گروه اجتماعي| در سال‌هاي اخير مي‌بينيم كه اتفاقاتي مانند سيل، زلزله و ساير حوادث طبيعي، شديدتر و به تعداد بيشتر رخ مي‌دهد و اين موضوع نشان مي‌دهد بايد بيشتر به مديريت بحران توجه كنيم. آنچه خوانديد بخشي از ديدگاه‌هاي دكتر سعيدپورعلي است كه مديريت خوانده و در زمينه مديريت بحران كاركرده است. تا چند روز ديگر قرار است نشستي در تهران برگزار شود كه شايد نامش كمتر شنيده شده باشد، اما اهميت زيادي دارد؛ اهميت از نظر بين‌المللي، از نظر زيست‌محيطي، اقتصادي و حتي اجتماعي. نشست اپديم، قرار است با حضور نمايندگان كشورهاي منطقه برگزار شود و بعد از آن به طور رسمي، مركز اپديم به عنوان يك سازمان منطقه‌اي و زيرنظر سازمان ملل متحد، كارش را در تهران به عنوان مقر دايمي اين نهاد شروع كند.
اما اپديم چيست و چرا اهميت دارد؟ چرا بايد بر مديريت بحران، پيشگيري و مقابله با حوادث طبيعي تاكيد كرد؟ چرا بايد كشورهاي منطقه با همديگر در اين زمينه متحد باشند؟
آقاي دكتر، مديريت بحران، اين روزها بيشتر از قبل به گوش مي‌خورد. چرا اين علم اينقدر مهم شده؟ به دليل تغييرات اقليمي و بلاياي طبيعي ناشي از آن است؟
دقيقا همين‌طور كه اشاره مي‌كنيد مديريت بحران، نه تنها در ايران بلكه در كل جهان علم جواني محسوب مي‌شود و نام آن را بيشتر از قبل مي‌شنويم. يك دليل آن همين افزايش اتفاقات طبيعي و اقليمي است كه در چند سال اخير شاهد آن هستيم. بعضي كارشناسان، گرم شدن كره زمين را دليل اين حوادث طبيعي مي‌دانند و عده‌اي مخالف آن هستند. علت، هر چه باشد، مي‌بينيم كه اتفاقاتي مانند سيل و زلزله و ساير حوادث طبيعي، شديدتر و به تعداد بيشتر رخ مي‌دهد و اين موضوع از دلايلي است كه باعث شده كشورهاي بيشتري به مديريت بحران توجه كنند و نياز به سازماندهي را بيشتر از قبل متوجه شوند.
در اين ميان، همكاري كشورها براي مقابله با بلاياي طبيعي چقدر اهميت دارد؟
بلاياي طبيعي و حتي انسان‌ساخت، مرز جغرافيايي يا سياسي نمي‌شناسد بنابراين خيلي مهم است كه كشورها در پيشگيري و مقابله، با همديگر متحد باشند و از تك‌روي يا بازي‌هاي سياسي در اين خصوص پرهيز كنند. اين اتفاق‌ها، تنها در يك كشور رخ نمي‌دهد و منحصر به يك مرز نيست بلكه منتظر ما نمي‌ماند و مرزها را درمي‌نوردد. به عنوان مثال آنچه در افغانستان اتفاق مي‌افتد مي‌تواند ايران را هم تحت‌الشعاع قرار دهد يا همين ريزگردها كه اين روزها ايران را تحت تاثير قرار داده در حالي كه بخشي از آن منشأ خارجي دارد و از عراق وارد شده است.
به همين دليل به يك همكاري چندجانبه و منسجم نياز داريم؟
بله، شكل دادن مجموعه‌اي كه كشورهاي مختلف را در بر بگيرد و مخصوصا كشورهايي كه در يك منطقه هستند را شامل شود، اتفاق مهمي است چون يك كشور به تنهايي نمي‌تواند از حوادث طبيعي پيشگيري يا با آنها مقابله كند. نياز به همكاري بين دولت‌ها و مخصوصا دولت‌هاي همسايه، اتفاق مهمي است كه مخصوصا به آن در خاورميانه بيشتر نياز داريم.
چرا خاورميانه؟
به اين دليل كه در اين منطقه، كشورها كوچك و به هم پيوسته هستند و ميزان تاثيرگذاري‌شان بر همديگر بيشتر است، اما به عنوان مثال در امريكا از غرب به شرق تقريبا يكپارچه محسوب مي‌شود و تنها ارتباط آن با همسايه‌هاي شمال و جنوب است. ضمن اينكه به دليل اقدامات كمتري كه در زمينه محيط زيست انجام مي‌شود، احتمال بروز حوادث طبيعي در كشورهاي خاورميانه بيشتر است و لازم است اين كشورها با همديگر براي بهبود وضعيت منطقه تعامل داشته باشند. خاورميانه توانايي اين را دارد كه مسائلي كه در پيش دارد را مديريت كند و فعاليت‌هايش را با منابع غني كه در اختيار دارد، بدون نياز به كشورهاي ديگر پيش ببرد. در اين ميان نقش ايران، بسيار حائز اهميت است.
