امروز دقيقا هفتاد روز است كه از تعطيلي اجباري و اضطراري سالن‌هاي سينماها در سراسر كشور مي‌گذرد و صاحبان سينما و مسوولان سينمايي اطمينان داده‌اند كه ظرف يك ماه آينده پرده‌هاي عريض سينما رنگ نمايش فيلم را به خود نخواهند ديد؛ همچنين با اختلاف نظر‌هايي كه سر بازگشايي سينما ميان اهالي سينما، سينماداران و مسوولان سينما ديده مي‌شود بعيد به نظر مي‌رسد كركره سينماها فعلا بالا كشيده شود تا مردم بتوانند مثل روزگار قبل از كرونا به سالن
سينما بروند.
مثل روز روشن است كه سينما با اقتصاد گره خورده است، پس چرخه مالي در آن از اهميت فراواني برخوردار است. پر واضح است تعطيلي پي در پي و ناخواسته سينماها سه بخش توليد، توزيع و اكران فيلم را در معرض شديد آسيب اقتصادي قرار داده است و هيچ پيش بيني هم نمي‌توان كرد كه چه زماني سينماگران از اين بحران خارج شوند. لازم به گفتن نيست كه كل كشور در ماه‌هاي اخير با تلاطم و التهاب ناشي از ورود ويروس همه گير كرونا دست و پنجه نرم كرده و همچنان مي‌كند، اين وسط سينما هم مثل باقي بخش‌هاي اقتصادي و فرهنگي كشور دچار آسيب‌هاي زيادي شده است. در همين رابطه بسياري از كارشناسان معتقدند وضعيت اقتصادي كشور در شرايط دشواري قرار گرفته به‌طوري كه اگر نتوانيم شرايط را تحت كنترل خود درآوريم بعيد نيست افراد قدرت خريد فعلي خود را هم از دست بدهند.
ما در گزارش پيش رو تلاش كرديم ابعاد مختلف تعطيلي سينما را مورد واكاوي قرار دهيم و ببينيم خسارت‌هاي مادي و معنوي ناشي از خاموشي سينماها چه ميزان بوده است.
فروش فيلم‌ها نسبت به مدت مشابه
از آنجايي كه گيشه و بازگشت سرمايه يك فيلم سويه پر اهميت آن به حساب مي‌آيد و متر و معيار ارتباط‌گيري مخاطب را با اثر روشن مي‌كند، به سامانه فروش فيلم سازمان سينمايي نگاهي انداختيم تاببينم گيشه فيلم‌ها در بازه زماني مشابه امسال چقدر بوده است. بر اساس آمار پنل گزارش‌گيري سازمان سينمايي، اسفند سال نود و هفت گيشه كليه فيلم‌ها به رقم 9 ميليارد و هشتصد و بيست ميليون توماني دست پيدا كرده و سينماها بيش از يك ميليون نفر مخاطب داشتهاند. در فروردين سال 98 مجموع فروش فيلم‌ها معادل 57 ميليارد و سيصد و هفتاد وسه ميليون تومان بوده است و فيلم‌ها بيش از چهار ميليون و پانصد نفرتماشاگر داشتند. در ارديبهشت سال 98 هم چرخه مالي فيلم‌ها به رقم 26 ميليارد و ششصد و هشتاد و يك ميليون تومان با تماشاگر دو ميليون و هفتصد هزار نفري رسيده است.
هفتاد و دو ميليارد تومان خسارت 70 روز تعطيلي
در ارزيابي وضعيت اقتصادي گيشه سينماها در اين مدت تعطيلي هفتاد روزه نسبت به مدت مشابه مي‌توانيم اينطور برآورد كنيم كه اگر سينماها تعطيل نبودند مجموع فروش فيلم‌ها از اسفند سال 98 تا فروردين و 10 روز ابتدايي سال 99 به رقم هفتاد ودو ميليارد تومان مي‌توانست دست پيدا كند كه از اين رقم 50 درصد سهم صاحبان سينماها مي‌شد، به صاحبان فيلم‌ها 40 درصد اين رقم مي‌رسيد و پخش‌كنندگان هم صاحب 10 درصد از اين رقم مي‌شدند. به عبارت دقيق سينماها تحت تاثير شيوع كرونا آسيب هفتاد و دو ميليارد توماني ديدند، همچنين اگر در سينماها فروردين ماه به روي مخاطبان باز مي‌بود اكران نوروزي فيلم‌ها در يك نگاه خوشبينانه مي‌توانستند گيشه پنجاه ميلياردي داشته باشد.
