غروب پنجشنبه بود كه خبر رسيد بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير رژيم اسراييل ناگهان جلسه كابينه اين رژيم را ترك كرده است. پيش‌بيني‌هاي اوليه شايد اين بود كه باز درگيري ميان فلسطينيان و نيروهاي رژيم اسراييل حادثه جديدي را رقم زده است اما تقريبا نيم ساعت پس از انتشار اين خبر بود كه عكس تماس تلفني بنيامين نتانياهو با دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده در حالي كه خوشحالي در چهره بي‌بي مشهود است، منتشر شد. طبيعتا تماس تلفني بي‌بي با دونالد ترامپ اتفاق تازه‌اي نيست كه نياز به انتشار عكس و ترك فوري جلسه كابينه داشته باشد. اين عكس زماني معنا پيدا كرد كه مشخص شد طرف سومي نيز در اين مكالمه تلفني حضور داشته است؛ محمد بن‌زايد، وليعهد امارات متحده عربي.
توافق امارات با اسراييل براي عادي‌سازي كامل روابط همان بهانه‌اي بود كه اين تماس تلفني سه نفره را باعث شد. پيش از آنكه اسراييل يا تل‌آويو درباره چرايي و جزييات اين توافق سخني به ميان آورند اين دونالد ترامپ بود كه مقابل دوربين رسانه‌هاي متفاوت و در حالي كه يمين و يسار او را مقام‌هاي كابينه با لبخندهايي به پهناي صورت گرفته بودند، ظاهر شد و از روي كاغذ سفيدي كه مقابل او گذاشته شده بود، خواند. متن بيانيه ترامپ خبرهاي اوليه درباره توافق امارات و اسراييل را تاييد كرد. بر اساس ترجمه خبرگزاري فارس در بخش‌هايي از اين بيانيه آمده است.
در نتيجه اين گشايش ديپلماتيك و بنا به درخواست رييس‌جمهور ترامپ و با حمايت امارات متحده عربي، اسراييل اعلام حاكميت بر مناطق اعلام شده در «چشم‌انداز صلح» رييس‌جمهور ترامپ را تعليق كرده و تلاش‌هاي خودش را بر توسعه روابط با ساير كشورها در جهان عرب و اسلام متمركز خواهد كرد.
هيات‌هاي اسراييل و امارات در هفته‌هاي آتي براي امضاي توافقات دوجانبه در زمينه‌هاي سرمايه‌گذاري، توريسم، پروازهاي مستقيم، امنيت، مخابرات، فناوري، انرژي، بهداشت، فرهنگ، محيط زيست، تاسيس سفارتخانه‌هاي دوجانبه و ساير حيطه‌هاي داراي منافع دوطرفه ديدار خواهند كرد.
امارات متحده عربي و اسراييل فورا همكاري‌هاي خود در زمينه درمان ويروس كرونا و ساخت واكسن براي آن را آغاز خواهند كرد. با همكاري‌هاي مشترك، اين تلاش‌ها باعث نجات جان انسان‌ها در جهان اسلام، يهوديت و مسيحيت در سراسر منطقه خواهد شد.
عادي‌سازي روابط و ديپلماسي مسالمت‌آميز [ميان امارات و اسراييل] دو مورد از پايدارترين و توانمندترين شريكان منطقه‌اي امريكا را در كنار يكديگر قرار خواهد داد.
اسراييل و امارات متحده عربي در جهت آغاز يك برنامه راهبردي براي خاورميانه و توسعه همكاري‌هاي ديپلماتيك، تجاري و امنيتي به امريكا ملحق خواهند شد.
نخست‌وزير نتانياهو و شيخ محمد بن‌زايد آل‌نهيان، وليعهد امارات مراتب تشكر عميق خود را نسبت به رييس‌جمهور ترامپ، به دليل تعهد ايشان به صلح در منطقه و رويكرد عملگرا و منحصر به فردشان براي دستيابي به آن ابراز مي‌دارند.بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير رژيم اسراييل با استقبال از اين تصميم امارات، اين روز را تاريخي خواند اما موضع‌گيري توييتر «محمد بن زايد» وليعهد ابوظبي بيشتر نوعي تلاش براي توجيه اين تصميم امارات بود. محمد‌بن زايد نوشت: «در تماس تلفني با رييس‌جمهور امريكا دونالد ترامپ و نخست‌وزير اسراييل بنيامين نتانياهو توافق شد كه [طرح] الحاق (اشغال) اراضي فلسطين متوقف شود. امارات و اسراييل همچنين به توافق رسيدند كه جهت همكاري مشترك به منظور رسيدن به روابط دوجانبه، نقشه راهي را وضع كنند.»
