مرور يك هفته هنرهاي تجسمي و سخنراني وزير فرهنگ با محوريت اقتصاد هنر
گالري‌ها جان دوباره گرفته‌اند
شورش تسليمي
وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي روز چهارشنبه در حضور جمعي از هنرمندان تجسمي به سخنراني پرداخت و اولويت‌هاي وزارتخانه متبوع خود را تشريح كرد. اين سخنراني را سرآغاز بررسي اتفاق‌هاي هفته اخير و ابتداي هفته جديد قرار داده‌ايم. اسماعيلي كه در تالار وحدت حاضر شده بود در جمع هنرمندان تجسمي يكي از اولويت‌هاي اصلي خود را كار در حوزه اقتصاد فرهنگ و هنر عنوان كرد: «در اصل وظيفه ما در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي تقويت اقتصاد هنر است.» كليدواژه‌اي كه چندسالي است در هنرهاي تجسمي كشور بيشتر طنين‌انداز شده و براي خودش بانياني پيدا كرده است. برپايي «حراج تهران» اصولا در ادامه عملياتي كردن همين تئوري اقتصاد هنر بنا گذاشته شده و هر سال برگزار مي‌شود. «ما در هنر و اقتصاد هنر ظرفيت‌هاي بسيار زيادي داريم و همان‌طوركه مي‌دانيد جزو كشورهاي مطرح و صاحب جايگاه بالا در توليد آثار هنري هستيم و از اين رو در بخش اقتصاد هنر هم بايد به اين رتبه برسيم و تلاش ما بر اين است كه بازارهاي بين‌المللي را به دست بياوريم.»
وزير ارشاد در بخش نخست اظهاراتش به كمك‌هاي مالي دولت نيز اشاره كرده و نشان داد به آسيب‌هاي واردشده ناشي از شيوع ويروس كرونا و تعطيلي گالري‌ها، توقف فعاليت هنرمندان و عرضه آثار نيز توجه دارد. «در سال گذشته مجموع رقمي كه براي كمك به هنرمندان جذب شده بود چيزي حدود 10 ميليارد تومان بود كه در همين دو هفته اخير و با دستور رييس محترم جمهور و فارغ از برخي فرآيندهاي مرسوم كمك خوبي جذب شده است و به زودي به عنوان كمك‌هاي بلاعوض با سود بسيار پايين از طريق صندوق اعتباري هنر در اختيار هنرمندان قرار مي‌گيرد.»
او همچنين به عملكرد بي‌تناسب و غيرخلاق رايزنان فرهنگي ايران در كشورهاي ديگر نيز اشاره كرد. جايي كه وقتي عملكرد همتايان خارجي آنها در ايران را مشاهده مي‌كنيم، نتيجه جاي تفكر بيشتري دارد كه چرا ما تا اين حد منفعل هستيم؟ «كار رايزن‌هاي فرهنگي را نبايد تنها به برگزاري چند نمايشگاه و اجراهاي هنري در خارج از كشور تنزل داد، بلكه رايزن‌هاي فرهنگي بايد براي كشور آورده داشته باشند و از اين استعداد و ظرفيت بزرگ استفاده كرد، اين يك مزيت مطلق و نه نسبي براي كشور است به اين معنا كه بايد از اين فضا براي ايجاد اشتغال و كار اقتصادي در حوزه هنر بهره برد. در دولت سيزدهم از ابتدا به دنبال اين هستيم كه به جاي وعده دادن كه بعضا مردم اطلاعي هم از عملياتي شدن آنها ندارند، بيشتر از اقدامات سخن بگوييم و به لطف خدا خواهيم ديد كه در همه حوزه‌ها اتفاقات خوبي رقم خواهد خورد.»وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي با اشاره به اينكه در خصوص اقدام براي توسعه فرهنگ ايراني به صورت ريزبرنامه‌ريزي‌هاي عملياتي، گروهي زير نظر وي مشغول بررسي و برنامه‌ريزي هستند، مي‌گويد: «با اين وجود وظايف حمايتي خود را به صورت كامل دنبال مي‌كنيم و بايد يك كار نمونه در اقتصاد هنر را رقم بزنيم. همه دغدغه‌هايي كه مطرح شد نيازمند پاسخ است و به سمت حل آنها خواهيم رفت.»