ضرر 95 ميليارد توماني سينما تا تعطيلي عيدفطر
اين نكته را هم در نظر بگيريم كه سينماها قطعا تا عيد فطرتعطيل هستند و ما بايد فروش ارديبهشت و بخشي از خرداد را هم به اين مبلغ اضافه كنيم. يعني ميزان خسارت ناشي از شيوع كرونا بر گيشه فيلم‌ها در يك نگاه خوشبينانه به رقم 95 ميليارد تومان مي‌رسد. (سينماها در ارديبهشت سال 98 بيست وشش ميليارد فروش و ششصد و هشتاد ميليون نفر مخاطب داشتهاند)
چهارهزار و پانصد نفر بيكار در سينما
فيلم‌هاي سينمايي از كنار هم قرار گرفتن مجموع عوامل شكل مي‌گيرد؛ از بازيگر كه مقابل دوربين نقش‌آفريني دارد تا كارگردان و نويسنده و مدير فيلمبرداري و طراح صحنه و ... كه هر كدام در پست‌هاي مختلف مسووليتي را بر عهده دارند. اما از آنجايي كه هر پروژه توليدي منابع انساني مربوط به خود را مي‌طلبد براي دست يافتن به يك رقم درست از نيروي انساني كه به خاطر شيوع بيماري كرونا آسيب ديده‌اند با يك منبع مطلع در وزارت ارشاد گفت‌وگو كرديم. او به ما گفت: «در حال حاضر 32 صنف اعضاي صنوف خانه سينما را تشكيل مي‌دهند. ذيل اين 32 صنف پنج هزار و ششصد نفر مشغول فعاليت هستند و در رشته‌هاي مختلف سينما كار مي‌كنند. از انجمن كارگردانان سينما گرفته تا صنف بدلكاران، تدوينگران، نويسندگان و طراحان گريم و ... اينها عوامل و دست‌اندركاران فيلم و سريال هستند. از اين پنج هزار و ششصد نفر، 20درصد را افراد صاحب‌نامي تشكيل مي‌دهند كه از امكانات مالي خوبي برخوردار هستند و نياز اقتصادي ندارند، اما باقي اعضاي خانه سينما را كه از اين 20 درصد كم كنيم چهار هزار و پانصد نفر هستند كه حداقل حقوق دريافتي‌شان سه ميليون تومان بوده است . اين افراد متاسفانه در جريان تعطيلي‌هاي اخير يا شغل خود را از دست داده‌اند (چون توليد فيلم وسريال‌ها كنسل شده) يا دچار بلاتكليفي دركار شده‌اند. اين افراد در حال حاضر نيز به لحاظ معيشتي وضعيت سخت و بغرنجي دارند.
1300 نفر خواستار بيمه بيكاري شدند
درادامه اين بحث بد نيست به نكته‌اي اشاره كنيم كه روز گذشته رسانه‌اي شد.اينكه بيش از ۱۳۰۰ نفر از اعضاي صنوف مختلف زيرمجموعه خانه سينما، در نامه‌اي خطاب به روساي صنوف، خواستار بهره‌مندي از حقوق بيكاري ناشي از تعطيلي‌هاي اخير شدند. اين افراد در نامه‌شان آوردند: « در شرايط كنوني همه با هم هفتاد روز بيكار در خانه مانده‌ايم. پس خواهشمنديم براي احقاق حق اهالي اين خانه لطفا حداقل به ۸۰درصد اعضاي خانه سينما اين حقوق تعلق گيرد تا بتواند بخش كوچكي از صدمات اعضا و خانواده شريف‌شان را جبران كند».
در نظر بگيريد افراد زياد ديگري هم عضو خانه سينما هستند كه مايل به رسانه‌اي شدن نام‌شان نداشتند و ناچار اين نامه را امضا نكردند.
