آزاد‌سازي كشت برنج

در شرايطي پاييز و زمستان كم باران سال جاري را به پايان مي‌بريم كه مصوبه اخير كميسون تلفيق مجلس شوراي اسلامي باز هم شگفتي آفريد. اعضاي كميسيون تلفيق با آراي بالايي تصويب كردند كه محصول برنج به غير از استان‌هاي شمالي مي‌تواند در استان‌هاي ديگر هم كشت شود. هيات وزيران در آبان سال ۹۷ به تصويب رسانده بود كه كشت برنج فقط در استان‌هاي گيلان و مازندران صورت بگيرد. آنچه بر اين شگفتي مي‌افزايد اين است كه وظايف ماهوي كميسيون تلفيق اساسا چه رابطه‌اي با اين موضوع كاملا فني دارد؟ ديگر آنكه نقش ناگفته و كمرنگ كميسيون كشاورزي مجلس در اين مصوبه چه بوده است؟ البته با عنايت به بافت تخصصي اعضاي 23 نفره اين كميسيون كه عمدتا با مسائل فني در حوزه آب و كشاورزي آشنايي ندارند، انتظار دخالت تاثير‌گذاري از آنان به چشم نمي‌خورد. در هر حال جدا از پيامد‌هاي تخريبي زيست محيطي چنين مصوبه‌اي بايد از نمايندگان محترم پرسيد آيا اين آزاد‌سازي و با وجود انبوه چالش‌ها در كشاورزي از اولويت‌هاي اين بخش به شمار مي‌آيد؟ اينكه اين ممنوعيت موجب بيكاري كشاورزان اين حوزه شده است تنها يك طنز تلخ محسوب مي‌شود. نمايندگان موافق نبايد ناكارآمدي دستگاه اجرايي را در خصوص حمايت از كشت‌هاي جايگزين و جلب رضايت اقتصادي و تجربي اين برنجكاران بهانه‌اي براي برگشت به خطا‌هاي پيشين قلمداد كنند. اي كاش روزي فرا رسد كه نمايندگان مجلس تنها در قالب منافع ملي پايدار به مسائل كوتاه‌مدت و منطقه‌اي مي‌نگريستند. بدون ترديد در چنين نگاهي تغيير كاربري پرشتاب شاليزارهاي گيلان و مازندران بيش از بهانه‌هاي معيشتي معدودي از كشاورزان اهميت داشت. كشاورزاني كه به آساني مي‌توانند هر محصول مناسبي را جايگزين كشت برنج كنند. باور آن دارم اين نوع نگرش غيرراهبردي به حوزه كشاورزي كه در مجالس پيشين هم بوده است، روياروي توسعه پايدار قرار دارد. متاسفانه تمركز و شتاب سياست‌هاي وزارت جهاد كشاورزي نيز براي نمايش ارقام بيشتر توليد بر پيامد‌هاي تخريبي اين نوع نگرش افزوده است. بدون ترديد منابع توليد و بستر در حال زوال حيات در مسلخ چنين نگاه كوتاه‌مدتي قرباني مي‌شود. استخراج بي‌محاسبه آب‌هاي زيرزميني در مناطق گرم يا خشك اصفهان، ايلام، خوزستان و فارس براي زراعت برنج و در بحراني‌ترين ماه‌هاي سال ضمن تجاوز ناخواسته به سفره آب مشترك با ديگر بهره‌برداران موجب فرونشست‌هاي جبران‌ناپذيري مي‌شود. رفع محدوديت برنجكاري در استان گلستان كه 200 هزار هكتار آن در معرض بياباني شدن است خود حرف و حديثي جدا را مي‌طلبد. اجراي ناقص محدوديت كشت برنج در خارج از دو استان پربارش شمالي، پيشنهاد وزارت جهاد كشاورزي به كارگروه ملي سازگاري با كم آبي بود. اما اي كاش دلواپسان توليد كشاورزي با اين نوع مصوبه‌ها به جاي تازيانه بيشتر بر مركب خميده منابع توليد به تعديل در الگوي مصرف افراطي بعضي اقلام اساسي از جمله برنج هم نيم نگاهي بيفكنند. كشورمان با سرانه مصرف 160 كيلوگرم گندم در بالاترين‌هاي جهاني قرار دارد. اما از آن طرف هم با سرانه مصرف 40 كيلوگرم برنج(بيش از 5 برابر كشور‌هاي توسعه‌يافته) روندي  از افراط و اسراف را  طي مي‌كنيم.