، در اين حجم امكانات نقل و انتقال در اختيار نداشتند كه بتوانند به سرعت به مردم برسند.
من بخش ديگري از صحبت آقاي تجري را براي شما نقل مي‌كنم «در حال حاضر كمك‌هاي مردمي شامل كانكس و اقلام مورد نياز زلزلهزدگان، در مبادي ورودي مناطق زلزله زده توسط مسوولان ذي‌ربط ضبط مي‌شود و اجازه نمي‌دهند مردم مثل روزهاي نخست زلزله كه به امدادرساني زلزلهزدگان شتافتند كار اسكان موقت را نيز مديريت و دنبال كنند.»
حجم كانكس مشخص است. كانكس، پتو نيست كه من پنهانش كنم، چادر نيست كه جمعش كنم. حتي يك نمونه از دپو يا ضبط كانكس‌ها به هيچ‌وجه به ما يا نيروهاي مرتبط با ما ربطي ندارد. كلي گويي، كاري ندارد اما بايد با مستندات و با مصداق صحبت كنيم. پليس راه اصلا اجازه حمل كانكس با ابعاد 4 و نيم در 4 و نيم را نمي‌دهد، پس كانكس‌هاي دپو شده مربوط به ما نيست چون تمام كانكس‌هاي ما، آرم قرارگاه خاتم دارد. فقط چند كانكس، توسط سپاه استان اهدا شده كه به عنوان محل اسكان نيروهاي كارگاه مورد استفاده قرار گرفته است. ما كه در 1920 روستاي تخريب شده مستقر شديم، بايد محلي براي اسكان نيروهاي خودمان در نظر مي‌گرفتيم يا نه ؟
امكان دارد 2 هزار كانكس دپو شده، كانكس‌هاي ساخته شده در نوبت تحويل باشد؟
دقيقا. تا امروز بيش از 2 هزار كانكس آماده شده و بنياد مسكن بايد به مردم تحويل دهد.
مسووليت تحويل با بنياد مسكن است يا قرارگاه خاتم ؟
كانكس‌ها بايد در حضور ما و مسوولان بنياد مسكن و مالك و دهيار تحويل شود ولي گفتيم هر كدام از اين افراد هم كه نباشند، كانكس‌ها به مردم تحويل شود. بنياد مسكن با وجود آنكه از 7 استان معين هم كمك گرفته، اما به دليل قلت نيروهاي موجود در منطقه، هنوز نتوانسته خودش را به سرعت ما برساند. به همين دليل ديروز صبح دستور دادم كه تحويل كانكس به مردم نيازي به صورتجلسه ندارد.
زلزلهزدگان معترف بودند كه در بعضي روستاها، برخي زلزلهزدگان، اقوام و خويشان‌شان را هم از شهر و روستا صدا زده‌اند كه همگي مدعي بي‌خانماني شوند و كانكس بيشتري بگيرند كه احتمالا، دليل اين اتفاق، فقر شديد مردم است. شما با اين مشكل مواجه شديد ؟
متاسفانه در مواردي، در صورتجلسه خانه بهداشت يك روستا، تعداد خانوارها 70 بود ولي وقتي با مسوولان بنياد مسكن براي تنظيم صورتجلسه مي‌رفتيم، 170 خانوار ادعاي سكونت داشتند. اين مشكل، چالشي براي بنياد مسكن و دهياري‌ها و بخشداري‌ها ايجاد كرده و هنوز هم حل نشده است.
8 هزار كانكس تحت قرارداد شما به 8 هزار خانواده تعلق خواهد گرفت ؟
به 8 هزار صورتجلسه بنياد مسكن كه شامل عرصه و اعيان و مجوز احداث و مختصات جغرافيايي است.
و اگر تعداد بيشتري از زلزلهزدگان شامل دريافت كانكس بشوند آيا از طرق ديگري تامين مي‌شود؟
بنا بر آمار خانه‌هاي بهداشت، تعداد خانوارهاي نيازمند كانكس در روستاها كمتر از 8 هزار است و اگر تعداد افزايش يافته، با همان مدعياني مواجهيم كه در زلزله بم و ورزقان هم ادعاي سكونت در محل داشتند كه البته قابل اغماض است.
اما بنياد مسكن اعلام كرده كه موارد شهري تخريب نوع 2 و 3 مشمول دريافت كانكس نمي‌شوند.
به دليل پس‌لرزه‌هايي كه هنوز ادامه دارد، مردم جرات ندارند در خانه‌هاي تخريبي نوع 2 سكونت كنند. به همين دليل هم ما قبول كرديم كانكس بيشتري بسازيم و حتي اگر بنياد مسكن حاضر به تحويل اين تعداد مازاد نباشد، براي ما پذيرفتني نيست مردم در سرما و زمستان، داخل چادر باشند و ما، تابع قرارداد. شايد خانه تخريبي نوع 2 قابل سكونت باشد ولي ممكن است ميزان تخريب خانه با پس‌لرزه‌ها شديدتر شود.