شهاب شهسواري
عصر روز يكشنبه رسانه‌ها با خبري غيرمنتظره مواجه شدند؛ هواپيمايي كه جمعه شب محمدجواد ظريف، وزير امورخارجه ايران و تيم همراهش را از فرانسه به تهران آورده بود، دوباره راهي فرانسه شد تا اين‌بار به جاي فرودگاهي در پاريس، در فرودگاه شهر ساحلي بياريتس بنشيند. مهمان غيرمنتظره نشست سران 7 كشور صنعتي جهان محمدجواد ظريف بود كه براي ادامه مذاكرات با ژان ايو لودريان، همتاي فرانسوي‌اش در حاشيه اجلاس گروه 7 به پاريس رفته‌بود. امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه از ماه گذشته تلاش خود را براي مذاكره با ايران براي اجراي كامل مفاد برجام آغاز كرده است. بعد از سه گفت‌وگوي تلفني ميان مكرون و حسن روحاني، رييس‌جمهور اسلامي ايران، ظريف جمعه گذشته در سفري ناگهاني به پاريس رفت تا با مكرون و وزير خارجه‌اش گفتوگو كند. ظريف همان روز محتواي اين گفتوگو را سازنده توصيف كرد اما كسي پيش‌بيني نمي‌كرد كه همزمان با اجلاس گروه 7 و زماني كه هيات امريكايي به رياست دونالد ترامپ در بياريتس حضور دارند، ظريف به فرانسه بازگردد. اما عصر روز شنبه بعد از انتشار اخباري از فرود هواپيماي اختصاصي دولت ايران در فرودگاه بياريتس، سخنگوي وزارت خارجه جمهوري اسلامي ايران، سيدعباس موسوي تاييد كرد كه محمدجواد ظريف براي ادامه گفت‌وگوها به فرانسه رفته است. براساس بيانيه‌اي كه سخنگوي وزارت خارجه در حساب كاربري توييتر خود منتشر كرد در اين سفر برنامه‌اي براي ديدار يا گفتوگو با هيات امريكايي حاضر در بياريتس پيش‌بيني نشده است.
به نوشته پايگاه خبري روزنامه لو فيگارو فرانسه، امانوئل مكرون، روز شنبه و در حين ناهار كاري كه با دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا داشت به او خبر داده بود كه محمدجواد ظريف، وزير خارجه جمهوري اسلامي ايران در حاشيه اجلاس گروه 7 به فرانسه مي‌آيد، اما دونالد ترامپ در اين مورد سكوت كرده و اظهارنظري انجام نداد. در برابر روزنامه واشنگتن‌پست نوشته است كه هيچ يك از رهبران گروه 7 از اين سفر باخبر نبوده‌اند و اين اقدام «به شكل محرمانه توسط دولت فرانسه پيگيري شده است.» يك مقام ارشد فرانسوي در گفتوگو با اسوشيتدپرس در پاسخ به اين سوال كه آيا كاخ سفيد از سفر ظريف به بياريتس خبر داشت، پاسخي نداد و گفت: «دولت فرانسه بر اساس شروط و برنامه‌هاي خودش كار مي‌كند.» او با اين حال تاكيد كرد كه چه در ناهار كاري روز شنبه ترامپ و مكرون و چه در شام مشترك سران گروه 7، موضوع ايران به شكل مفصل مورد مذاكره قرار گرفته است. دولت ايالات متحده امريكا محمدجواد ظريف را به تازگي در فهرست تحريم‌هاي خود قرار داده است و تعدادي از تندروترين مقام‌هاي ضدايراني واشنگتن از جمله جان بولتون، مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور، مايك پمپئو، وزير خارجه و استيو منوچين، وزير خزانه‌داري امريكا او را در اين سفر همراهي مي‌كنند. با اين حال رسانه‌هاي نفس حضور ظريف در بياريتس را موفقيت رييس‌جمهور فرانسه در