ناكامي‌هاي سازمان ملل
ابوالقاسم دلفي
در شرايطي كه قرار است در پي اقدامات و زمينه‌سازي‌هاي قبلي، جمعه ۲۴ آوريل (روز گذشته) سران پنج كشور عضو دائم شوراي امنيت از طريق ويدئو كنفرانس به بررسي بحران جهاني و فراگير ويروس كوويد ۱۹ بپردازند، روز پنجشنبه در جريان دو تلاش نافرجام قطعنامه‌هاي پيشنهادي روسيه و عربستان سعودي در خصوص بحران كرونا در سازمان ملل متحد با ناكامي مواجه و رد شدند. نشست پنج عضو دائم شوراي امنيت با مقدماتي كه هر يك از سران اين پنج كشور طي هفته‌هاي اخير براي دستور كار آن فراهم كرده‌اند و ...
مكالمات تلفني دوجانبه سران و به‌خصوص مكالمه تلفني مفصل و طولاني امانوئل ماكرون، رييس‌جمهور فرانسه با حسن روحاني رييس‌جمهور اسلامي ايران حاكي از آن است كه بحران جاري كوويد ۱۹ به‌رغم تمامي خسارات و ناملايماتي كه به جهان تحميل كرده، ممكن است منشأ پاره‌اي تحركات شود كه در شرايط عادي وقوع آن غيرقابل باور است. در همين حال روز گذشته پيش‌نويس قطعنامه روسيه كه در سوم آوريل گذشته با پيشنهادهاي مشابهي براي لغو تحريم‌هاي بين‌المللي به منظور تسهيل در مبارزه عليه كوويد ۱۹ همراه شده بود، مجددا خواستار تعهد دولت‌هاي عضو سازمان ملل براي رويارويي با مبارزه‌طلبي‌هاي جهاني و دوري از به اجرا درآوردن اقدامات حمايتگرانه و تبعيض‌آميز مغاير با مقررات سازمان جهاني تجارت، شده بود با مخالفت ايالات متحده و اتحاديه اروپايي با شكست مواجه شد. علاوه بر ايالات متحده و اتحاديه اروپايي، طرح قطعنامه روسيه مخالفت رژيم صهيونيستي و كره‌جنوبي را نيز به همراه داشت. همچنين روز پنجشنبه جمهوري اسلامي ايران و جمهوري عربي سوريه از تصويب قطعنامه پيشنهادي عربستان سعودي در مورد كوويد ۱۹ در مجمع عمومي سازمان ملل ممانعت به عمل آوردند. قطعنامه پيشنهادي رياض كه بخش اعظم آن از جمع‌بندي اجلاس بيست و ششم ماه مارس گذشته كشورهاي گروه ۲۰ در عربستان سعودي اقتباس شده بود، بر ضرورت همكاري جهاني براي مبارزه با بيماري و عواقب اجتماعي و اقتصادي آن تاكيد داشت. با توجه به اينكه به دليل بحران ويروس كرونا محل تشكيل جلسات سازمان ملل با اختلال روبرو شده است، مجمع عمومي سازمان از اواخر ماه مارس گذشته روش جديدي براي تصويب متون خود به اجرا درآورده كه بر اساس اين روش يك دوره زماني سكوت جهت اعلام نظر كشورها پيرامون قطعنامه‌ها در نظر گرفته مي‌شود و اگر كشوري اعلام مخالفت نكرد متن مورد نظر تصويب شده تلقي مي‌شود. پيش‌نويس‌هاي پيشنهادي روسيه و عربستان با اعلام نظر كشورهاي مورد بحث به روش جديد اعلام نظر، با مخالفت روبرو و رد شدند. برخلاف روش راي‌گيري قبل از بحران كرونا در سازمان ملل كه مبتني بر اكثريت آرا بود روش جديد راي‌گيري به هر يك كشور عضو سازمان ملل متحد حق وتوي متون پيشنهادي ساير كشورها را داده است. در همين حال از روز پنجشنبه بررسي طرح قطعنامه پيشنهادي تونس به عنوان عضو آفريقايي شورا و فرانسه نيز كه خواستار «هماهنگي تقويت شده» در مقابل كوويد ۱۹ و توقف نزاع‌ها در كشورهاي مختلف است، در دستور كار شوراي امنيت قرار گرفته است. طرح قطعنامه سه صفحه‌اي مورد بحث سه‌شنبه گذشته در اختيار ۱۵ كشور عضو شورا گذاشته شد كه پس از دريافت اولين عكس‌العمل‌هاي اعضاي شورا بحث‌هاي مربوط به آن شروع خواهد شد. ظاهرا قرار نيست در مورد متن فعلي مذاكره‌اي صورت گيرد و در اوايل هفته آتي تنها راي‌گيري در مورد پيش‌نويس آن صورت مي‌گيرد. بر اساس گزارش منابع خبري روسي، قرار است در جريان نشست ويدئو كنفرانس سران پنج كشور عضو دائم شوراي امنيت، مقدمات لازم براي تسريع در روند تصويب اين قطعنامه صورت پذيرد.
