داود هرميداس باوند، استاد دانشگاه در گفت‌وگو با «اعتماد»:
امريكا وارد درگيري تمام‌عيار در سوريه نمي‌شود
گروه جهان| ادعاي استفاده از سلاح‌هاي شيميايي توسط ارتش كه از سوي گروه‌هاي معارض دولت بشار اسد در منطقه غوطه شرقي مطرح شده، بار ديگر بحران 7 ساله سوريه را وارد يك پيچيدگي جديد كرده است. از يك سو رييس‌جمهور امريكا به تندي و با توهين به رييس‌جمهور سوريه، از شخص رييس‌جمهور روسيه و ايران به عنوان مسوولان اين رويداد ادعايي نام برده و تهديد كرده كه «بهاي كلاني» از سوي اين كشورها بايد پرداخته‌شود، در عين حال حمله هوايي يكشنبه‌شب به يك پايگاه نظامي ارتش سوريه در استان حمص نيز كه گفته مي‌شود توسط اسراييل صورت گرفته است، همزمان با اين تحولات سردرگمي بيشتري ايجاد كرده است. در اين زمينه با داود هرميداس باوند، استاد روابط بين‌الملل دانشگاه گفت‌وگو كرديم كه در ادامه متن كامل اين گفت‌وگو را مطالعه مي‌كنيد.
پيش‌بيني شما از نتيجه تحولات اخير سوريه و اتهام مجدد استفاده از سلاح شيميايي چيست؟
در مورد مساله سوريه زماني باراك اوباما رييس‌جمهور پيشين امريكا اعلام كرده‌بود كه خط قرمز امريكا براي حمله نظامي به سوريه، استفاده از سلاح‌هاي شيميايي است و اگر دولت بشار اسد از اين خط عبور كند امريكا مستقيما وارد عمل مي‌شود و اقدامات تنبيهي در برابر دمشق انجام خواهد داد. در همان دوران سوريه متهم شده‌بود كه از سلاح‌هاي شيميايي عليه شهروندان خود استفاده كرده است. بعد از اين تهديد اوباما و توافقي كه ميان مسكو و واشنگتن انجام شد، دولت سوريه بعد از امضاي كنوانسيون منع جنگ‌افزارهاي شيميايي، تحت نظارت سازمان بين‌المللي منع سلاح‌هاي شيميايي سلاح‌هاي شيميايي خود را نابود كرد و كليه تجهيزاتش را از مراكز نظامي خارج كرد. از آن زمان تاكنون، هر از چندگاهي مخالفان دولت سوريه ادعاهايي مبني بر استفاده از سلاح‌هاي شيميايي در حملات هوايي ارتش سوريه يا نيروي هوايي روسيه به مناطق تحت كنترل شورشيان منتشر مي‌كنند. جديدترين نمونه اين اتهام‌ها، دو روز پيش در شهر دوماي سوريه تكرار شد. دولت سوريه و ارتش روسيه اين اتهام را كاملا كذب دانسته‌اند و وزارت خارجه جمهوري اسلامي ايران هم اين ادعاها را يك توطئه براي حمله به سوريه عنوان كرد. چنين ادعاهايي چندين بار از سوي رسانه‌ها و گروه‌هاي مخالف دولت بشار اسد تكرار شده است و صحت و سقم اين ادعاها از سوي برخي ناظران مورد ترديد قرار دارد، چه در مورد اصل استفاده از سلاح شيميايي يا در مورد طرفي كه اين سلاح را به كار گرفته است. طي سال‌هاي گذشته شاهد بوديم كه نهادهاي بين‌المللي سياسي يا حقوق بشري، معمولا ترجيح مي‌دهند موضع گروه‌هاي معارض را قبول كنند تا موضع دولت دمشق. اينكه ايران و روسيه نيز در مورد اين ادعا نظر داده‌اند، در مورد عواقب آن بايد منتظر ماند تا ببينيم آيا واكنش جدي از سوي شوراي امنيت سازمان ملل متحد انجام مي‌گيرد يا اينكه فقط به هشدار و اعتراض در اين زمينه بسنده مي‌كند. من احساس نمي‌كنم كه فراتر از محكوم كردن دولت بشار اسد و احتمالا روسيه كه در اين اتهامات ذي‌مدخل شناخته‌مي‌شود، اقدام ديگري صورت بگيرد.
