خلأ مطالبات اجتماعي در انتخابات

انتخابات رياست‌جمهوري 1400كماكان موضوعات سياست داخلي و خارجي در صدر اخبار قرار دارند. بدون آنكه بخواهم اهميت آنها را ناديده بگيرم در طرح مسائل، به نظر مي‌رسد به نوعي شاهد تاخر فرهنگي هستيم، زيرا هژموني دست قدرتمند دولت براي تامين بهشت نزد اصولگرايان و اصلاح‌طلبان، توهم و گمراهي تغيير از بالا به هر نحو ممكن را به ارمغان آورد. هر چند در انقلاب اسلامي 57 و ادامه آن در جنگ 8 ساله، معجزه بزرگ حضور مردم در پيروزي بر حكومت شاهنشاهي و حفظ خاك كشور در جنگ را به عينه مشاهده كرديم، ولي فقدان نظريه اجتماعي و احزاب اجتماع محور ناشي از آن به اندازه‌اي چشمگير بود كه شواهد نشان مي‌دهند در هيچ‌يك از انتخابات‌ و برنامه‌ريزي‌ها، مطالبات اجتماعي در نوك پيكان تحولات قرار ندارند. براي مثال براي نخستين بار بعد از 39 سال از وقوع انقلاب اسلامي سال 57، جداول شاخص‌هاي اجتماعي وارد برنامه پنج ساله ششم (1400-1396) شد. پيش از آن جداول موجود در برنامه‌هاي توسعه، تنها روي نرخ مشاركت در حوزه شاخص‌هاي اقتصادي از جمله سرمايه‌گذاري‌هاي اقتصادي، جاده‌سازي و... بدون اشاره‌اي به شاخص‌هاي اجتماعي مي‌پرداختند. به عبارت ديگر بعد از جنگ حاكميت نگاه تك‌ساحتي به توسعه با نگاه مهندسي از بالا منتج از جهان دوقطبي، باعث شد بخش اجتماعي پيشرفتي نداشته باشد. فقدان نگاه مذكور باعث مي‌شد زيست نيمه‌جان سازمان تامين اجتماعي، در دهه 80 خورشيدي و در انتخابات 1384، منجر به پيروزي پوپوليسم با 700 ميليارد دلار درآمد نفتي طي 8 سال و در نهايت به جاي سرمايه‌داري صنعتي، منتهي به رشد سرمايه‌داري نوكيسه فاسد شد. 
اينكه اصولگرايان چرا از چنين خلئي رنج مي‌برند، تعجب‌برانگيز نيست، ولي فقدان مطالعات اجتماعي در حوزه اصلاح‌طلبان شايد خود ناشي از عدم آگاهي از تاريخ شكل‌گيري نظام تامين اجتماعي از جمله در آلمان در زمان بيسمارك و در انگلستان پس از جنگ دوم جهاني باشد كه به عنوان يك شاخص اساسي تامين امنيت ملي مورد توجه مسوولان اين كشور قرار گرفت. در جهان توسعه‌يافته، آزادي‌هاي فردي و گروهي، زماني معنا يافتند كه در كنار آن، ثبات شامل ثبات سياسي و اقتصادي با تكيه بر رفاه و تامين اجتماعي و ارتقاي روابط با نظام بين‌الملل در ابعاد مختلف اقتصادي، اجتماعي، سياسي و فرهنگي مورد توجه واقع شد. عدم توجه اصلاح‌طلبان به مقوله تامين اجتماعي در سخنان محمد ستاري‌فر مديرعامل سازمان تامين اجتماعي در سال‌هاي 1376 تا 1380، منتشر شده در كتاب هفت خوان توسعه صفحه‌هاي 106 و 107 بسيار تامل‌برانگيز است. ستاري‌فر مي‌گويد: «زماني كه بحث تامين اجتماعي را مطرح كردم دوستان ديگر در مورد آن يا سكوت كردند يا مخالف بودند، مي‌توان اين‌طور گفت در سال 1375 كه جمعي از نخبگان دور هم جمع شده بودند، فهم زيادي از تامين اجتماعي نداشتند، حتي مطرح مي‌شد كه اين موضوع دغدغه نيست. حتي در سال 1384 كه دكتر معين كانديدا شده بودند، وقتي بحث تامين اجتماعي مطرح شد، آقار رضا خاتمي كه فرد خوش فكري نيز هستند، در يك جمع شصت، هفتاد نفره به من اعتراض كردند كه چرا باز درباره اين موضوع صحبت مي‌كنم؛ يعني حتي در سال 1384 نيز فهمي مشترك از موضع تامين اجتماعي وجود نداشت».