القدس لنا
حسن روحاني: ايران آمادگي دارد براي دفاع از قدس با كشورهاي اسلامي بدون هيچ‌پيش‌شرطي همكاري كند
سارا معصومي
جهان اسلام روزهاي نادر همصدايي را تجربه مي‌كند و بهانه آن نيز زخم كهنه قدس است. 10 روز پس از آنكه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور غيرقابل پيش‌بيني ايالات متحده به وعده انتخاباتي خويش مبني بر انتقال سفارتخانه ايالات متحده از تل‌آويو به قدس و اعلام اين شهر به عنوان پايتخت رژيم صهيونيستي عمل كرد، سران، وزراي خارجه و نمايندگان بيش از 50 كشور اسلامي در تركيه دور هم جمع شدند تا يكصدا اعلام كنند كه قدس خط قرمز ما است. تصميم خطرناك، اقدامي منجر به بي‌ثباتي و خشونت در سرتاسر خاورميانه، معياري براي به تصوير كشيدن عدم بي‌طرفي ايالات متحده در مناقشه صلح خاورميانه، تلاشي براي تبديل بحران سياسي به بحران مذهبي و... عباراتي بود كه رهبران كشورهاي متفاوت شركت‌كننده در اين اجلاس بر زبان راندند. پرشورترين و البته هيجاني‌ترين سخنان را رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه در جامه ميزبان بر زبان راند و محمود عباس، رهبر تشكيلات خودگردان فلسطين نيز از برنامه‌هاي اين تشكيلات براي فرداي مذاكرات صلح سخن گفت. شاه‌كليد سخنان محمود عباس در نشست استانبول پايان حضور امريكا به عنوان ميانجي و واسطه در مذاكرات صلح بود. محمود عباس در سخنان خود تاكيد كرد كه امريكا ديگر نمي‌تواند يك واسطه در مذاكرات صلح فلسطين و اسراييل باشد و سازمان ملل متحد بايد جاي اين كشور را در مذاكرات بگيرد. اين تصميم محمود عباس در حالي گرفته شده كه در نيم قرن گذشته، دولت‌هاي مختلف در ايالات متحده تلاش كردند نقش ميانجي خود را در اين مناقشه حفظ كنند و چهره‌اي مانند ترامپ نيز در بدو ورود به كاخ سفيد اعلام كرده بود كه به دنبال حل و فصل مناقشه و برقراري صلح است. با اين وجود اكنون مي‌توان گفت كه ترامپ با تصميم به قول بنيامين نتانياهو تاريخي خود درباره قدس، امريكا را از نقش تاريخي‌اش در رايزني‌هاي صلح ميان اسراييل و فلسطين به حاشيه راند. محمود عباس در سخنراني احساسي اعلام كرد كه مردم فلسطين ديگر ايالات متحده را به عنوان واسطه‌اي ميان خود و اسراييلي‌ها در مذاكرات و گفت‌وگوهاي صلح نمي‌پذيرند اما به قطعنامه‌هاي بين‌المللي كه مبناي مذاكرات صلح را گذاشته است، پايبند مي‌مانند. محمود عباس تصميم ترامپ را برابر با جنايتي خواند كه در زماني رخ داده كه فلسطيني‌ها مشغول گفت‌وگو با واشنگتن براي رقم زدن مذاكره‌اي بودند كه وي مذاكره قرن خواند. عباس در اين باره گفت: ما به جاي مذاكره قرن از امريكا سيلي خورديم و از اين پس جايي براي امريكا در پروسه سياسي قايل نيستيم .
