به بهانه تولد فدريكو فليني
متولد بيست ژانويه
حسن لطفي
وقتي در بيستم ژانويه 1920 در ريميني ايتاليا به دنيا آمد كسي تصور نميكرد قرار است به يكي از تاثيرگذارترين فيلمسازان قرن بيستم و شايد هم تاريخ سينما تبديل شود. اما آنطور كه خودش گفته است از همان كودكي دلش ميخواسته مبدل به الگويي براي ديگران شود. اتفاقي كه در طول عمر فيلمسازياش از روشنايي واريته (كار مشترك با آلبرتو لاتوادا) در 1950 تا آواي ماه 1990 آن را تكميل و تكميلتر كرد. اگر فيلم مستند زوم بر فليني را ديده باشيد در آغاز فيلم دوربين ازپشت سر او را با پالتو بلند و كلاه شاپويش تعقيب ميكند. سال 1960 و سر صحنه فيلم زندگي شيرين است، راوي فيلم با تاكيد بر اين نكته كه اولينبار است كه دوربين اجازه دارد پشت سرش راه بيفتد نكته مهمي را ميگويد: فليني سعي ميكند به كار خودش شرف هنري بدهد. درست بودن اين جمله را از فيلمهاي متنوع او نيز ميتوان فهميد؛ فيلمهايي كه اگر چه نسل جوان امروز كشورمان بر پرده سينماهاي كشورش نديده است اما به مدد امكانات روز قادر است در خانهاش به تماشاي آن بنشيند و دريابد چگونه ميتوان دنياي سينما را فراخ ديد و به گونهاي فيلم ساخت كه علاوه بر بخش گستردهاي از تماشاگران سينما پنج بار مجسمه اسكار را به خانه برد (چهار بار براي فيلمهاي جاده /شبهاي كابيريا/هشت ونيم و آمار اكورد و يكبار براي يك عمر فعاليت پر بار سينمايي) و در كنار آن هيات داوران جشنوارههاي كن ونيز و... را هم قانع كرد. جشنوارههايي كه به جاي بعد صنعتي سينما بر بعد هنرياش تاكيد بيشتري دارند. البته اين تنوع جوايز در فيلمهاي فدريكو فليني هم ديده ميشود. فاصله ساختاري فيلم جاده با هشت و نيم آنقدر زياد است كه ميتوانيم آنها را متعلق به دو نگاه متفاوت بدانيم؛ دو نگاهي كه متعلق به فيلمسازي است كه معتقد بود براي تفريح مردم فيلم ميسازد و سينما شامل خودش و تصاويري است كه نشان ميدهد. براي او هر تلاشي براي معنا دادن به اين تصاوير كار بيهودهاي بود. درستي يا نادرستي اين باور فليني به اين وابسته است كه بيننده يا منتقد مثل فيلمبردار فيلم زوم بر فليني پشت سرش حركت كند يا روبرويش بايستد. البته اين تغييري در دلبستگي رهروان اين فيلمساز بزرگ ايجاد نميكند. دلبستگاني كه بخشي فيلمهاي مطرح ساختهاند و همانند او معتقدند: سينما احتياح به ايدههاي خيلي بزرگ عشقهاي آتشين و عجيب ندارد. يك اجبار روزانه از شما ميخواهد كه هر روز انجامش دهيد.