خانه هنرمندان و روايت‌هاي يك دفاع مقدس
نمايشگاه عكس «جلوه پايدار» از سوي خانه هنرمندان ايران با همكاري انجمن عكاسان دفاع مقدس و بنياد روايت فتح در گالري محيطي داير شده است. روابط عمومي خانه هنرمندان ايران خبر مي‌دهد نمايشگاه عكس «جلوه پايدار» با نمايش ۲۰ عكس مرتبط با حال و هواي دفاع مقدس در محوطه بيروني خانه هنرمندان ايران ميزبان علاقه‌مندان به هنرهاي تجسمي است. اين نمايشگاه منتخبي از آثار انجمن عكاسان دفاع مقدس و بنياد روايت فتح را شامل مي‌شود و به مناسبت هفته دفاع مقدس از ۲۹ شهريورماه آغاز شده است. به جهت رعايت پروتكل‌هاي بهداشتي محل برگزاري اين رويداد در محوطه بيروني و مقابل ورودي خانه هنرمندان ايران و پارك ايرانشهر در نظر گرفته شده. اين عكس‌ها تا ۱۵ مهر ۱۴۰۰ در معرض ديد علاقه‌مندان قرار دارد. مجموعه عكس «جلوه پايدار» سعي دارد علاوه بر نمايش عمومي تصوير جنگ تحميلي در جامعه، به حافظه تاريخي و تصويري مردمان اين سرزمين نيز كمك كرده و وظيفه‌اي را كه عكس از عهده آن برمي‌آيد، ايفا كند.ژاك ورنر سفير هلند در ايران، دي‌ماه سال 1397 با حضور در همايشي مرتبط با نقش هنر در ايجاد صلح پايدار و دوري از جنگ، با اشاره به اينكه شهر لاهه هلند مقر سازمان منع سلاح‌هاي شيميايي است، گفته بود: «ايران به دليل تجربه دردناك خود از حمله شيميايي با اين سازمان آشنايي كامل دارد و متاسفانه با گذشت بيش از ۳۰ سال از جنگ ايران و عراق هنوز به وجود چنين موسساتي نيازمند هستيم. در همين حال، در نقاطي از جهان، امكان دسترسي براي تحقيق از سازمان‌هايي مانند سازمان منع سلاح‌هاي شيميايي دريغ مي‌شود. همان‌طوركه سال 1396 نيز شاهد بوديم سلاح‌هاي شيميايي هنوز در حمله به غير نظاميان مورد استفاده قرار مي‌گيرند كه تبعات جبران‌ناپذيري براي نسل‌هاي كنوني و آتي بر جاي خواهد گذاشت. هنر، نقش بسزايي در آگاه‌سازي از فجايع جنگ دارد و اغلب ماندگاري بالايي دارد و به مراتب تاثيرگذارتر از هزاران مقاله در روزنامه‌هاست و دقيقا به همين علت بايد از عكاسان و هنرمندان شجاعي كه در شرايط خطرناك كار مي‌كنند تا خشونت جنگ را به جهانيان نشان دهند، حمايت كنيم.»
سفير كشور هلند با اشاره به اينكه عكس‌هاي موجود از جنگ در سوريه، غزه و يمن هولناكند و اغلب ظلمي را به تصوير مي‌كشند كه وصف آن در كلام نمي‌گنجد، گفته بود: «عكاسان با نمايش اين تصاوير ما را مجبور به ديدن واقعيت‌هاي تلخ جنگ مي‌كنند. ما را مجبور مي‌كنند تا دست به دست هم داده و راهي براي پايان دادن به درگيري‌ها پيدا كنيم.»