هشتاد ميليارد تومان آسيب به توليدات سينما
حالا بياييم ببينيم اگر از ابتداي اسفند تا آخر ارديبهشت جريان توليد در سينماها برقرار مي‌بود چه ميزان سرمايه وارد سينما مي‌شد. فرض كنيم در يك روند خوشبينانه سازندگان 20 فيلم داراي مجوز وپروانه ساخت در يك شرايط كاملا عادي فيلم‌شان را از مرحله پيش توليد عبور داده و به توليد مي‌رساندند. متوسط توليد هر فيلم را چهار ميليارد تومان در نظر بگيريم. هزينه‌اي نزديك به هشتاد ميليارد تومان در اين مدت مي‌توانست به سينما تزريق شود و به تمامي عوامل سينما بابت دستمزد و حقوق برسد. پس سينما از فرآيند توليد هم دچار هشتاد ميليارد تومان
خسارت شد.
تاثيرتعطيلي سينما بر اوقات فراغت
در دوران كرونا بحث عمده‌اي كه به وجود آمد قرنطينه‌هاي طولاني مدت به منظور جلوگيري از تردد‌ها بود و همين مساله باعث شد كه مردم از زندگي عادي خود دور بمانند و نظم زندگي آنها دستخوش تغييراتي شود. اما آيا تعطيلي سينماها در اين مدتي كه پشت سر گذاشتيم و نبودن سرگرمي هنر هفتم هم مي‌تواند بر روحيه مردم تاثير بگذارد ؟ اين موضوع را با دكتر ناصر قاسمزاد روانشناس و مدير كلينيك روانشناسي بهاران در ميان گذاشتيم. او معتقد است در كلانشهرها سينما در ميان شهروندان از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است و هميشه مردمي پيدا مي‌شوند كه كاملا جدي به مقوله سينما در زندگي‌شان فكر مي‌كنند. ضمن اينكه بخش اعظمي از مردم هم هستند كه به همراه خانواده يا دوستان خود از سينما براي گذران اوقات فراغت‌شان استفاده مي‌كنند .
دكتر قاسمزاد با بيان اينكه جايگاه و صنعت سينما در دو دهه اخير در بخش‌هاي حرفه‌اي و تجاري ارتقا پيدا كرده به نكته مهمي اشاره مي‌كند: «پيش از شيوع كرونا در كشور، ما درگير تحريم‌ها بوديم و همچنين مسائل اجتماعي و سياسي زيادي را پشت سر گذرانديم، لذا ميزان استرس و اضطراب در افراد جامعه بالاست و به همين دليل است كه فيلم‌هاي تجاري حال وهواي كمدي پيدا كردند و توليد بعضي فيلم‌هاي كمدي به قسمت دوم و سوم هم رسيد. براي اينكه چنين فيلم‌هايي اين توانايي را دارند كه بخشي از مشكلات روحي و رواني افراد را كم كننند و باعث انبساط خاطر شوند »
اين روانشناس در بخش ديگري از صحبت خود به سودمندي بازگشايي سينما اشاره مي‌كند و مي‌گويد: «رييس سازمان سنجش اعلام كرده كه با رعايت كليه نكات بهداشتي استفاده ازماسك و رعايت فاصله اجتماعي قرار است كنكور دكتري را با بيش از صد و هفتاد هزار نفر داوطلب در خردادماه برگزار كنند؛ در نظر بگيريد كه ساختمان‌هاي آموزشي كشور تهويه مناسب ندارد و دانشجويان قرار است در يك مدت زمان چهارساعته در يك اتاق با تمام اختلاط‌هايي كه با هم دارند در كنار هم بنشينند و براي‌شان آزمون برگزار كنند. حالا من از شما سوال مي‌پرسم؛ آيا اين طرح با توجه به نوع بافت سينما و تهويه مناسب و رعايت پروتكل‌هاي بهداشتي در سينما قابليت اجرايي ندارد؟»
كرونا و سازگاري
مگر چقدر مي‌توان مردم را در خانه‌هاي‌شان نگه داشت؟ آيا اساسا مي‌شود در اين مورد موفق بود؟ تا چه زماني مكان‌هاي عمومي مثل سينماها در سراسر كشور بايد تعطيل باشند؟ اينها پرسش‌هايي بود كه بد نديديم با دكتر قاسمزاد در ميان بگذاريم. او توضيح مي‌دهد: «نظرم اين است كه ما بايد با كرونا سازگاري كنيم. براي اينكه اين ويروس تا 2 سال آينده در اغلب كشورها خواهد بود و در كمين همه ما هست. پس لازم است كه نحوه تعامل با آن را بياموزيم.»
