نه سرمايه‌داري
به واكسيناسيون جهاني
علي اسدي خمامي| در حالي كه دنيا مشتاق دريافت واكسن كروناست، سازندگان واكسن كه بخش عمده‌اي از آنان شركت‌هاي خصوصي بزرگ داروسازي در اروپا و امريكا هستند، سعي در ايجاد انحصار در توليد و توزيع واكسن دارند. با وجود آنكه مراجع و مقامات زيادي در جهان از اين شركت‌ها خواسته‌اند كه فرمول ساخت واكسن را براي توليد واكسن‌هاي ژنريك دراختيار ساير توليدكنندگان واكسن در ديگر كشورها قرار دهند، پاسخ غول‌هاي داروسازي تاكنون يك نه بزرگ بوده است.
به عنوان مثال، هنگامي كه هفته گذشته، خبرنگار اسكاي‌نيوز از بيل گيتس كه يكي از ثروتمندترين افراد جهان و در عين حال يكي از سرمايه‌گذاران توليد واكسن كروناست، پرسيد كه آيا بهتر نيست كه فرمول ساخت واكسن كرونا را دراختيار كشورهاي فقير و در حال توسعه قرار داد، او سريع و قاطع پاسخ داد: «نه!» و البته اين مساله را بهانه كرد كه ساخت واكسن حساس است و شركت‌هاي كمي در جهان چنين توانايي‌اي دارند. بنابراين صرف‌نظر كردن از مالكيت معنوي واكسن، ممكن است به ساخت واكسن‌هاي بي‌كيفيت منجر شود. البته بيل گيتس، احتمالا براي اين پرسش كه چگونه هزاران شركت داروسازي در جهان كه او معتقد است توانايي توليد واكسن كرونا را ندارند، هر ساله به ساخت هزاران واكسن ديگر اقدام مي‌كنند، پاسخي نداشته باشد اما در هر حال، شركت‌هاي سازنده واكسن پيش‌تر بهانه ديگري را براي مخفي نگه داشتن فرمول واكسن بيان كرده‌اند.
به گزارش فايننشال تايمز، توليدكنندگان واكسن به مقامات امريكايي هشدار دادند كه دراختيار گذاشتن فرمول‌هاي ساخت واكسن كرونا ممكن است باعث شود كه فناوري انحصاري آنان دراختيار چين و روسيه قرار بگيرد.
به گفته منابع آگاه، شركت‌هاي داروسازي در جلسات مخفي با مقامات كاخ سفيد، هشدار داده‌اند كه بي‌توجهي به مالكيت معنوي واكسن‌هاي امريكايي ممكن است باعث شود چين و روسيه از فناوري‌هايي مانند mRNA كه در اين واكسن‌ها استفاده شده، بهره ببرند. اين فناوري اميد ساخت واكسن‌هايي براي سرطان و سكته قلبي در آينده را تقويت مي‌كند.
تاكنون شركت‌هاي نواكس، مدرنا و فايزر و همچنين كاخ سفيد به درخواست‌ها براي اظهارنظر درباره اين خبر پاسخي نداده‌اند. در ماه اكتبر، پيشنهادي از سوي هند و آفريقاي جنوبي در سازمان جهاني تجارت مطرح شد كه براساس آن مالكيت معنوي واكسن‌هاي كرونا به‌طور موقت لغو شده تا ساير كشورهاي جهان بتوانند نسبت به توليد واكسن‌هاي ژنريك اقدام كنند. تاكنون بيش از 60 كشور جهان از اين پيشنهاد حمايت كرده‌اند، ولي دولت ايالات متحده امريكا كه در زمان ترامپ مخالف اين پيشنهاد بود، در زمان بايدن نيز هنوز با اين پيشنهاد موافقت نكرده، اما اعلام كرده كه آن را در دست بررسي دارد.
اما اين نيز نمي‌تواند علت اصلي مخفي كردن فرمول ساخت واكسن كرونا باشد، چراكه در دنيايي كه كوبا، پيش از فايزر و بيون‌تك، موفق به ساخت واكسن سرطان ريه شده است، بسيار بعيد است كه شكاف تكنولوژي به قدري باشد كه چين و روسيه براي دستيابي به فناوري mRNA به فرمول واكسن كروناي فايزر يا مدرنا نياز داشته باشند.
به نظر مي‌رسد علت اصلي اين انحصارگري، براي شركت‌هاي داروسازي دستيابي به سود بيشتر به عنوان انحصارگر و براي دولت‌ها افزايش هژموني بر ساير كشورهاي جهان باشد؛ اگر همه شركت‌هاي داروسازي در جهان بتوانند واكسن كرونا توليد كنند، آنگاه كدام دولت مي‌تواند در اذهان جهانيان نقش قهرمان را بازي كرده و در عين حال از كارت واكسن كرونا براي چانه‌زني استفاده كند؟
در هر صورت، علت اين مخفي‌كاري و اصرار بر حقوق مالكيت سازندگان واكسن در ميانه يك بحران جهاني هرچه كه باشد، نتيجه آن كاملا مشخص است: به گفته آنتونيو گوترش، دبيركل سازمان ملل متحد،
تا ماه فوريه سال جاري ميلادي 75درصد از كل واكسن كرونايي توليد شده در جهان در 10 كشور ثروتمند توزيع شده و 130 كشور جهان هيچ دوزي از واكسن كرونا دريافت نكرده‌اند. به گزارش گاردين، گوترش با انتقاد شديد نسبت به اين وضعيت گفت: «در اين شرايط بحراني، برابري در دسترسي به واكسن بزرگ‌ترين آزمون اخلاقي در مقابل جامعه جهاني است.» البته گويا گوترش فراموش كرده است آنجا كه صحبت از قدرت و ثروت است، اخلاق بي‌معني مي‌شود.