كاهش تنش ميان ايران و امريكا و زمينه‌اي براي پيشرفت مذاكرات ميان 1+4 و ايران براي اجراي كامل مفاد برجام تفسير مي‌كنند. حضور ظريف در حاشيه اجلاس گروه 7، در شرايطي كه توسط دولت ايالات متحده امريكا تحريم شده است، نشان از مخالفت متحدان امريكا با رويكرد كاخ سفيد به ايران است. به نوشته واشنگتن‌پست، حضور وزير خارجه ايران در بياريتس «نشاني ديگر از انزواي بيش از پيش امريكا در رويكردش نسبت به ايران است.» واشنگتن پست به نقل از ديپلمات‌هاي فرانسوي نوشته است كه به اعتقاد آنها «سياست فشار حداكثري ترامپ در برابر ايران محكوم به شكست است.» به نوشته رسانه‌ها، پيشنهاد فرانسه براي بازگشت گام‌هاي تقابلي جمهوري اسلامي ايران در چارچوب برجام، به ازاي توقف اجراي بخشي از تحريم‌هاي نفتي عليه ايران، موضوع اصلي گفت‌وگوهاي ظريف با همتاي فرانسوي‌اش در فرانسه بود؛ مذاكراتي كه برنامه آن تا لحظه فرود هواپيماي ظريف در بياريتس از چشم رسانه‌ها پنهان مانده بود. يك مقام فرانسوي در گفتوگو با خبرگزاري بريتانيايي رويترز در مورد اهداف اين سفر گفته است: «ديشب [شنبه شب] گفتوگو مفصلي پيرامون پرونده ايران ميان سران گروه 7 انجام شد و لازم بود كه ظريف را در جريان نتايج اين نشست بگذاريم و شرايط خود را براي كاهش تنش و ايجاد فضاي تنفس براي مذاكره اعلام كنيم.»
آنگلا مركل، صدراعظم آلمان ضمن سازنده توصيف كردن مذاكرات سران گروه 7 در مورد ايران تاكيد كرد: «از هر راهي كه ممكن باشد براي حل و فصل مسالمت‌آميز مساله ايران استفاده مي‌كنيم.» مركل همچنين در پاسخ به خبرنگاري كه از او در مورد آگاهي سران 7 كشور از احتمال سفر ظريف به پاريس پرسيد تاكيد كرد: «من احساس مي‌كنم كه به اندازه كافي آگاهي داشتم و آمادگي داشتم، اما نمي‌دانم با خبر شدن من قبل از زماني بود كه خبرنگاران هواپيماي او را ديدند يا نه.» با اين حال مركل در جمع خبرنگاران تاكيد كرد كه مذاكرات ژان ايو لودريان با محمدجواد ظريف يك «رويداد موازي با نشست جي7 است» نه يك ابتكار جمعي گروه. همزمان خبرگزاري رويترز به نقل از «يك ديپلمات ارشد ايراني» كه نخواسته نامش فاش شود نوشت: «ايران براي نشان دادن حسن‌نيت و ايجاد فضا براي مذاكره به پيشنهاد فرانسه پاسخ داده است. خواسته ما اين است كه دست‌كم 700 هزار بشكه نفت در روز بفروشيم و درآمد آن را به صورت نقدي دريافت كنيم. اين خواسته فقط براي آغاز مذاكرات است و نهايتا بايد به يك و نيم ميليون بشكه در روز برسد.» رويترز به نقل از يك مقام ديگر ايراني هم آورده است كه برنامه موشكي بالستيك جمهوري اسلامي ايران قابل مذاكره نيست و ايران در مورد حق غني‌سازي اورانيوم و چرخه سوخت هسته‌اي مذاكره نخواهد كرد.
ليندسي گراهام، سناتور افراطي جمهوريخواه با انتشار توييتي، از امكان بي‌خبر بودن دونالد ترامپ از سفر ظريف خبر داده است و مي‌نويسد: «اگر درست باشد كه ظريف بدون اطلاع ترامپ به فرانسه سفر كرده است، يك بي‌احترامي بزرگ به رييس‌جمهور امريكا و نشان‌دهنده ضعف در برابر ايران است.»
