بهشت نوآر

 رضا خباز/  «عمو سام من» داستان فروشنده پيري ساكن هتلي در امريكاست كه ماجراهايش در جواني و عشقش به دختري به نام لي لا را براي تماشاگران روايت مي‌كند. سام جوان به درخواست لي لا، رهسپار جست‌وجوي برادر دختر مي‌شود تا ارثيه‌‌هاي قديمي را از او پس بگيرد و در مسير با افراد مختلفي روبه‌رو مي‌شود و در موقعيت‌هاي مضحكي قرار مي‌گيرد و پي مي‌برد كه نامزدش، پيش از او چندين نفر ديگر را هم با وعده ازدواج راهي همين مسير كرده است و او در نهايت با خودش رودررو قرار مي‌گيرد، خلاصه داستان نمايشنامه عمو سام من، نوشته نمايشنامه‌نويس معاصر امريكايي، لن جنكين به هم سادگي است، اما روايت جنكين چه از لحاظ ادبي و چه اجرايي به اين سادگي نيست، نثر او كه جزو نمايشنامه‌نويسان زبان محور ايالات متحده است (مكتبي كه در دهه 80 ميلادي در امريكا آغاز شد) ويژگي‌هاي خاصي دارد، يكي از آنها چند صدايي است، نمايشنامه با اينكه از اسم تا داستان همه و همه درباره عمو سام من است اما جنكين با استفاده از راويان متعدد، سام پير، سام جوان، لي لا، باتلر و همدستانش (كه در تعقيب سام هستند تا جاي پول‌هاي ارثيه را بيابند) و تقريبا همه كساني كه سام در مسير جست‌وجو با آنها روبه‌رو مي‌شود، شخصيت محوري را از بين مي‌برد و روايت خطي را مي‌شكند. ديگر ويژگي نثر نمايشنامه، استفاده از واژگان دهه 40 ميلادي و ادبيات پليسي و فيلم نوآر است. در واقع متن جنكين ميان فيلم نوآر و اثري سوررئال معلق است، سوررئاليسمي كه از قرار‌گيري شخصيت‌ها بدون رعايت زمان در كنار يكديگر (مثلا سام جوان و پير) و ظاهر شدن آنها در كنار هم بدون رعايت مكان و زمان شكل مي‌گيرد. البته استفاده جنكين از ادبياتي خاص تنها به دهه 40 محدود نمي‌شود. او براي يكي از شخصيت‌هايي كه عمو سام در جست‌وجويش با او مواجه مي‌شود زبان قرن هجدهمي برگزيده است و او از خلال همين گفتمان‌ها و زبان‌هاي متعدد است كه فضا را مي‌آفريند. ويژگي‌هاي زباني ديگري هم براي نثر عمو سام من مي‌توان بر شمرد اما نمايشنامه تنها منحصر به ويژگي‌هاي زباني نيست، شيوه‌هاي اجرايي و دستور صحنه‌هاي آن هم با شكل كلاسيك و پيش از خود متفاوت است، ظاهر شدن شخصيت‌هاي مربوط به صحنه‌هاي مختلف در كنار هم، استفاده از فاصله‌گذاري برشتي، تك‌گويي‌هاي فراوان و جابه‌جايي صحنه‌هاي پويا و پشت سر هم بدون تاريك كردن صحنه از خلال تعويض موقعيت آدم‌ها و... از ويژگي‌هاي اجرايي متن جنكين است، چيزي كه در ابتداي كتاب هم به قلم دبير مجموعه علي‌اكبر عليزاد نوشته شده است: «اين مجموعه مي‌كوشد تا حد امكان تاكيد خود را به جاي ادبيات متن نمايشي، بر ويژگي اجرايي بگذارد و به اين ترتيب به نيازهاي اجرايي متون نمايشي پاسخ گويد.» لن جنكين كه متولد دوم آوريل 1941 است، علاوه بر نمايشنامه‌نويس، كارگردان، فيلنامه‌نويس، رمان نويس و استاد درام‌نويسي در دانشگاه نيويورك هم است. جنكين تاكنون سه بار برنده جايزه اوبي شده است. او نمايشنامه عمو سام من، مهم‌ترين اثرش را در سال 1983 نوشته و آن را نخستين‌بار با كارگرداني خودش، در همان سال در جشنواره تئاتر شكسپير نيويورك به صحنه برده است.