رييس‌جمهور امريكا واكنش تندي به اين تحولات نشان داده است و ايران، روسيه و سوريه را به پرداخت «بهاي كلان» تهديد كرده است. دليل اين واكنش تند چيست؟
امريكا امروز در شرايطي قرار دارد كه بايد تصميم قطعي خود را در مورد استراتژي‌اش در آينده سوريه اتخاذ كند. دونالد ترامپ، رييس‌جمهور و ديگر مقام‌هاي بلندپايه ايالات متحده امريكا طي ماه‌هاي گذشته سيگنال‌هاي متناقضي در مورد آينده حضور خود در سوريه منتشر كرده‌اند. ابتدا امريكايي‌ها اعلام كردند كه با تشكيل يك نيروي شبه‌نظامي تازه در سوريه، قصد دارند به صورت دايمي در اين كشور حضور داشته‌باشند، مدتي بعد رييس‌جمهور امريكا گفته است كه مي‌خواهد به سرعت به نيروهاي خود دستور دهد تا خاك سوريه را ترك كنند، مدتي بعد بر اثر واكنش‌هايي كه اين اظهارنظر رييس‌جمهور امريكا ايجاد كرد، اعلام شد كه امريكايي‌ها فقط به شرطي در سوريه مي‌مانند كه هزينه اين حضور توسط كشورهايي مانند عربستان و ديگر كشورهاي منطقه تامين شود. فضا به گونه‌اي شده است كه دولت امريكا مجبور است تصميم‌هاي جدي در مورد سوريه بگيرد. بعد از 7 سال جنگ داخلي در سوريه و ويراني‌هايي كه به بار آمده است، تنها راهي كه وجود دارد ايجاد يك اجماع و توافق ميان بازيگران اصلي است. قطعا اگر ترامپ بخواهد اين موضوع را بهانه‌اي قرار دهد تا دولت بشار اسد را ساقط كند، با مخالفت و واكنش ايران و روسيه يا حتي تركيه مواجه خواهد شد. اگر امريكا بخواهد حضور نظامي خود را در سوريه از اينكه هست به مراتب بيشتر كند، آنگاه مشكل سوريه به‌شدت پيچيده‌تر خواهد شد. امريكا بايد وارد مذاكره جدي با روسيه و ديگران شود تا بتواند از سطح درگيري‌ها و رويارويي‌ها در سوريه بكاهد. به ويژه بعد از اينكه سوريه موفق شد بخش اعظم خاك اين كشور را از اشغال گروه‌هاي شبه‌نظامي مخالف پاكسازي كند، بنابراين من فكر نمي‌كنم كه اين اتهام يا اين ادعا سبب شود كه ادامه مذاكرات براي حل بحران سوريه متوقف شود. شرايط در سوريه به نقطه عطفي رسيده است كه همه طرف‌ها ناچار هستند براي آينده سوريه پاي ميز مذاكره بيايند. اما همگان تلاش مي‌كنند كه براي شروع مذاكره‌ها دست بالاتري در ميدان نبرد سوريه داشته‌باشند.
آيا رياض و تل‌آويو حاضر به پذيرش يك راه‌حل براي سوريه خواهند بود؟
اسراييل و عربستان تنها دغدغه‌اي را كه به عنوان اصلي‌ترين انگيزه براي حمايت از ادامه درگيري‌ها در سوريه عنوان مي‌كنند، نفوذ ايران در سوريه است. اما چنين خواسته‌اي در شرايط كنوني عملي نيست، بلكه حضور يا عدم حضور ايران در سوريه، به حل نهايي بحران سوريه و تصميم‌گيري در مورد فرآيند تشكيل دولت آينده در اين كشور بستگي دارد. نهايتا اين دولت سوريه خواهد بود كه تصميم مي‌گيرد با ايران روابط نزديكي داشته‌باشد يا نه. اصرار اسراييلي‌ها يك اقدام پيشدستانه و تهديد در مورد وضعيت آينده سوريه است، همان‌گونه كه بارها تل‌آويو تهديد كرده است اگر ايران در سوريه پس از بحران، به حضور نظامي خود ادامه دهد، دست به اقدامات عملي خواهد زد. اما همه اين پيش‌شرط‌ها مربوط به زماني است كه بحران كنوني در سوريه خاتمه پيدا كند و فقط مساله ايران مطرح نيست، هم امريكا، هم روسيه و حتي به تازگي تركيه، بخش‌هايي از خاك سوريه را در اختيار دارند يا در اين كشور پايگاه‌هاي دايمي نظامي گشوده‌اند، تصميم در مورد ماندن يا نماندن همه نيروهاي خارجي بايد بر عهده دولت آينده سوريه باشد. آنچه اكنون مورد نياز است، فقط ايجاد يك فرآيند براي مذاكرات بازيگران اصلي در مساله سوريه است تا بتوانند به بحران كنوني پايان دهند.
انگيزه اسراييل از حمله هوايي به خاك سوريه چه بود؟
اسراييل تاكنون بارها اقدام به تجاوز نظامي به خاك سوريه كرده و تاكنون نيز با واكنشي از سوي هيچ يك از نهادهاي بين‌المللي از جمله شوراي امنيت و اتحاديه اروپا يا كشورهاي قدرتمند مانند روسيه و امريكا مواجه نشده است. در نتيجه اسراييل دست خود را باز مي‌بيند كه هر زمان كه تمايل دارد اقدام به تجاوز نظامي به خاك سوريه بكند. موضوع حمله يكشنبه‌شب در خاك سوريه، همچنان موضوع مبهمي است، اگر اسراييل رسما مسووليت اين حمله را برعهده بگيرد، معمولا بهانه‌هاي تل‌آويو براي حمله به خاك سوريه، انهدام مواضع مربوط به حزب‌الله لبنان اعلام مي‌شود كه به عنوان نيروي حامي دولت بشار اسد در اين كشور حضور دارند. با اين حال انگيزه اصلي از اين حمله مشخص نيست.
تعدادي از نيروهاي ايراني نيز در حمله به اين پايگاه نظامي به شهادت رسيده‌اند، آيا ممكن است انگيزه اسراييل مشخصا هدف قرار دادن نيروهاي ايراني باشد؟
اينكه تعدادي از خبرگزاري‌ها از حضور ايرانيان در پايگاه هوايي T4 در شهر تياس استان حمص خبر داده‌اند، به اين دليل است كه به هر حال در پايگاه‌هاي مختلف ممكن است تعدادي از نيروها يا مستشاران ايراني در كنار ديگر گروه‌ها و نظاميان سوري حضور داشته‌باشند. من تصور مي‌كنم كه اسراييل و امريكا از هدف قرار دادن مستقيم نيروهاي ايراني در سوريه پرهيز بكنند و حتي در گذشته هم شاهد بوديم كه زماني كه حمله هوايي ارتش اسراييل در نزديكي مرز لبنان باعث شهادت يك فرمانده نظامي ايران شد، تل‌آويو از اين اتفاق عذرخواهي و آن را اشتباه توصيف كرد.