ديدار رهبر كاتوليك‌هاي جهان و مرجع عاليرتبه شيعه، در ايران حواشي ايجاد كرد
مخدوش شدن پيام صلح پاپ و آيت‌الله
گروه سياسي
رهبر كاتوليك‌هاي جهان در نجف با آيت‌الله سيستاني ديدار كرد. ديداري كه ۵۴ دقيقه به طول انجاميد و بيانيه‌هاي پاياني آن نشان داد آنچه ميان دو رهبر مذهبي بزرگ معاصر رد و بدل شده تنها پيام «صلح» بوده است. پاپ فرانسيس روز جمعه وارد عراق و در بغداد با استقبال گرمي روبه‌رو شد. فرداي ورود به عراق از كوچه‌هاي تنگ نجف گذشت تا به خانه محقر استيجاري آيت‌الله علي سيستاني رسيد. پس از آن دوربين‌ها تصويري از پاپ با لباس سفيد بلند، نشسته در گوشه سمت چپ اتاق، همراه با آيت‌الله در عبا و قباي سياه در گوشه سمت چپ تصوير و در حالي كه هر دو فروتنانه دست‌هاي‌شان را بر زانو قرار داده بودند، به ثبت رساندند كه رسانه‌هاي جهان از آن با عنوان «سفر و رويدادي تاريخي» ياد كردند. سفري كه از بغداد شروع و به نجف و از آنجا به اور و موصل و اربيل رسيد و براي بازگشت به بغداد ختم مي‌شود و هم به دليل ديدار با آيت‌الله سيستاني به عنوان همتاي شيعي پاپ و هم به دليل ملاقات با مصطفي كاظمي، نخست‌وزير عراق ديداري ديني- سياسي و پراهميت ارزيابي شد. اما هزار كيلومتر آن طرف‌تر از نجف در تهران واكنش‌ها به اين ديدار مهم چگونه بود؟
غيبت صدا و سيما
اينكه پاپ فرانسيس ۸۴ ساله به قصد ديدار با آيت‌الله علي سيستاني ۹۰ ساله از واتيكان راهي نجف مي‌شود و در اين ميان سري هم به ساكنان كاخ رياست‌جمهوري در بغداد مي‌زند آن هم در شرايط شيوع كوويد۱۹ و برخي ناامني‌هاي ناشي از حملات موشكي در عراق نشان مي‌دهد كه چقدر ديدار اين دو رهبر مذهبي با پيروان بسيار در جهان از اهميت برخوردار است و چقدر در دل اين ملاقات نشانه‌هايي از تغيير رويكرد رهبران مذهبي به چشم مي‌‌خورد. ساختمان شيشه‌اي جام‌جم اما به عنوان تنها و بزرگ‌ترين رسانه انحصاري صوتي و تصويري جمهوري اسلامي چندان ارزشي براي اين خبر قائل نيست.
پايگاه خبري «انصاف‌نيوز» بازتاب اين خبر را در صداوسيما بررسي كرد؛ خبري كه بازتاب گسترده‌اي در شبكه‌هاي اجتماعي، رسانه‌هاي منطقه‌اي و حتي فرامنطقه‌اي داشت. بنا بر آنچه اين پايگاه خبري منتشر كرده خبر ساعت ۱۳، اين خبر مهم را ۳۱ دقيقه پس از آغاز، خبر ساعت ۱۴ كه يكي از مهم‌ترين بخش‌هاي خبري روزانه است خبر ديدار را ۳۹ دقيقه بعد از آغاز اعلام كرد. در خبر ساعت ۱۹ شبكه خبر هيچ اشاره‌‌اي به آن نشد. در خبر ساعت ۲۰ شبكه خبر، ۲۷ دقيقه بعد از آغاز و در ۲۰ و ۳۰ مشهور نيز ۱۸ دقيقه بعد از شروع، خبر اعلام شد.