به محض انتشار خبر ورود ظريف به بياريتس خبرنگاران از دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا در مورد سفر وزير خارجه ايران پرسيدند كه حاضر به جواب دادن نشد و گفت: «نظري ندارم.» وزير خزانه‌داري امريكا اما در برابر سوال خبرنگاران گفت كه «رييس‌جمهور امريكا بارها آمادگي خود را براي مذاكره بدون پيش‌شرط با ايران اعلام كرده است اما من در مورد اينكه چه كسي اينجا هست يا نيست، با چه كسي حرف مي‌زند يا نمي‌زند، در مورد چه موضوعي ممكن است حرف بزند يا نزند، صحبتي نمي‌كنم.» محمدجواد ظريف در فهرست مهماناني كه رسما براي شركت در اجلاس سران گروه 7 دعوت شده‌اند قرار نداشت و سفر او به بياريتس به يك غافلگيري تمام‌عيار تبديل شد. به گفته سخنگوي وزارت خارجه جمهوري اسلامي ايران، سفر ظريف به دعوت ژان ايو لودريان انجام شده است. براساس برنامه اعلام شده، ظريف امروز عازم سفر آسيايي خود به چين، ژاپن و مالزي خواهد شد.
اين سفر در شرايطي انجام مي‌شود كه در مورد ماموريت طرف گفت‌وگو‌كننده با ايران ميان گروه 7 اختلاف نظر جدي وجود دارد. در شرايطي كه رسانه‌هاي فرانسوي صبح يكشنبه از ماموريت ويژه گروه 7 به امانوئل مكرون براي مذاكره با ايران خبر داده بودند، دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا و امانوئل مكرون، اظهارنظرهاي متفاوتي در مورد سطح نمايندگي فرانسه در گفتوگو با ايران مطرح كردند. صبح روز يكشنبه، رسانه‌هاي فرانسوي به نقل از منابع نزديك به رييس‌جمهور فرانسه خبر دادند كه در جلسه شنبه شب سران گروه 7، ماموريتي به امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه براي گفتوگو با تهران و رساندن پيام 7 قدرت صنعتي به جمهوري اسلامي ايران داده شده است. امانوئل مكرون شخصا در برابر دوربين‌هاي شبكه تلويزيوني LCI فرانسه تاييد كرد كه از سوي G7 «تصميم گرفته شده تا پيامي مشترك را براي تهران» ارسال كند. اما ساعتي بعد، دونالد ترامپ در پاسخ به خبرنگاران تاكيد كرد كه در جلسه ديشب «چنين بحثي مطرح نشده است.» دونالد ترامپ كه چند هفته پيش مكرون را به دليل «فرستادن پيام‌هاي متناقض به تهران» متهم كرده و گفته بود كه «هيچ مقام خارجي نماينده او در مذاكره با ايران نيست»، بار ديگر در گفتوگو با خبرنگاران بر اين موضع پافشاري كرد و گفت: «من نمي‌توانم جلوي هيچ‌كس را براي گفتوگو بگيرم، هر كسي مي‌تواند به نمايندگي از خودش با ايران گفتوگو كند، من سياست خودم را در پيش مي‌گيرم و ديگران هم مي‌توانند سياست خودشان را پيش بگيرند.» امانوئل مكرون بعد از اظهارنظر ترامپ در مورد مساله ايران مجبور به اصلاح اظهارات پيشين خود شد و تاكيد كرد كه ماموريت او براي گفتوگو با ايران «ماموريت رسمي نيست» و «گروه 7 يك گروه غير رسمي است كه نمي‌تواند به كسي ماموريت رسمي بدهد.»
شبكه خبري ان‌اچ‌كي ژاپن صبح شنبه در گزارشي نوشت كه در جلسه مقدماتي شنبه شب رهبران گروه 7 مساله پرونده ايران توسط آبه شينزو، نخست‌وزير ژاپن مطرح شده است و رهبران حاضر در جلسه توافق كرده‌اند «از رسيدن ايران به سلاح هسته‌اي جلوگيري و براي ثبات در منطقه خليج‌فارس تلاش كنند.» به نوشته ان‌اچ‌كي، آبه در جمع سران 7 كشور صنعتي ضمن اشاره به سفر خرداد ماه سال جاري خود به تهران، گزارشي از محتواي مذاكرات خود با مقام‌هاي ايراني ارايه داده است. براساس گزارش ان‌اچ‌كي، آبه شينزو از اقدام‌هاي متقابل ايران در افزايش سطح غني‌سازي اورانيوم، اظهار نگراني كرده است. بعد از اين اظهارات به گفته امانوئل مكرون «سران گروه 7 تصميم گرفته‌اند كه مواضع مشتركي در قبال ايران اتخاذ كنند.»