سفارت امارات در واشنگتن نيز بلافاصله پس از سخنان دونالد ترامپ درباره اين توافق بيانيه‌اي صادر كرد. در اين بيانيه توافق امارات و اسراييل براي عادي‌سازي كامل روابط يك پيروزي براي ديپلماسي و براي منطقه خوانده شده و تاكيد شد كه توافق مذكور حافظ راه‌حل دو دولتي براي مساله فلسطين است و امارات حامي قدرتمند ملت فلسطين باقي خواهد ماند.
سرانجام يك نمره قبولي براي ترامپ
از نخستين ساعات انتشار خبر توافق ميان امارات و رژيم اسراييل عمده تحليل‌ها به سمت تاثير اين توافق بر وضعيت دونالد ترامپ در انتخابات رياست‌جمهوري ماه نوامبر رفت. كمتر از 100 روز تا اين انتخابات باقي مانده و اين در حالي است كه كارنامه 4 ساله ترامپ در حوزه سياست خارجي مملو از شعارهاي تو خالي و شكست‌هاي متعدد است. پرونده‌هاي كره‌شمالي، ايران، ونزوئلا، روسيه و حتي معامله قرن همگي در بن‌بست كامل قرار دارند و رابطه سنتي و استراتژيك امريكا با كشورهاي اروپايي نيز تخريب شده است. تشديد تنش و فضاي رقابت منفي با چين را هم به اين شكست‌ها اضافه كنيد. در چنين شرايطي هر اندازه هم كه بگوييم سهم سياست خارجي در انتخاب راي‌دهندگان امريكايي ناچيز است اما نمي‌توان از تاثير صفر آن سخن گفت. به خصوص آنكه در فضاي سياسي ايالات متحده لابي‌هاي عبري و عربي سهم قابل توجهي را به خود اختصاص مي‌دهند. دونالد ترامپ كه با طرح معامله قرن عملا استهزا جهاني را برانگيخت و بر حجم آشوب در پرونده صلح خاورميانه افزود. حالا 100 روز مانده به انتخابات رياست‌جمهوري مقابل دوربين خبرنگاران با سينه‌اي سپر كرده و باد در غبغب تاكيد كرد كه همه فكر مي‌كردند چنين توافقي غيرممكن است اما ممكن و به اتفاقي نادر و بي‌سابقه در 25 سال گذشته تبديل شد. همزمان جرد كوشنر، داماد دونالد ترامپ كه مسووليت شكست معامله قرن نيز برعهده او است با تلاش براي الگو قرار دادن توافق امارات با اسراييل براي ساير پرونده‌هاي باز در سياست خارجي امريكا به مساله ايران اشاره كرده و ادعا كرد چنانچه ايران بخواهد گفت‌وگو كند، ترامپ اهل توافق است. در حال حاضر پيش‌بيني مي‌شود كه تيم ترامپ تا شب انتخابات تمام تلاش خود را براي استفاده حداكثري از اين توافق بكند و بر همين اساس است كه اعلام شد محل امضاي اين توافق ميان مقام‌هاي اسراييلي و اماراتي، كاخ سفيد و زمان آن نيز قطعا تا پيش از برگزاري انتخابات در چهارمين روز از ماه نوامبر خواهد بود.
