ايرانيت؛ عامل اصلي وحدت سرزميني ما
ايران؛ وحدت در عين كثرت
ايران مجموعه‌اي از قوميت‌ها نيست
حسن انصاري
ايران مجموعه‌اي از اقوامي نيست كه با يك قرارداد اجتماعي و در پس يك فرآيند سياسي حاكميت ملي را به شكل قراردادي براي خود ايجاد كرده باشند. ايران يك هويت يگانه و يكپارچه
سياسي-فرهنگي است كه طي هزاران سال تحول تاريخي و طبيعي شكل گرفته و مليت تاريخي ايران را تشكيل داده است. ما اقوامي جدا جدا و گسسته از هم نبوده‌ايم. ايران مجموعه‌اي از قوميت‌ها نيست، بلكه مجموعه‌اي متنوع و متكثر فرهنگي و زباني در تحت هويت يكپارچه ملي است به نام ايران. تمايز قوميت‌ها به دليل تمايز تاريخي و هويت متفاوت اقوام نيست؛ بلكه ما يك هويت وحدتبخش يگانه و تاريخي داريم كه هزاران سال است عامل اصلي وحدت سرزميني و فرهنگي و به يك كلام ملي ما را تشكيل مي‌دهد و آن هم ايرانيت است.
زبان اقوام مختلف ما زبان‌هاي محلي مختلف در ذيل اين عنصر يگانه يعني ايرانيت است و تنها اين زبان‌هاي محلي است كه تمايز بخش ساكنان مختلف ايرانشهر تاريخي ماست. همه اين زبان‌ها، زبان‌هاي ايراني‌اند از بلوچي و كردي گرفته تا فارسي دري و لري و لهجه‌هاي سواحل جنوبي خزر و آسي و... و حتي زبان‌هاي تاريخي سغدي و خوارزمي و...؛ اينها همه زبان‌هاي ايراني و از خانواده ايرانند.
زبان عربي نواحي خوزستان هم يكي از زبان‌هاي فرهنگي و تاريخي ايران است و تمدن ايراني در تحول ادبي آن سهم عمده داشته است؛ زبان عربي يكي از عناصر سازنده فرهنگ ايراني در تاريخ است. زبان تركي آذري هم زباني از زبان‌هاي فرهنگي ايران است كه متعلق به بخشي از تاريخ ايران و جغرافياي ايران است؛ زبان مردم آذربايجان است كه در تمام تاريخ ايران از عناصر اصلي شكل‌دهنده به جغرافياي ايران بوده و تنها در تحولي تاريخي در چند قرن اخير زبانش متحول شده است. ايران وحدت در عين كثرت است. ما چيزي به نام مساله قوميت در ايران نداريم؛ نه الان و نه در تمام تجربه چند هزار ساله تاريخي‌مان.
استاد تاريخ دانشگاه پرينستون امريكا