اين سخنان محمود عباس را مي‌توان چرخشي جدي در مواضع و رويكرد وي نسبت به ايالات متحده دانست. وي سال‌ها به دليل اتكاي بسيار زياد به نيت خوش واشنگتن و نقش مثبت اين كشور در مذاكرات صلح خاورميانه در داخل فلسطين با انتقادهاي بسيار زياد روبه رو شده بود. محمود عباس بلافاصله پس از اعلام تصميم ترامپ، تاكيد كرد كه ايالات متحده ديگر نمي‌تواند نقش ميانجي را در مذاكرات صلح بازي كند اما سخنان روز چهارشنبه وي در سازمان همكاري‌هاي اسلامي از شدت بيشتري برخوردار بود و در حالي ايراد شد كه مخاطب‌هايي جهاني و البته مخاطب‌هايي در ميان كشورهاي اسلامي داشت. عباس در سخنراني خود صرفا به بيان جملات احساسي بسنده نكرد و راهكارهايي را هم ارايه داد: مذاكرات صلح با تمام جزييات آن بايد به سازمان ملل منتقل شود. كشورهايي كه به راهكار دو دولتي اعتقاد دارند بايد فلسطين را به عنوان يك كشور به رسميت بشناسند و كشورهاي عربي و مسلمان هم از شرق قدس حمايت مالي كنند.
سخنراني محمودعباس در سازمان همكاري‌هاي اسلامي بيش از يك ساعت طول كشيد و وي در اين سخنراني چندبار از كشورهاي اسلامي و ساير كشورهايي كه با اسراييل رابطه دارند خواست كه گام‌هاي اقتصادي و سياسي عليه اسراييل براي وادار كردن اين رژيم به احترام گذاشتن به قواعد بين‌المللي، پايان دادن به اشغال سرزمين‌هاي فلسطين از جمله شرق قدس را بردارند.
رسانه‌هاي امريكايي مانند واشنگتن‌پست در گزارش‌هاي خود از استانبول تاكيد كردند كه جمع شدن نمايندگان بيش از 50 كشور اسلامي به فرصتي براي اعضاي جهان اسلام بدل شد تا در اقدامي دسته جمعي مخالفت خود را با تصميم يك جانبه ترامپ اعلام كنند.
رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه كه انتقادها به ترامپ در اين باره را از پيش از اعلام رسمي تصميم وي آغاز كرده بود و اسراييل را دولتي تروريستي خوانده بود روز گذشته در سخناني بسيار تند و تيز براي چندمين بار اعلام كرد كه قدس خط قرمز ما است و همچنين از كشورها خواست كه فلسطين را به رسميت شناخته و شرق بيت‌المقدس را پايتخت اين كشور بخوانند. ملك عبدالله، پادشاه اردن نيز تصميم ترامپ را تصميمي خطرناك خواند كه آينده مذاكرات صلح را تهديد مي‌كند. مولود چاووش اغلو، وزير خارجه تركيه نيز در اظهاراتي در جلسه افتتاحيه تاكيد كرده بود كه تصميم امريكا در حقيقت گامي براي قانوني كردن تلاش‌هاي اسراييل براي اشغال مداوم قدس است. وي در اين باره گفته بود: آنها از كشورها و جهان اسلام مي‌خواهند كه ساكت باشند اما ما هيچگاه ساكت نمي‌مانيم. تصميم امريكا هيچ اهميتي براي ما ندارد. اين اقدام سازمان همكاري‌هاي اسلامي در حالي صورت گرفت كه هفته گذشته اتحاديه عرب در قاهره نيز در بيانيه‌اي از دونالد ترامپ خواست كه از تصميم خود بازگردد. البته بيانيه نهايي جلسه هفته گذشته در قاهره بيش از آنكه گام‌هاي جدي و عملي را براي اجرايي شدن پيش روي جهان اسلام قرار دهد مملو از كلمات پرطمطراق و احساساتي بود. در بيانيه اين نشست كه در سطح وزراي امور خارجه برگزار شده بود از شوراي امنيت خواسته شد كه قطعنامه‌اي را در نكوهش تصميم ترامپ صادر كند. البته ناگفته پيداست كه امريكا چنين قطعنامه‌اي را حتي در صورت طرح در صحن شوراي امنيت هم وتو خواهد كرد.