تلاش براي پنهان كردن اختلافات
امانوئل مكرون، با اعلام اينكه براي اولين‌بار در 44 سال گذشته گروه 7 كشور صنعتي در پايان نشست خود بيانيه‌اي مشترك صادر نمي‌كند، تلاش كرد اختلاف نظرها ميان اعضاي اين گروه را پنهان كند. دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا هم كه اصلي‌ترين ساز مخالف گروه محسوب مي‌شود، در آغاز دومين روز نشست با انتشار پيامي در حساب كاربري توييتر خود «رسانه‌هاي جعلي و حال به هم زن» را به انتشار خبرهاي جعلي در مورد اختلاف نظر او با رهبران عضو گروه 7 متهم و تاكيد كرد كه جلسات اين گروه در فضايي صميمانه در حال برگزاري است. اما اظهارنظرهاي جداگانه رهبران گروه 7 نشان مي‌دهد كه اختلاف‌نظرها ميان آنها همچنان پابرجاست. اولين نشانه اختلاف‌نظر ميان سران گروه 7، تكذيب ماموريت مكرون براي گفتوگو با ايران و اجبار مكرون به پس گرفتن اظهارنظرش در اين مورد بود. اما اين تنها نقطه اختلاف نيست، آبه شينزو، نخست‌وزير ژاپن، علنا موضع امريكا در مورد آزمايش‌هاي موشكي كره شمالي را زير سوال برده است و اين آزمايش‌ها را خلاف قطعنامه‌هاي شوراي امنيت و قوانين بين‌المللي مي‌داند. بوريس جانسون، نخست‌وزير بريتانيا از جنگ تجاري ميان چين و امريكا ابراز نارضايتي كرد و گفت اميدوار است كه اين جنگ به زودي پايان يابد. با وجود اظهارنظر علني جانسون و ديگر رهبران گروه هفت در مورد نگراني از اثر جنگ تجاري بر اقتصاد جهاني، دونالد ترامپ در پاسخ به خبرنگاري كه از او پرسيد آيا رهبران ديگر كشورها او را براي پايان جنگ تجاري با چين تحت فشار گذاشته‌اند، تاكيد كرد: «فكر مي‌كنم همه به جنگ تجاري ما احترام مي‌گذارند.» ترامپ در ادامه در پاسخ به خبرنگار ديگري كه از او در مورد «تجديد نظر در تصميمش براي تعرفه‌هاي تجاري» پرسيده‌بود، گفت: «من تجديد نظر كردن را دوست دارم، در مورد هرچيزي ممكن است تجديد نظر كنم، ممكن است.» اما ساعتي بعد كاخ سفيد با صدور بيانيه‌اي تاكيد كرد اظهارات رييس‌جمهور امريكا بسيار بد تفسير شده است و منظور او از تجديد نظر «احتمال افزايش تعرفه‌هاي تجاري بوده است» نه «لغو تعرفه‌ها.» همچنين پيشنهاد ترامپ براي بازگرداندن روسيه به گروه 7، با مخالفت 6 عضو ديگر مواجه شد، ترامپ گفته‌بود تصور مي‌كند وقت آن رسيده كه روسيه به گروه 7 بازگردد، نهايتا به گزارش خبرگزاري فرانسه شنبه شب، سران گروه 7 بحث در مورد بازگشت روسيه را خيلي زود ارزيابي كردند.
نارضايتي نزديكان ترامپ از ميزباني فرانسه
با وجود اظهارنظرهاي علني ترامپ در مورد «رابطه ويژه» اش با امانوئل مكرون و اينكه ديدار بعدازظهر شنبه‌اش «بهترين ديدار» با مكرون تاكنون بود، رسانه‌هاي امريكايي از نارضايتي تيم همراه ترامپ از ميزباني فرانسوي‌ها مي‌نويسند. تلاش ميزبان و اظهارات دونالد ترامپ براي پنهان كردن شكاف‌ها ميان قدرت‌هاي اقتصادي جهان و نمايشي از وحدت ميان گروه 7، باعث شده است تا همراهان ترامپ محتواي مذاكرات را زير سوال ببرند. بلومبرگ و نيويورك‌تايمز، در گزارش‌هايي جداگانه از تمركز بحث‌هاي جلسه بياريتس به مواردي مانند كاهش نابرابري، مسائل كشورهاي آفريقايي و تغييرات آب و هوايي ابراز نارضايتي كرده‌اند. به نوشته نيويورك‌تايمز، يك مقام ارشد همراه ترامپ به خبرنگار اين روزنامه گفته است كه به نظر مي‌رسد امانوئل مكرون با پرداختن به مسائل آب و هوايي بيش از هر چيز قصد دارد براي راي‌دهندگان فرانسوي و شهروندان كشور خودش پيام بدهد. يك مقام ديگر همراه ترامپ در گفتوگو با بلومبرگ هم از تلاش ميزبان براي پنهان كردن مسائلي مانند مشاركت ديگر كشورها در هزينه‌هاي امنيت بين‌المللي و پيش‌بيني ركود جهاني گلايه كرده است.