همچنين هيچ رد و نشاني از اين خبر در «گفت‌وگوي ويژه خبري» يا برنامه «تيتر امشب» ديده نشد. در واقع براي خبري كه دست‌كم به لحاظ ارزش‌هاي خبري دربرگيري، مجاورت، شهرت را داراست اين برخورد صداوسيما به نوعي بايكوت رسانه‌اي و كم‌اهميت جلوه دادن به حساب مي‌آيد.
محمدرضا زائري، فعال رسانه‌اي نيز در توييتر خود به اين موضوع اشاره كرد و با انتشار تصويري از اين ديدار نوشت: «تا اين لحظه درباره ديدار تاريخي و سرنوشت‌ساز پاپ با حضرت آيت‌الله سيستاني پست نگذاشته بودم، زيرا مي‌ديدم ديگران به اندازه كافي به آن پرداخته‌اند. اما رفتار عجيب اخبار امشب صداوسيما در بايكوت اين حادثه مهم را كه ديدم لازم دانستم در حد نشر همين تصوير وظيفه خود را انجام دهم.» همچنين عطا‌الله مهاجراني، وزير فرهنگ پيشين ساكن لندن نيز به رفتار خبري صداوسيما انتقاد كرد و در توييتر خود در مورد شبكه تلويزيوني لبناني نوشت: «تلويزيون ميادين در نشر مستقيم ديدار پاپ فرانسيس با آيت‌الله سيستاني سنگ تمام گذاشته است. سيماي جمهوري اسلامي كار حرفه‌اي درجه اول را ياد بگيرد!»
از فتوشاپ تا تعيين تكليف كيهان
علاوه بر اين رفتار عجيب صداوسيما كه البته بي‌سابقه هم نيست، در فضاي مجازي نيز برخي كاربران كه عمدتا با عنوان اكانت‌هاي ارزشي شناخته مي‌شوند دست به كار پر كردن ميز خالي ميان پاپ و آيت‌الله شدند. آنها با فتوشاپ تصاويري كه از اين ديدار منتشر شد عكس سردار قاسم سليماني و ابومهدي المهندس را روي ميز ميان پاپ فرانسيس و آيت‌الله سيستاني و به جاي جعبه دستمال كاغذي كه در تصوير واقعي ديده مي‌شد، قرار دادند و در اكانت‌هاي خود ميسر شدن اين ديدار را به «بركت خون شهدا» كه «امنيت امروز عراق» را تامين كردند، دانستند. علاوه بر اين سيد نظام موسوي، نماينده اصولگراي تهران نيز در توييتي با اين مضمون كه «اگر حماسه حاج قاسم و المهندس نبود، پاپ اعظم به ديدار آيت‌الله سيستاني كه نمي‌رفت هيچ، اصلا پا به عراق هم نمي‌گذاشت» از اين رويكرد و ايجاد دوگانه‌سازي‌ها حمايت كرد.
در غياب پوشش رسانه‌اي درست و دقيق از سوي تنها رسانه ملي، عده‌اي وقوع اين ديدار را در راستاي حضور مستشاري جمهوري اسلامي در عراق تحليل و در فحواي اين تحليل‌ها و در لفافه به عدم ديدار پاپ با مراجع تقليد شيعه ايراني اشاره و اعتراض مي‌كردند. برخي نيز نظري خلاف آنها داشتند و معتقد بودند كه انتخاب عراق عمق نفوذ سياسي و مذهبي جمهوري اسلامي در منطقه را زير سوال برده است. اين فضاي دوگانه آنچنان در فضاي مجازي به چشم مي‌آمد كه محمد صالح مفتاح از نيروهاي عدالتخواه هم به آن مستقيما اشاره كرد و نوشت: «ديدار پاپ با آيت‌الله سيستاني مي‌تواند اتفاق خوبي براي امت اسلامي باشد؛ اما كساني كه دوگانه‌سازي آيت‌الله سيستاني در برابر رهبر انقلاب، مي‌سازند، منافع‌شان با اين امت همراهي ندارد. مراقب باشيم. نه آيت‌الله سيستاني خودش را در برابر آيت‌الله خامنه‌اي مي‌بيند و نه بالعكس.» خبرگزاري «مهر» نيز احتمالا در واكنش به اين فضاي دوقطبي ايجاد شده در گزارشي با عنوان «سابقه طولاني ارتباطات بين بزرگان اديان» از ديدارهاي آيت‌الله بروجردي، امام موسي صدر مكارم شيرازي، جوادي آملي، جعفر سبحاني و... برخي ديگر از چهره‌هاي شناخته شده گفت. رويكرد برخي رسانه‌هاي نزديك به نهادهاي نظامي اما سوال‌برانگيز بود. اين خبرگزاري از قول آيت‌الله علي‌اكبر رشاد، رييس شوراي حوزه‌هاي علميه استان تهران نوشتند كه اين سفر جاي سوال و تامل دارد و بايد ديد پاپ چه مقصود و انديشه‌اي از اين سفر در سر دارد.