غيبت معنادار پادشاه سعودي
غيبت‌هاي برخي سران كشورهاي اسلامي در نشست روز گذشته سازمان همكاري‌هاي اسلامي به چشم آمد. رييس‌جمهور ايران، رييس تشكيلات خودگردان فلسطين، رييس‌جمهوري آذربايجان، رييس‌جمهوري افغانستان، امير قطر و پادشاه اردن رهبراني بودند كه جدا از رجب طيب اردوغان در اين نشست حضور داشتند. با اين وجود كشورهاي عربستان، بحرين و امارات يا در سطح بسيار پايين شركت كردند يا نماينده‌اي به استانبول نفرستادند. ملك سلمان پيش از آغاز اين نشست در فيلمي ويدئويي حساب خود را از ديگر كشورهاي اسلامي جدا و اقدام ترامپ در به رسميت شناختن قدس به عنوان پايتخت اسراييل را رد كرد. سعودي در حالي از شركت در اين نشست سر باز زد كه به نظر مي‌رسد اين امتناع در نتيجه فشارهاي واشنگتن و تل‌آويو صورت گرفته است. دولت ترامپ در چند ماه گذشته پشت رياض در تمامي ناكامي‌ها در پرونده‌هاي منطقه‌اي از يمن تا لبنان را حفظ كرده است و اكنون نوبت به محمد بن سلمان، وليعهد سعودي رسيده بود كه به متحد امريكايي خود در كاخ سفيد اداي دين كند. رسانه‌اي مانند بي‌بي‌سي در مورد نشست روز گذشته نوشت: اراده محكمي براي تقبيح تصميم ترامپ درباره قدس در ميان كشورهاي اسلامي شركت‌كننده در نشست روز چهارشنبه در استانبول وجود داشت. اما سوال اين است كه اين بيش از 50 كشور شركت‌كننده چه اهرم اجرايي در اختيار دارند و تا كجا در ميدان عمل پشت سر قدس مي‌ايستند؟برخي از اين كشورهاي اسلامي متحدان يا دوستان نزديك امريكا در منطقه به حساب مي‌آيند. بسياري از اين كشورها از اعزام هيات در سطح عالي به معناي حضور رييس دولت سر باز زده بودند و تنها وزراي خود را راهي استانبول كرده بودند. اين حضور در سطح پايين را مي‌توان نشانه‌اي دانست كه نبايد از اين اجلاس انتظارهاي چنداني داشت. البته نكته‌اي كه دولت‌ها بايد توجه داشته باشند اين است كه افكار عمومي در كشورهاي اسلامي به‌شدت از تصميم ترامپ آشفته هستند و اين اعتراض‌هاي خياباني در صورتي كه با اقدام‌هاي عملي از سوي دولت‌هاي اسلامي پاسخ داده نشود مي‌تواند منطقه را گرفتار بي‌ثباتي‌هاي بيشتر كند.
حسن روحاني، رييس‌جمهور در بخش‌هايي از سخنان خود نيز به شكافي كه در موضع‌گيري كشورهاي اسلامي نسبت به اسراييل و سياست‌هاي خصمانه‌اش وجود دارد، اشاره كرد و گفت: آنچه بيش از هر چيز ديگري محرك و مشوق اين تصميم‌گيري بوده، تلاش برخي براي ايجاد ارتباط با رژيم صهيونيستي و هماهنگي و همكاري با آن رژيم است كه به جاي مقابله با تهديدهاي صهيونيست‌ها، در همراهي با امريكا و رژيم صهيونيستي، نسخه‌هايي را براي آينده فلسطين تجويز مي‌كنند كه در صورت عملي شدن، صهيونيست‌ها براي هميشه بر فلسطين مسلط خواهند شد.
همزمان با غيبت ملك سلمان يا محمد بن سلمان در نشست روز گذشته استانبول، وزير اطلاعات رژيم صهيونيستي در گفت‌وگو با يك رسانه عربستاني از وليعهد سعودي براي سفر به تل‌آويو دعوت كرد. اين دعوت در حالي صورت گرفت كه رياض و تل‌آويو رابطه ديپلماتيك با هم ندارند اما منابع بسياري در چند ماه گذشته از آغاز ارتباط‌هاي پنهان اين دو در كشورهاي ثالث خبر داده‌اند.