امارات؛ قهرمان خودخوانده
در حالي كه محمد بن زايد به عنوان معمار توافق امارات با اسراييل ادعا مي‌كند در ازاي اين عادي‌سازي رابطه، طرح الحاق بخش‌هايي بيشتري از كرانه باختري به رژيم اسراييل متوقف شده اما مقام‌هاي اسراييلي از جمله نخست‌وزير اين رژيم به صراحت لغو اجراي اين الحاق را رد كرده و تاكيد دارند كه اين طرح همچنان به قوت خود روي ميز باقي است اما فعلا اجراي آن متوقف شده. اين در حالي است كه دونالد ترامپ ادعا مي‌كند رژيم صهيونيستي شهرك‌سازي در كرانه باختري را تعليق كرده است. ترامپ در اين تعبير تنها نيست و سفير دولت او در اسراييل هم مي‌گويد تصميم براي متوقف كردن الحاق اراضي كرانه باختري موقتي است. در حالي كه مقام‌هاي اسراييلي، اماراتي و امريكايي ادعا مي‌كنند اين توافق مي‌تواند صلح و ثبات بيشتري را براي منطقه غرب آسيا به ارمغان آورد اما تنها چند ساعت پس از انتشار اين خبر و تصاوير مربوط به تماس تلفني سه مقام بود كه رژيم صهيونيستي نوار غزه را هدف حمله هوايي و توپخانه‌اي قرار داد. به گزارش الميادين، بالگردهاي رژيم صهيونيستي منطقه «الشجاعيه» واقع در شرق شهر غزه را هدف حمله قرار دادند.
تصاوير محمد بن‌زايد در آتش
صبح جمعه در فلسطين با اعتراض‌هاي مردمي آغاز شد. شمار زيادي از مردم فلسطين ظهر روز گذشته در واكنش به اين توافق، تصاوير محمد بن زايد وليعهد ابوظبي را به آتش كشيدند. به گزارش فارس از خبرگزاري آناتولي، صدها نفر از شهروندان فلسطين در مناطق مختلفي از كرانه باختري، ضمن برگزاري تظاهرات، اين توافق را محكوم كردند. معترضان در شهرك «يطا» واقع در استان الخليل (جنوب) با چهره‌هاي داراي نقاب، پرچم امارات را در مركز اين شهرك به آتش كشيدند. اين افراد همچنين در جريان اين تظاهرات، شعارهايي را در محكوميت اين اقدام سر داده و اين توافق را خيانتي عليه آرمان فلسطين قلمداد كردند. در شهر «نابلس» هم شهروندان فلسطيني ضمن محكوم كردن اين توافق، پس از نماز جمعه در ميدان «الشهداء» واقع در مركز اين شهر، تظاهرات كردند. جوانان حاضر در اين اعتراضات تصاوير دونالد ترامپ، بنيامين نتانياهو نخست‌وزير رژيم اسراييل و وليعهد ابوظبي را لگدمال كرده و به آتش كشيدند. برخي از تظاهرات‌كنندگان پلاكاردهايي در محكوميت اين توافق با خود داشتند كه روي آن نوشته شده بود: «از فلسطين به محمد بن زايد... مسير قدس با خون شهداي ما هموار است، نه با هوسبازي خائنان». در شهرك «حارس» واقع در استان «سلفيت» هم معترضان فلسطيني به خيابان‌ها ريختند و ضمن محكوميت اين توافق، تصاوير بن زايد را پاره كردند. خبرگزاري فلسطيني «صفا» نيز تصاوير زير از تظاهرات ساكنان قدس و لگدمال كردن تصاوير بن زايد منتشر كرده است.
كدام اتحاد؟ كدام عرب؟
خنجر از پشت، شايد دقيق‌ترين تعبيري بود كه در تمام بيانيه‌هاي گروه‌هاي مختلف فلسطيني در محكوميت اقدام امارات ديده شد. در حالي كه كشورهاي عربي چون بحرين، عمان، مصر و عربستان در همان نخستين ساعات اعلام اين توافق حمايت خود را از آن اعلام كردند، محمود عباس، رييس تشكيلات خودگردان فلسطين در واكنش به اين توافق از اتحاديه عرب خواست براي بررسي اين اقدام نشست فوري تشكيل دهد. عباس از همه كشورهاي عربي خواست در برابر فشارهاي امريكا و مسيري كه امارات در پيش گرفته، تسليم نشوند. عباس همچنين از رهبران گروه‌هاي فلسطيني خواست كه براي بررسي اين توافق و پيامدهاي آن بر مساله فلسطين فورا تشكيل جلسه دهند. همزمان تشكيلات خودگردان سفير خود را از امارات فراخواند. محمود عباس در حالي از رهبران فلسطيني درخواست جلسه مشترك كرد كه روابط حماس با تشكيلات خودگردان همچنان گرفتار بن‌بستي چند ساله است و تشكيلات خودگردان عملا در برابر حصر چند ساله نوار غزه كه در كنترل حماس است سكوت اختيار كرده بود. همزمان بايد اين سوال را از محمود عباس پرسيد در حالي كه چند كشور عربي به صراحت از اين توافق استقبال كردند و پيش از اين نيز خبرهايي مبني بر رفت و آمدهاي پيدا و پنهان ميان مقام‌هاي اسراييلي و مقام‌هاي اين كشورهاي عربي منتشر شده بود تشكيل جلسه اتحاديه عرب چه ارزش افزوده‌اي دارد؟ خط تحليلي واحدي كه در اكثر نظرات كارشناسي منتشر شده در 24 ساعت گذشته به چشم مي‌خورد اين است كه آرمان فلسطين و منافع فلسطيني‌ها تنها چيزي بوده كه محمد بن زايد اندك توجهي به آن نداشته و ندارد.