به گفته اين روانشناس اكثر كشورهاي پيشرفته پايان قرنطينه خود را (با لغو برگزاري اجتماعات بالاي هزار نفر) 22 ارديبهشت اعلام كردند كه قطعا در سينما چنين اجتماعاتي هيچ‌وقت شكل نمي‌گيرد: «به اعتقاد من بخشي از جامعه بايد پيش‌قدم شوند و نحوه تعامل و سازگاري زندگي صحيح را به مردم آموزش دهند كه خب چه كسي بهتر از اهالي سينما كه جزو فرهيختگان جامعه ما به حساب مي‌آيند. همانطور كه در ايتاليا اين فرهنگ به وجود آمده كه با استفاده از نشانه‌گذاري صحيح، مردم را به رعايت نكات بهداشتي دعوت كردند. در كشور ما هم مي‌توان به اين سمت وسو رفت و سينما در اين مسير مي‌تواند پيشگام اين فرهنگ‌آموزي باشد»
در دو هفته اخير كه اكثر مشاغل شروع به كار كردند، به گفته قاسمزاد مي‌توانستيم با رعايت كليه نكات بهداشتي و استفاده از پروتكل‌ها جوان‌ها را به سمت سالن‌هاي سينما هدايت كنيم تا آنها اوقات فراغت خود را در سالن‌هاي سينما بگذرانند: «بايد اين بازگشايي كاملا سنجيده و اصولي صورت گيرد و در وهله اول به جاي باز كردن در سالن‌هاي كوچك سينما، پرديس‌هاي مجهز به قوانين بهداشتي همچون ايران مال، كوروش و چهارسو را به صورت پايلوت باز كنيم و استقبال مردم را مورد ارزيابي قرا‌ردهيم.» اين روانشناس حوزه سلامت در انتهاي صحبتش به اين مهم تاكيد مي‌كند كه بايد براي سازگاري مردم با كرونا الگو طراحي كنيم وگرنه مردم به الگوهاي غلط كنار آمدن با كرونا پناه مي‌برند. اين موضوع مثل بچه‌اي مي‌ماند كه اگر درست تربيتش نكنيم از روش‌هاي تربيتي غلط استفاده خواهد كرد: «در نظر بگيريد كه بخش خصوصي در حال حاضر در كشور پشتيباني ندارد و ما در همه صنعت‌ها با ركود مواجه هستيم و عده زيادي بيكار شده‌اند. بايد چرخه اقتصادي كشور به چرخش در بيايد. تاكيد مي‌كنم كه مي‌توانيم با استاندارد‌سازي و رعايت كليه نكات بهداشتي درهاي سينما و تئاتر را به روي مردم باز كنيم. در حال حاضر من با بيماران افسرده زيادي به صورت آنلاين در ارتباط هستم كه بيشتر آنها به خاطر اينكه زندگي عادي‌شان مختل شده رنج مي‌برند و تمايل دارند با دوستان و خانواده خود به سرگرمي مورد علاقه‌شان بپردازند. بياييم با ايجاد شرايط مناسب بازگشايي سالن‌هاي سينما را آزمايش كنيم.»
بايد براي سازگاري مردم با كرونا الگو طراحي كنيم وگرنه مردم به الگوهاي غلط كنار آمدن با كرونا پناه مي‌برند. اين موضوع مثل بچه‌اي مي‌ماند كه اگر درست تربيتش نكنيم از روش‌هاي تربيتي غلط استفاده خواهد كرد.
در نظر بگيريد كه بخش خصوصي در حال حاضر در كشور پشتيباني ندارد و ما در همه صنعت‌ها با ركود مواجه هستيم و عده زيادي بيكار شده‌اند. بايد چرخه اقتصادي كشور به چرخش در بيايد.
با استاندارد‌سازي و رعايت كليه نكات بهداشتي درهاي سينما و تئاتر را به روي مردم باز كنيم.
در حال حاضر من با بيماران افسرده زيادي به صورت آنلاين در ارتباط هستم كه بيشتر آنها به خاطر اينكه زندگي عادي‌شان مختل شده رنج مي‌برند و تمايل دارند با دوستان و خانواده خود به سرگرمي مورد علاقه‌شان بپردازند. بياييم با ايجاد شرايط مناسب بازگشايي سالن‌هاي سينما را آزمايش كنيم.