چرا ايران نقش پررنگ‌تري بايد ايفا كند؟ و در اين صورت، اينكه قرار است مقر اپديم در ايران واقع شود را چطور ارزيابي مي‌كنيد؟
ايران قوي‌ترين و باثبات‌ترين كشور در منطقه است. اينكه مقر اپديم به عنوان سازماني براي مقابله با بلاياي طبيعي در كشورمان باشد كاملا اتفاق خوبي است كه هم دانش فني آن را داريم و هم امكانات ميزباني براي اين نشست را داريم. اما به هر حال اين هم مهم است كه سازمان ملل يا ساير كشورها در تامين هزينه‌ها به ايران كمك كنند چون اتفاقي است كه تاثير مثبت آن تنها شامل ايران نمي‌شود بلكه همه كشورهاي منطقه را در بر مي‌گيرد. در عين حال، اينكه مقر اپديم در ايران باشد به كشورمان كمك مي‌كند ارتباطاتش با كشورهاي ديگر را توسعه دهد و اين فرصتي است كه زمينه براي همكاري‌هاي ديگر در زمينه‌هاي سياسي، اجتماعي، فرهنگي و... فراهم شود. همانطور كه اشاره كردم، ايران ابزار مورد نياز را دارد، علم و نيروي انساني كارآمد را دارد، امكانات، قدرت سياسي و موقعيت جغرافيايي را هم دارد و مي‌تواند در زمينه مقابله با بلاياي طبيعي كه هدف اپديم است پيشرو باشد.
به نظر شما همكاري كشورها در اپديم چقدر حايز اهميت است؟
همانطور كه مي‌دانيد، اين زمستان در ايران گرم‌ترين زمستان در 70 سال اخير محسوب مي‌شود، در مقابل، در امريكا سردترين زمستان در 100 سال اخير را شاهد بوديم. اينها همه هشداري است درباره تغييراتي كه همه كشورها را تحت تاثير قرار مي‌دهد و بايد براي آنها آماده بود. مزيت اپديم اين است كه مي‌توان اين آمادگي را ايجاد كرد؛ بايد كشورها را درباره اهميت اپديم مطلع كرد و بدانند كه همكاري در اين سازمان به نفع همه است. اگر نقشه مخاطرات در كشورهاي منطقه آماده شود، مناطق زلزله‌خيز مشخص شود، آب و هوا و تغييرات آن بررسي شود، اطلاعات استاندارد در اختيار كشورها قرار بگيرد و... مي‌توان به اپديم اميدوار بود.
با وجود تفاوت ديدگاه‌هايي كه طبيعتا ميان كشورها وجود دارد. چقدر مي‌توان به كاركردهاي اپديم درمنطقه آسيا و اقيانوسيه اميدوار بود؟
من به اپديم كاملا اميدوارم. فكر مي‌كنم اغلب كشورها به اين آگاهي رسيده باشند كه حوادث طبيعي، فراتر از نژاد و قوميت و مليت است، فراتر از اختلاف نظرهاست و اگر هر كشوري مي‌خواهد در مقابله با بلاياي طبيعي كه براي هركجا ممكن است اتفاق بيفتد، موفق باشد و بتواند بر مشاركت و كمك كشورهاي مختلف در چنين شرايطي حساب كند، لازم است در اين مورد اختلافات سياسي و قومي را كنار بگذارد و به هدف اصلي اين سازمان توجه كند. اگر چنين اتفاقي بيفتد، موفقيت اين سازمان تضمين مي‌شود. در عين حال لازم است دورنما و اهداف اين سازمان مشخص باشد و براي مردم كشورهاي مختلف بر اساس فرهنگ، سطح تحصيلات، سنت‌ها و آداب و رسوم هر منطقه برنامه‌ريزي شود كه پيام سازمان به خوبي به مردم هر كشور هم منتقل شود.
يعني بر مشاركت مردمي هم تاكيد كند؟
قطعا همين‌طور است. در هنگامي كه اتفاقي مثل سيل و زلزله رخ مي‌دهد، اين تنها مسوولان نيستند كه بايد كاري انجام دهند، آنها بايد در زمينه پيشگيري و مقابله فعاليت كنند اما در عين حال خود مردم هم بايد بدانند در هنگامي كه چنين اتفاقاتي مي‌افتد بايد چه كار كنند و چطور اين بحران را مديريت كنند. در كنار اقدامات مسوولان، مردم هم بايد در سه سطح پيشگيري، برخورد با فاجعه و بازسازي آگاهي داشته باشند.
سوال آخر اينكه شما به عنوان يك متخصص مديريت بحران، با شناختي كه از منطقه داريد، فكر مي‌كنيد چه اولويتي بايد مدنظر اپديم براي برنامه‌ريزي قرار بگيرد؟ سيل، زلزله، توفان، خشكسالي، گرد و غبار يا موارد ديگر؟
هرقدر هم كه علم ما به روز باشد، باز هم طبيعت را نمي‌شود به‌طور كامل پيش‌بيني كرد. آنچه قطعي است اين است كه با توجه به تغييرات اقليمي، نياز است چنين سازماني وجود داشته باشد كه مخاطرات مختلف را پيش‌بيني كند و براي آنها آماده باشد. در اصل به يك سيستم بنيادي نياز داريم كه اطلاعات مختلف زمين، هوا و اقليم را جمع‌آوري كند و آنها را مورد بررسي قرار دهد.