ايران، ايران تله بود
از نخستين ساعات انتشار خبر حصول توافق ميان امارات و رژيم اسراييل، بخش قابل توجهي از تحليل‌ها پيرامون تبعات منطقه‌اي اين توافق براي تهران بود. هر چند كه برخي از كاربران در فضاي مجازي اعتقاد دارند آنچه روز پنجشنبه اعلام شد صرفا رونمايي از رابطه‌اي پنهان و پشت‌پرده بود اما اگر امارات را نخستين حلقه از زنجيره‌اي از كشورهاي عربي تصور كنيم كه قرار است عادي‌سازي رابطه با اسراييل را كليد بزنند، شايد زنگ خطر را با صداي بلندتري بشنويم. با اين همه در بسياري از تحليل‌ها اين سوال مطرح مي‌شود كه آيا تلاش امارات براي تنش‌زدايي از رابطه با ايران يا تظاهر به اين تنش‌زدايي ارتباطي با گام‌هاي نهايي نهاني براي عادي‌سازي رابطه با اسراييل داشته است؟ شواهد ميداني در چند سال اخير حاكي از آن است كه امارات هر چند در پرونده‌هاي منطقه‌اي از سوريه تا يمن به دنبال تضعيف ايران و كاستن از قدرت و نفوذ كشورمان بوده اما هرگاه بيمناك منازعه مستقيم با تهران بوده تلاش كرده تنش به وجود آمده را مديريت كند. نمونه اين مساله را در هدف قرار گرفتن نفتكش‌هايي در بندر الفجيره امارات شاهد بوديم كه امريكا و عربستان مستقيما انگشت اتهام را به سمت تهران نشانه گرفتند اما امارات فاصله خود را با چنين موضع‌گيري حفظ كرد. مساله ديگري كه نمي‌توان ساده از كنار آن گذشت موفقيت نتانياهو در پيشبرد پروژه تهديد‌سازي از ايران و عادي‌سازي رابطه با اعراب است. هر بار در 10 سال گذشته از نتانياهو سوال شد نخستين تهديد براي اسراييل را چه مي‌دانيد؟ پاسخ داد: ايران، ايران و ايران. نخست‌وزير رژيم اسراييل سال‌هاست با پنهان شدن تحت لواي اين ادعا كه ايران به دنبال نابود كردن اسراييل است برنامه بلندمدت ديگري را دنبال مي‌كند؛ ترساندن اعراب از ايران و نزديك كردن آنها به اسراييل. بدون اغراق مي‌توان گفت كه نتانياهو حداقل با اعلام توافق امارات با اسراييل و برقراري روابط پشت‌پرده با تعدادي ديگر از كشورهاي عربي توانسته امتياز اين مرحله را به نام خود سند بزند. برخي از تحليلگران بر اين باورند كه تشديد تنش ميان تهران با بازيگران منطقه‌اي چون عربستان و امارات در موفقيت اين پروژه نتانياهو سهم بسزايي داشته است. نتانياهو تا پيش از شكل‌گيري توافق هسته‌اي جامعه جهاني با ايران ادعا مي‌كرد كه فعاليت‌هاي هسته‌اي تهران تهديدي براي ديگر بازيگران منطقه‌اي است و پس از تولد برجام نيز در گوش حاكمان كشورهاي عربي زمزمه كرد كه برجام يعني آزادسازي منابع اقتصادي، سياسي و نظامي ايران. در قريب به 4 سال گذشته نتانياهو با همين سياست دو امتياز مثبت گرفته است؛ خروج امريكا از برجام و عادي‌سازي رابطه با امارات كه مي‌تواند حلقه نخست يك زنجيره باشد.