برگزيت بدون معامله رايگان است!
بوريس جانسون، نخست‌وزير بريتانيا كه در نشست گروه 7 اصلي‌ترين دغدغه‌اش خروج بريتانيا از اتحاديه اروپا است، روز يكشنبه بعد از ديدار با دونالد توسك، رييس شوراي اروپا تاكيد كرد كه اگر اتحاديه اروپا در برابر خواسته‌هاي لندن كوتاه نيايد و توافق جديدي امضا نكند، حاضر به پرداخت هزينه پيش‌بيني‌شده 39 ميليارد پوندي براي خروج از اتحاديه اروپا نيست. همزمان دونالد ترامپ در بياريتس از مواضع بوريس جانسون حمايت كرده است و در پاسخ به سوال خبرنگاران در مورد اينكه آيا توصيه‌اي به بوريس جانسون براي برگزيت دارد، گفت: «نه! او توصيه لازم ندارد، شايسته‌ترين فرد براي اين كار است.»
توافق ذرت با ژاپن
عصر روز يكشنبه خبرنگاران حاضر در محل برگزاري جلسات گروه 7 براي نشست خبري فوري بعد از ديدار ميان آبه شينزو و دونالد ترامپ دعوت شدند. دونالد ترامپ در اين نشست خبري عنوان كرد كه توكيو و واشنگتن به يك موافقت اصولي در مورد توافق بزرگ تجاري ميان دو كشور دست يافته‌اند. به گفته ترامپ توافق تجاري ميان امريكا و ژاپن، احتمالا تا مهر‌ماه سال جاري نهايي خواهد شد و در حاشيه اجلاس مجمع عمومي سازمان ملل متحد به امضاي سران دو كشور مي‌رسد. با اين حال نخست‌وزير ژاپن با حالتي محتاطانه‌تر گفت كه كار زيادي براي به نتيجه رساندن اين توافق مانده و بايد روي محتوا و جمله‌بندي آن دقيقا كار شود. به گفته مقام‌هاي امريكايي موافقت اصولي ژاپن با خريد بيشتر محصول ذرت امريكايي، كليد اصلي رسيدن به توافقي با ژاپن بود. به گفته دونالد ترامپ، چين با وجود موافقت اوليه حاضر به خريد وسيع ذرت از امريكا نشده و به همين دليل گرفتار جنگ تعرفه‌اي امريكا شده است، اما ژاپن آماده است كه مقدار زيادي ذرت از امريكا وارد كند. ترامپ ژاپن را تهديد كرده‌بود در صورتي كه با امريكا توافق تجارت آزاد جديد امضا نكند، تعرفه‌هاي جديدي عليه واردات كالاهاي ژاپني به امريكا وضع خواهد شد. وضع تعرفه براي كالاهاي ژاپني به ويژه در حوزه خودرو و لوازم الكترونيكي تاثير شديدي بر اقتصاد ژاپن مي‌گذارد.
توييت ظريف بعد از مذاكرات
ديپلماسي فعال ايران در جست و جوي ارتباط سازنده ادامه دارد. با امانوئل مكرون پس از گفت‌وگوي مفصل با وزيرخارجه و دارايي فرانسه، در حاشيه نشست گروه 7 شهر بياريتس ديدار كردم. پس از آن يك جلسه توجيهي با بريتانيا و آلمان هم داشتم. مسير پيش‌رو دشوار است، اما ارزش آزمودن دارد.