چهل سالگي زلزله گلباف و آييننامه زلزله
مهدي زارع
چهل سال از زمينلرزه 21 خرداد 1360 گلباف ميگذرد. در سال 60 دو زمينلرزه مخرب در استان كرمان موجب ويراني شد. 21 خرداد 1360 ساعت 7و 24 دقيقه صبح زلزله گلباف با بزرگاي 6.7 به ويراني شهر گلباف انجاميد و موجب 1100 نفر و 4000 نفر زخمي شد. 46 روز بعد در 6 مرداد 1360 در ساعت 52: 20 زلزله سيرچ با بزرگاي 7.2 موجب ويراني سيرچ و چهارفرسخ در شمال گلباف، 1300 نفر كشته و حدود 5000 نفر زخمي شد. در اين چهار دهه زلزلههاي مخرب متعددي به ويژه زمينلرزه 5 دي ماه 1382 بم و زمينلرزه 4 اسفند 1383 داهوئيه زرند موجب تلفات و خسارتهاي گسترده در استان كرمان شده است.
آييننامه زلزله در كشور ما سابقهاي پنجاه و هفت ساله دارد. اولين پيشنويس آييننامه زلزله در ايران در سال ۱۳۴۳ بعد از زلزله ۱۰ شهريور ۱۳۴۱ بويينزهرا در دفتر فني سازمان برنامه و بودجه، توسط شادروان مهندس علياكبر معينفر تهيه شد. اين آييننامه اوليه به صورت ماده ۱۴ قانون برنامه و بودجه و به صورت مقررات الزامي در طرحهاي عمراني منتشر شد. پس از آن از سوي موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران كه در آذر سال ۱۳۴۹ آغاز به كار كرده بود، آييننامه زلزله با كوششهاي مستمر زندهياد مهندس معينفر به عنوان فصل هشتم آييننامه حداقل بار وارده بر ساختمانها و ابنيه فني- ۱۳۴۹ (آييننامه ۵۱۹) منتشر شد و به اين ترتيب ضوابط اوليه براي مساله طرح و اجراي ساختمانها در برابر زلزله در يك استاندارد ايران منتشر شد. ايران از معدود كشورهايي است كه آييننامه زلزله مصوب هيات وزيران دارد. آييننامه استاندارد زلزله ايران كه با كد ۲۸۰۰ شناخته ميشود، توسط موسسه استاندارد در مصوبه مورخ ۲۷ اسفند ۱۳۶۷ هيات دولت به نخستوزيري آقاي مهندس ميرحسين موسوي قرار گرفت و تجديدنظر در آن هر پنج سال يك بار برعهده وزارت مسكن (مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي) گذاشته شد. اين مصوبه نشان ميدهد كه حتي در ماههاي بلافاصله پس از جنگ تحميلي رژيم بعث صدام به كشور، چقدر اهميت بالايي براي مساله زلزله در دولت ما درنظر گرفتهاند. آييننامه زلزله (استاندارد ۲۸۰۰) بعد از زلزله ۳۱ خرداد ۱۳۶۹ منجيل (با بزرگاي 3/7) و از سال ۱۳۶۹ آييننامه 2800 لازمالاجرا شد.
طي دو سال گذشته كار روي ويرايش پنجم آييننامه 2800 آغاز شده است. روز 22 آبان 1398 اولين جلسه كميته تدوين استاندارد 2800 با موضوع تدوين و ويرايش پنجم آييننامه طراحي ساختمانها در برابر زلزله، با حضور اعضاي كميته تدوين استاندارد 2800 در مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي برگزار شد. در اين مدت كار روي آييننامه 2800 از سوي 50 متخصص در كميته دايمي و در هفت كارگروه تخصصي ادامه دارد. در اين فرآيند كه نگارنده نيز در دو كارگروه از آن مشاركت داشته و در كميته اجرايي آييننامه عضويت دارد آخرين دستاوردهاي علمي مربوط به علوم و مهندسي زلزله در ايران و جهان براي بهروز رساني ويرايش قبلي (چهارم) آييننامه مورد استفاده قرار ميگيرد.