قدس شرقي، پايتخت فلسطين است
كشورهاي عضو سازمان همكاري اسلامي در بيانيه پاياني نشست استانبول از جامعه جهاني خواستند تا بيت‌المقدس شرقي را به عنوان پايتخت «كشور فلسطين» به رسميت بشناسند. در اين بيانيه آمده است كه تصميم رييس‌جمهوري امريكا درباره بيت‌المقدس نشانه پايان نقش ايالات متحده در مذاكرات صلح خاورميانه است. اين بيانيه مي‌افزايد: ما تصميم غيرمسوولانه، غيرقانوني و يكجانبه رييس‌جمهوري امريكا در به رسميت شناختن بيت‌المقدس به عنوان پايتخت ادعايي اسراييل را به‌شدت محكوم مي‌كنيم. رهبران كشورهاي اسلامي اقدام رييس‌جمهوري امريكا را موجب افزايش «افراطي‌گري و تروريسم» و تهديدي عليه صلح و امنيت بين‌الملل دانستند. در بخش ديگري از بيانيه آمده است كه تصميم امريكا «اشغالگران اسراييل را به ادامه اشغالگري، آپارتايد و پاكسازي قومي در سرزمين‌هاي فلسطيني در مرزهاي ۱۹۶۷ تشويق مي‌كند.»
حسن روحاني، رييس‌جمهور كشورمان در سخنراني روز گذشته خود در نشست سران سازمان همكاري اسلامي گام‌هاي اجرايي را براي مقابله با زياده‌خواهي‌هاي اسراييل و امريكا پيشنهاد داد:
وحدت جهان اسلام در برابر رژيم صهيونيستي بسيار ضروري است. اگر در برخي از مسائل با هم اختلاف نظر داريم، اما در مورد دفاع از قدس و آرمان فلسطين نبايد اختلافي داشته باشيم. همه معضلات جهان اسلام از طريق گفت‌وگو قابل حل است. تنها از طريق وحدت اسلامي است كه بهتر مي‌توانيم از حقوق امت اسلام و قدس حمايت كنيم.
دولت امريكا بايد متوجه اين واقعيت بشود كه جهان اسلام نسبت به سرنوشت فلسطين و قدس شريف بي‌تفاوت نبوده و به سخره گرفتن مصوبات بين‌المللي و نظرات اكثريت قريب به اتفاق جامعه بين‌المللي در موضوع فلسطين، بدون هزينه سياسي نخواهد بود.
كشورهاي اسلامي به طور يكپارچه موضع اصولي خود در مخالفت با اقدام اخير امريكا را در گفت‌وگو با شركاي امريكا به ويژه كشورهاي اروپايي مطرح و بر لزوم پايداري همه كشورها در برابر تصميم اخير ترامپ تاكيد كنند.
بايد موضوع فلسطين به موضوع اول جهان اسلام برگردد. با شكست داعش در عراق و سوريه و لزوم تداوم مبارزه با ديگر گروه‌هاي تروريستي، نبايد از خطرات رژيم صهيونيستي از جمله زرادخانه هسته‌اي اين رژيم كه كل جهان را مورد تهديد قرار مي‌دهد، غافل باشيم.
سازمان ملل متحد به ويژه شوراي امنيت و مجمع عمومي آن در مقطع كنوني نقش كليدي در مخالفت با تصميم اخير امريكا دارند. لازم است هيات‌هاي نمايندگي كشورهاي اسلامي در سازمان ملل به طور فعال در مباحثات شركت كنند.
بايد تحركات رژيم صهيونيستي به طور مستمر مورد رصد قرار گيرد و سازمان همكاري اسلامي در صورت نياز براي اتخاذ تدابير لازم در سطح وزرا يا سران تشكيل جلسه دهد. جمهوري اسلامي ايران آمادگي دارد با تك‌تك كشورهاي اسلامي براي دفاع از قدس بدون هيچ‌گونه ملاحظه و پيش‌شرطي همكاري كند.