سرعت تاثير لغو تحريم‌ها با پيش‌بيني ايراني‌ها هماهنگ نيست
گفت‌وگو با پيرگلداشميد
معاون اسبق مديركل
آژانس بين‌المللي انرژي اتمي
سارا معصومي| يك سال از توافق هسته‌اي ايران و 1+5 گذشته است. برنامه جامع اقدام مشترك (برجام) از شش ماه پيش وارد فاز اجرايي شده است. 13 سال مذاكره در چندسال منتهي به روي كار آمدن دولت يازدهم با تشديد تحريم‌ها از جانب شوراي امنيت سازمان ملل، كنگره ايالات متحده، دولت امريكا و اتحاديه اروپا همراه بود. تحريم‌هاي رنگارنگي كه به گفته مقام‌هاي امريكايي هدف آنها فلج كردن اقتصاد ايران و به پاي ميز مذاكره كشاندن تهران با دست خالي بود. با اين همه محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه كه سكاندار مذاكرات هسته‌اي در سه سال و نيم گذشته بوده است هم مي‌گويد كه تحريم‌ها اقتصاد ايران را تحت تاثير قرار داد اما ايران را فلج نكرد. تهران زماني پاي ميز مذاكره نشست كه در صحنه ميداني دست اين كشور در بعد فناوري هسته‌اي پر بود. تعداد سانتريفيوژها و موفقيت ايران در غني‌سازي به اندازه‌اي بود كه برگ امتيازي براي دولت يازدهم به حساب آيد. اكنون قدرت هسته‌اي ايران در سطح بين‌المللي تثبيت شده است، چرخه صلح‌آميز غني‌سازي ادامه دارد، دست ايران براي توسعه نسل جديد سانتريفيوژها باز است و در سه ماه اخير رييس سازمان انرژي اتمي ايران درها براي همكاري‌هاي هسته‌اي ايران با مهم‌ترين سرمايه‌داران جهاني اين حوزه را گشوده است. پيرگلداشميد، معاون اسبق مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي كه از دانشمندان هسته‌اي به نام در حوزه خود به شمار مي‌رود و در جريان 13 سال مذاكرات هسته‌اي ايران هم نام آشنايي براي سازمان انرژي اتمي بوده است پيش از ورود ايران و 1+5 به فاز اجرا در اوايل سال جاري ميلادي در گفت‌وگويي با «اعتماد» تاكيد كرده بود كه توافق هسته‌اي توسط تمام طرف‌هاي آن اجرا و رعايت خواهد شد چرا كه همگان در اجراي آن دستاوردهاي بيشتري خواهند داشت تا در عمل نكردن به آن. وي اصلي‌ترين مزيت‌هاي برجام را برداشته شدن تحريم‌هاي هسته‌اي، احياي اقتصادي ايران و بازگشت رونق به اقتصاد كشور دانسته بود. رونقي كه به گفته جنكينز مي‌تواند به ارتقاي استاندارد زندگي عامه مردم منجر شود. معاون اسبق مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در امور پادمان‌ها و بازرس سابق آژانس كه در ژوئن ٢٠٠٥ بازنشسته شده و جاي خود را به اولي هاينونن داده بود، پيش‌بيني كرده است كه با برجام توليد برق هسته‌اي در آينده با سرعت بيشتري در ايران انجام خواهد گرفت و علاوه بر اين ايران هم مي‌تواند توانايي‌ها و برنامه‌هاي هسته‌اي خود در درازمدت را حفظ كند. گلداشميد در تازه‌ترين گفت‌وگوي خود با «اعتماد» به مناسبت سالروز توافق هسته‌اي مي‌گويد كه هم ايران و هم طرف مقابل در يك سال گذشته به تعهدهاي خود در برجام پايبند بوده‌اند اما تحريم‌هايي كه امريكا به بهانه آنچه حمايت ايران از جريان‌هاي تروريستي مي‌خواند اعمال شده بود يا تحريم‌هاي ناشي از اختلاف در حوزه‌هاي حقوق بشري در جريان برجام مورد بحث قرار نگرفته است و همچنان ادامه دارد. گلداشميد با اشاره به اينكه تاثير لغو تحريم‌ها بر اقتصاد كلان و خرد ايران به سرعت مشخص نخواهد شد، به اين اصل اشاره دارد كه شايد مردم انتظار داشتند تاثير برداشته شدن تحريم‌ها آني باشد اما اين امر محقق نخواهد شد و زمان مي‌برد. گلداشميد در بخش‌هايي از اين گفت‌وگو نيز اين ادعا را كه امريكا مانع از تجارت آزاد اروپا با ايران در دوره پسابرجام مي‌شود رد كرده و مي‌گويد كه ترس بانك‌هاي اروپايي و همچنين تاجران اروپايي تا محك تجربه آيد به ميان، از بين خواهد رفت. مشروح اين گفت‌وگو به شرح زير است:
با وجود آنكه ايران به تمام تعهدهاي خود در برجام (JCPOA) عمل كرده است اما مقام‌هاي ايراني مي‌گويند كه روند اجراي اين توافق از سوي طرف مقابل بسيار كند است. دليل اين رفتار طرف مقابل ايران به خصوص امريكايي‌ها را در چه مي‌دانيد؟
ايران به تمام تعهدهاي خود در سايه برجام عمل كرده است و البته همين مساله در خصوص ايالات متحده و اتحاديه اروپا هم مصداق دارد كه تمام تحريم‌هاي هسته‌اي خود را برداشته‌اند. نبايد فراموش كنيم كه تحريم‌هاي اعمال شده به دليل نقدهاي اتحاديه اروپا و امريكا به وضعيت حقوق بشر در ايران و مساله مطرح شده حمايت ايران از تروريسم (مورد ادعاي غرب) بخشي از برنامه جامع اقدام مشترك نبوده است و به همين دليل به قوت خود باقي خواهد ماند. در نتيجه برداشته شدن تحريم‌ها، اقتصاد ايران اندك اندك در حال ارتقا و رشد است. به عنوان مثال ايران از ماه ژانويه تاكنون مبلغ سه و نيم ميليارد دلار در حوزه سرمايه‌گذاري‌هاي خارجي جذب كرده و همچنين ميزان توليد نفت اين كشور هم افزايش يافته است. در حال حاضر ايران 3/2 ميليون بشكه نفت در روز صادر مي‌كند و اين دو برابر ميزاني است كه در زمام تحريم‌ها صادر مي‌شد. كاملا مشخص است كه تاثير برداشته شدن تحريم‌ها بر اقتصاد ايران اندك‌اندك مسير رشد را طي مي‌كند و سرعت آن برابر با سرعت پيش‌بيني شده توسط بسياري از ايراني‌ها نخواهد بود.
اروپايي‌ها در شش ماه گذشته از اجرايي شدن برجام سفرهاي متعدد و قراردادهاي تجاري و توافقنامه‌هاي همكاري بسياري را با ايران امضا كرده‌اند. آيا با توجه به كارشكني‌هاي امريكا ما شاهد فاصله گرفتن اروپا از امريكا در مواجهه با ايران هستيم؟
اتحاديه اروپا براي افزايش معامله‌هاي تجاري با ايران اشتياق بسياري از خود نشان داد. قراردادهاي بسياري بسته شده است و شمار قابل توجهي از اين قراردادها هم امضا و در حال اجرايي شدن است. در ماه ژانويه، ايران قراردادي براي خريد 118 مورد هواپيماي ايرباس امضا كرد و شركت فرانسوي پژو هم اخيرا اعلام كرده است كه در سايه يك قرارداد 400 ميليون يورويي با همتاهاي قديمي خود در صنعت خودرو ايران به تهران بازمي‌گردد. اوايل ماه مه بود كه معاون رييس‌جمهور ايران و رييس سازمان انرژي اتمي، علي‌اكبر صالحي سفري به جمهوري چك داشت و در آن سفر در خصوص گسترش همكاري‌هاي هسته‌اي دوجانبه ميان دو كشور رايزني‌هايي داشت. در اين سفرها محور بحث بر تقويت برنامه هسته‌اي صلح‌آميز ايران و نظام ايمني هسته‌اي كشور متمركز بود. من مي‌توانم كمپاني‌ها و مقام‌هاي بلژيكي را به اتخاذ رويكردهاي مشابه در قبال همكاري‌هاي هسته‌اي با ايران دعوت كنم چرا كه بلژيك هم تجربه بسياري در اين حوزه دارد. به عنوان نمونه، كمپاني IBA كه حرف نخست را در پروتون درماني در سطح بين‌المللي مي‌زند بايد بتواند تجهيزاتي را در اختيار ايران قرار دهد كه در سايه آن درمان سرطان با دوز كمتر راديو اكتيو براي بيماران سرطاني ممكن شود.
نمي توانيم بگوييم كه امريكا تلاش‌هاي اتحاديه اروپا براي تجارت با ايران را تخريب مي‌كند. اين حقيقت است كه بسياري از كمپاني‌هاي اروپايي نگران تجارت با ايران هستند و آن هم به دليل جريمه‌هاي سنگيني است كه در گذشته به دليل رابطه با ايران و نقض تحريم‌ها عليه بانك‌هاي بزرگي مانند BNP و برخي بانك‌هاي سوييسي اعمال شده است. اندك اندك با تجربه‌هاي بيشتر اين ريسك مورد فرض عده‌اي در خصوص خطر تجارت با ايران هم از ميان خواهد رفت. جان كري، وزير امور خارجه امريكا به تنهايي و شخصا تلاش بسياري براي رايزني با بانك‌ها و تجار انجام داده است كه بدون درك بايدها و نبايدهاي معامله با ايران از اين نزديكي حذر داشتند. ادامه در صفحه 19