اشاره به حضور مسوولان يك سفارتخانه خارجي به اين علت صورت گرفت كه نمونه‌اي عملي به دست دهيم از عملكرد فعال رايزنان و سفراي خارجي در ايران. چنانكه در همين دو سال شيوع ويروس كرونا، سفارت ايتاليا در تهران بسيار فعالانه عمل كرد و مجموعه‌اي شامل نمايش فيلم، ساخت توليدات مشترك بين هنرمندان ايران و ايتاليا، دعوت از گروه‌هاي نمايشي براي اجرا در باغ سفارت، برپايي نمايشگاه‌هاي مرتبط با صدها سال هنر ايران را در برنامه داشت.
عكس‌هاي تكان‌دهنده حملات 11 سپتامبر
سايت خبري الجزيره هم روز گذشته در گزارشي چند تصوير از حادثه ۱۱ سپتامبر را منتشر كرد. خبرگزاري ايسنا به نقل از الجزيره به تصاويري نگاه كرده كه چند روز پس از سالگرد اين حادثه منتشر شده است. تصاوير هميشه گوياتر از كلمات بوده‌اند؛ به ويژه در حوادث تاريخي مهمي كه هيچ‌گاه فراموش نمي‌شوند. حادثه ۱۱ سپتامبر يكي از بدترين اتفاقات در تاريخ ايالات متحده امريكاست كه حتي تصاويري كه بدون هماهنگي قبلي درباره اين رويداد گرفته شده‌اند، نمادهايي از اين روز در تاريخ امريكا محسوب مي‌شوند. در ادامه اين گزارش، چند تصوير درباره اين حادثه تروريستي را به انتخاب الجزيره مشاهده مي‌كنيد. تصوير جورج بوش پسر، رييس‌جمهور وقت امريكا كه در حال بازديد از يكي از مدارس در ايالت فلوريدا بود.
اثر 3 ميليون دلاري منير فرمانفرماييان در آرت‌بازل سوييس
منير شاهرودي فرمانفرماييان، هنرمند شناخته‌شده ايراني همچنان مورد توجه مجموعه‌داران، حراجي‌ها و گالري‌هاي هنري در سراسر جهان است. او كه بدون شك هندسه‌گراترين هنرمند معاصر ايران به شمار مي‌رود آثاري خلق كرده كه امروز نيز خيره‌كننده‌اند. در همين راستا خبر رسيده مديران «آرت‌بازل» از معتبرترين رويدادهاي هنرهاي تجسمي جهان امسال تصميم گرفته‌اند هرطور شده اين رويداد را برگزار كنند. مسوولان با اجراي شيوه‌نامه‌هاي بهداشتي سفت و سخت، اين رويداد هنري را به دو شكل حضوري و آنلاين برگزار خواهند كرد. هر چند اعلام شد كساني كه واكسن آسترازنكا تزريق كرده‌اند، در مرزهاي ورودي سوييس بايد تست پي‌سي‌آر بدهند و اگر پاسخ منفي شد، مي‌توانند وارد شوند.
علاوه بر گالري‌ها و هنرمندان از منطقه اروپا، ايالات متحده و آفريقاي جنوبي، آرت‌بازل در دوره ۲۰۲۱ ميزبان چند هنرمند نامدار از خاورميانه هم خواهد بود. منير شاهرودي فرمانفرماييان يكي از اين هنرمندان است كه دو سال و پنج ماه پس از مرگ در ۹۶ سالگي، با يكي از آثار چشمگير خود مربوط به سال‌هاي اخير در بخش «نامحدود» آرت‌بازل حضور مي‌يابد. البته اثر موسوم به «خانواده سوم» كه زنده‌ياد فرمانفرماييان آن را سال ۲۰۱۱ خلق كرده، از سوي گالري جيمز كوهان نيويورك به بازل و بخش نامحدود ارايه شدن است. هنرمند پرآوازه ايراني به شيوه‌اي منحصر به فرد در خلق آثار خود دست يافته بود و «خانواده سوم» هم كه مجموعه هشت تابلو است، به بهاي 3.2 ميليون دلار در معرض نمايش و فروش قرار گرفته است. ايتل عدنان لبناني با ديوارنگاره‌اي شش متري كه شامل ۱۳۶ كاشي نقاشي‌شده است با ارزش ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار دلار، سه تابلو قطع بزرگ از مايكل راكوويتس هنرمند امريكايي عراقي‌تبار با ارزش ۲۵ تا ۷۵ هزار دلار، افرا الظاهري از امارات، وارطان آواكيان از لبنان و لارنس ابوحمدان از سوريه از ديگر هنرمندان منطقه خاورميانه هستند كه در آرت‌بازل حضور دارند. آرت‌بازل ۲۰۲۱ از روز جمعه در اين شهر سوييس آغاز به كار كرد و تا روز يكشنبه ادامه مي‌يابد.