كيهان نيز مثل واكنشي تندروانه به اين ديدار نشان داد و براي آيت‌الله سيستاني تكليف تعيين كرد. روزنامه كيهان به مديريت حسين شريعتمداري در يادداشتي به نكاتي در باب ديدار پاپ و آيت‌الله سيستاني اشاره كرد و البته در بخشي از آن نوشت: «اكنون انتظار آن است كه پاپ فرانسيس بعد از ملاقات با حضرت آيت‌الله سيستاني و مشاهده دلشوره و دغدغه اصلي ايشان كه مبارزه با ظلم و تباهي و نجات انسان‌ها از قدرت‌هاي استكباري خونريز و غارتگر است، براي پرسش بي‌پاسخ مانده خميني كبير (رضوان‌الله تعالي عليه) كه به يقين پرسش حضرت آيت‌الله سيستاني (حفظه‌الله تعالي) نيز هست، پاسخي شايسته و بايسته بيابند.» پرسشي كه رهبر انقلاب در ديدار با «اسقف هانيبال بوگينيني»، نماينده پاپ ژان پل دوم طرح كردند و پرسيدند «اگر حضرت مسيح در ميان ما بود و تخاصم و جنايات امريكا عليه ايران و مردم ايران را مشاهده مي‌فرمود، جانب ما را مي‌گرفت و يا جانب امريكا را؟»
اندكي استقبال
به جز فضاي رسانه‌اي و مجازي در حالي كه انتظار مي‌رفت جامعه روحاني ساكن ايران و مراجع تقليد عاليرتبه از ديدار پاپ و آيت‌الله استقبال كنند اما اغلب آنها سكوت را ترجيح دادند. تنها مجمع مدرسين و محققين حوزه علميه قم كه تشكيلاتي مذهبي- روحاني و البته با رويكردهاي مصلحانه است در بيانيه‌اي از اين ديدار استقبال كرد و آن را «فرصتي مغتنم براي عالمان شيعي، روحانيت، حوزه‌هاي علميه و تشكل‌هاي حوزوي» خواند «تا با الگو قرار دادن اين ديدار، گفت‌وگوي بين‌الاديان و بين‌المذاهب را با جديتي بيشتر پيگيري كنند.»
همچنين محمدتقي فاضل‌ميبدي از روحانيون قم نيز در گفت‌وگو با «ستاره صبح» تاكيد كرد كه «زندگي مسالمت‌آميز اديان در كنار يكديگر در ديدار آيت‌الله سيستاني و پاپ فرانسيس تجلي يافت» و رسول منتجب‌نيا، دبير كل حزب جمهوريت نيز با انتشار پيامي «ديدار پاپ و آيت‌الله سيستاني» را «پاسخ مثبت به دعوت قرآن» توصيف كرد.
سفر پاپ بعد از ديدار با آيت‌الله سيستاني كه كمتر مقام سياسي را به حضور مي‌پذيرد و اخيرا نيز سيدابراهيم رييسي موفق به ديدار با او نشد، امروز با عزيمت او از اربيل به بغداد به پايان مي‌رسد. سفري كه مي‌توانست صدا و پيام صلح بين ادياني آن در اينجا و ميان برخي نيروهاي افراطيون نيز شنيده شود اما نشد!