متن پيشنهادي تونس و فرانسه، محصول مذاكرات مقدماتي يك ماه گذشته بوده است كه از يك سو با هدايت تونس و 10 عضو غير دائم شوراي امنيت و از سوي ديگر توسط فرانسه و تنها با هماهنگي و مذاكره با پنج عضو دائم شوراي امنيت به سرانجام رسيده است. طرح فرانسه و تونس عمدتا به «هماهنگي‌هاي پيشرفته بين تمامي كشورها» براي مقابله با ۱۹ و درخواست براي توقف عمومي و عاجل منازعات در تمامي كشورها متمركز بوده و از شوراي امنيت مي‌خواهد ضمن توجه به اين خواسته‌ها از تلاش‌هاي دبيركل سازمان ملل كه در ۲۳ مارس گذشته خواهان آش‌بس عمومي در سراسر جهان براي فراهم شدن شرايط بهتر جهت مبارزه با كرونا شده بود، حمايت كند. اين طرح پيشنهادي توقف حداقل يك ماهه درگيري‌ها را از تمامي طرف‌هاي ذي‌نفع خواستار بوده كه طي آن امكان ارايه كمك‌هاي انسان‌دوستانه به مردم آسيب‌ديده فراهم شود. همچنين بر اساس اين طرح، موضوع عمليات نظامي عليه داعش در عراق و منطقه غرب آسيا و گروه‌هاي القاعده و النصره و ساير گروه‌هاي تروريستي شناخته شده توسط سازمان ملل مستثني شده است. سازمان ملل متحد در شرايطي درباره فاجعه انساني ناشي از تهديد ويروس كرونا هشدار مي‌دهد كه برنامه غذايي اين سازمان خاطرنشان مي‌سازد كه تعداد انسان‌هايي كه در شرايط فعلي جهان در معرض خطر گرسنگي قرار دارند در حال دو برابر شدن بوده و تا پايان سال ۲۰۲۰ به ۲۵۰ ميليون نفر مي‌رسد. در يك چنين شرايطي، گزارش‌هاي عيني از نيويورك حاكي از آن است كه به غير از موش‌ها كه در سراسر مقر سازمان ملل قابل رويت همگاني هستند، از زماني كه حضور انساني كاركنان و اعضاي نمايندگي‌هاي خارجي در سازمان ملل، مقر اين سازمان در حومه منهتن را ترك كرده‌اند، تنها تعداد معدودي از متوليان دفاتر بين‌المللي، در ساختمان شيشه‌اي مقر سازمان قابل مشاهده هستند. دفتر آنتونيو گوترش دبيركل در طبقه ۳۸ ساختمان مقر - كه مشرف به ساحل شرقي است - به همراهي برخي همكاران وفادار ايشان همچنان با جديت تمام مشغول انجام وظايف خود براي صلح و امنيت بين‌المللي هستند. مقر سازمان ملل در نيويورك، كه به دليل قرباني ويروس كرونا بودن از كاركنان و نمايندگي‌هاي حاضر در آن تقريباً تخليه شده، مجبور است مراقب عدم سرايت ويروس به 100 هزار «كلاه آبي» خود در خاورميانه و آسيا و رسيدگي به امر كمك‌رساني به مناطق تحت محاصره در سوريه باشد. آيا اين حضور و فعاليت سازمان ملل متحد جوابگوي نقش بي‌بديل سازمان ملل براي تامين صلح و امنيت در جهان و فايق آمدن بر كوويد 19 كافي است؟