همه در انتظار ركوردشكني خودنگاره
«فريدا كالو»
انتظار مي‌رود با به فروش رسيدن تابلو نقاشي از «فريدا كالو» در يك حراجي پيش‌رو، ركورد گران‌ترين اثر اين هنرمند شكسته شود. چنين اتفاقي در دور‌ه‌اي كه كرونا آسيب زيادي به اقتصاد هنر در سراسر جهان وارد كرده، تا حدي مي‌تواند اميدها را به بازار خريد و فروش آثار تجسمي بازگرداند. ايسنا گزارش داده خودنگاره از «فريدا كالو» نقاش نامدار مكزيكي كه در سال ۱۹۴۹ خلق شده است در حراجي ماه نوامبر «ساتبيز» به فروش گذاشته خواهد شد. انتظار مي‌رود اين اثر در حراجي به قيمت ۳۰ ميليون دلار فروخته شود كه در اين صورت قيمت اين اثر به سه برابر گران‌ترين اثر فعلي اين هنرمند مي‌رسد. در حال حاضر تابلو نقاشي از «فريدا كالو» كه در سال ۲۰۱۶ به قيمت ۸ ميليون دلار فروخته شد به عنوان گران‌ترين اثر اين نقاش شناخته مي‌شود. اين اثر هنري «فريدا» را با چشمان گريان به تصوير كشيده است كه تصويري از «ديگو ريورا» ديگر نقاش مكزيكي و همسر «فريدا» نيز روي پيشاني او نقش بسته است. اين تابلو درحالي در حراجي به فروش گذاشته خواهد شد كه تاكنون ۳۰ سال در يك مجموعه خصوصي نگهداري شده است. وارثان يك مجموعه‌دار خصوصي اهل نيويورك اين اثر را به فروش خواهند گذاشت. نقاشي مورد نظر پيش از اين در سال ۱۹۹۰ در حراجي «ساتبيز» به قيمت ۱.۴ ميليون دلار فروخته شد. در آن سال ارزش تقريبي‌اش ۸۰۰ هزار دلار برآورد شده بود.
اگر اين خودنگاره در حراجي پاييز «ساتبيز» با قيمت برآوردشده به فروش برسد نه تنها ركورد گران‌ترين اثر «فريدا كالو» شكسته مي‌شود، بلكه ركورد جديدي در فروش اثر يك هنرمند امريكاي لاتين نيز به ثبت خواهد رسيد. درحال حاضر ركورد گران‌ترين اثر فروخته‌شده يك هنرمند امريكاي لاتين به تابلو نقاشي از «ريورا» كه در سال ۲۰۱۹ در حراجي كريستيز به قيمت ۹.۸ ميليون دلار فروخته شد، تعلق دارد.
«طِيِب» در گالري دستان
گزارش بعضي اتفاق‌ها و خبرهاي تجسمي در روزهاي اخير را با پيشنهاد تعدادي از مجموعه‌ها و گالري‌هايي كه در روزهاي آينده مي‌توانيد به آنها سري بزنيد به پايان مي‌رسد. نگارخانه‌هاي تهران از روز جمعه ۲ مهرماه ميزبان ۱۴ نمايشگاه جديد در حوزه‌هاي مختلف هنرهاي تجسمي شده‌اند. نمايشگاه گروهي «چهارچوب» در نگارخانه احسان، نمايشگاه آثار قهوه‌خانه‌اي در گالري آرتيبيشن، نمايشگاه گروهي «نقش‌واره‌هاي چهره‌هاي ماندگار» در گالري انتظامي، نمايشگاه آثار محسن محمودي‌زاده با عنوان «راه» در گالري طراحان آزاد و نمايشگاه گروهي نقاشي و مجسمه «از ابژه تا فيگور» در گالري مژده از اين جمله‌اند. بيان اين نكته ضروري است كه علاوه بر اين چهارده نمايشگاه تازه، بعضي نمايشگاه‌هاي گذشته نيز همچنان در مهرماه ادامه پيدا كرده‌اند. در اين ميان نمايشگاه آثار سپهر حاجي‌آبادي با عنوان «طِيب» تا ۹ مهر در زيرزمين گالري دستان برگزار مي‌شود كه از جمله نمايشگاه‌هاي تماشايي است كه نبايد از دست داد. اين هنرمند جوان با نگاهي تازه به سبك فيگوراتيو، تابلوهايي خلق كرده كه بعضا با كوبيسم و سورئاليسم نيز همنشيني دارد. «طيب»، اولين نمايشگاه انفرادي حاجي‌آبادي در زيرزمين دستان و شامل نقاشي‌هايي با تكنيك رنگ روغن و جوهر اكريليك روي كاغذ عكاسي است. كتابي به نام «پيشنهادهاي اجباري (راهنماي طيب بودن) » نيز به همراه اين آثار به نمايش درمي‌آيد. حاجي‌آبادي در اين مجموعه كه حدود دو سال روي كتاب كار كرده، طيب حاج رضايي، از دسته لوطي/ لات‌هاي ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰ در تهران را انتخاب كرده تا به واسطه او بتواند مسائل اجتماعي و سياسي را در قالب فرهنگي بررسي كند. به گفته خودش «طيب حاج رضايي نماينده‌اي براي واضح شدن ابعادي از تاريخ معاصر ماست كه نوري روي‌شان تابيده نشده.» او مفهوم لوطي‌گري را امكاني براي ترسيم نظرهاي متفاوت و موضوعي مي‌داند كه مي‌تواند تصوير تازه‌اي از واقعيت‌هاي تكراري به دست دهد. در كتاب «پيشنهادهاي اجباري (راهنماي طيب بودن)» هنرمند تلاش مي‌كند معادلي براي جريان زندگي طيب بسازد تا مخاطب با دقيق خواندنش بتواند خود را جاي او بگذارد. بدن‌ها و چهره‌هاي نقاشي‌شده اين هنرمند كه عموما با پالتي پركنتراست و نور و سايه شديد كشيده مي‌شوند، راوي صحنه‌هايي فراواقعي و دلهره‌آور است. به‌زعم هنرمند، زندگي در كرج و تفاوتش با شهرهاي ديگر، يعني همنشيني محله‌هاي بالا و پايين در سطح شهر و كيفيت يكساني كه اين همنشيني از لحاظ فرهنگي به تمام محله‌ها بخشيده، در شكل‌گيري ديدگاه‌هاي او نسبت به سنت لوطي‌گري موثر بوده است. او از اعضاي گروه سوت شرقي است و تا به حال چندين نمايشگاه در سراسر ايران برگزار كرده است. همكاري پيشين او با زيرزمين دستان، شركت در نمايشگاه گروهي «صورت، رخ، قيافه: نمايش آنلاين» در سال ۱۳۹۹ بود.
Fگالري دستان ميزبان آثار نقاشي سپهر حاجي‌آبادي است. اين هنرمند در اين مجموعه طيب حاج‌رضايي، از دسته لوطي/ لات‌هاي ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰ در تهران را انتخاب كرده تا به واسطه او بتواند مسائل اجتماعي و سياسي را در قالب فرهنگي بررسي كند. به گفته خودش «طيب حاج رضايي نماينده‌اي براي واضح شدن ابعادي از تاريخ معاصر ماست كه نوري روي‌شان تابيده نشده.» او مفهوم لوطي‌گري را امكاني براي ترسيم‌نظرهاي متفاوت و موضوعي مي‌داند كه مي‌تواند تصوير تازه‌اي از واقعيت‌هاي تكراري به دست دهد.