اثرات منفي اجتماعي و اقتصادي سيل
مرتضي انصاري
سيل بر افراد و جوامع تاثير مي‌گذارد و پيامدهاي اجتماعي، اقتصادي و زيست محيطي دارد. پيامدهاي سيل، اعم از منفي و مثبت، بسته به محل و وسعت سيل و آسيب‌پذيري و ارزش محيط‌هاي طبيعي و ساخته شده كه بر آنها تاثير مي‌گذارد، بسيار متفاوت است. پيامدهاي سيل، اعم از منفي و مثبت، بسته به مكان، مدت، عمق و سرعت و همچنين آسيب‌پذيري و ارزش محيط‌هاي طبيعي و ساخته شده آسيب ديده، بسيار متفاوت است.
تلفات جاني و مالي
تاثيرات فوري سيل شامل تلفات جاني، خسارت به اموال، تخريب محصولات كشاورزي، تلفات دام، عدم كاركرد تاسيسات زيرساختي و وخامت وضعيت بهداشتي به دليل بيماري‌هاي منتقله از آب است. سيل‌هاي ناگهاني، با زمان هشدار كم يا بدون زمان هشدار، باعث مرگ و مير بيشتر از سيلاب‌هاي رودخانه‌اي مي‌شوند. از نظر پولي، ميزان خسارات ناشي از سيل از يك‌سو به وسعت، عمق و مدت وقوع سيل و سرعت جريان در مناطق سيل‌زده بستگي دارد. از سوي ديگر به آسيب‌پذيري‌هاي فعاليت‌هاي اقتصادي و جوامع وابسته است.
از دست دادن معيشت
از آنجايي كه پيوندها و زيرساخت‌هاي ارتباطي مانند نيروگاه‌ها، جاده‌ها و پل‌ها آسيب مي‌بينند و مختل مي‌شوند، فعاليت‌هاي اقتصادي متوقف مي‌شوند و در نتيجه براي دوره‌اي بسيار فراتر از مدت سيل، نابجايي و اختلال در زندگي عادي به وجود مي‌آيند. به طور مشابه، تاثير مستقيم بر دارايي‌هاي توليد، چه در كشاورزي و چه در صنعت، مي‌تواند فعاليت منظم را مهار كند و منجر به از دست دادن معيشت شود. اثرات سرريز از دست دادن معيشت مي‌تواند در فعاليت‌هاي تجاري و تجاري حتي در مناطق غيرسيل‌زده مجاور احساس شود.
كاهش قدرت خريد و توليد
آسيب به زيرساخت‌ها همچنين اثرات طولاني‌مدتي مانند اختلال در تامين آب و برق، حمل‌ونقل، ارتباطات، آموزش و مراقبت‌هاي بهداشتي ايجاد مي‌كند. از دست دادن معيشت، كاهش قدرت خريد و از دست دادن ارزش زمين در دشت‌هاي سيلابي منجر به افزايش آسيب‌پذيري جوامع ساكن در منطقه مي‌شود. هزينه اضافي بازسازي، جابه‌جايي افراد و حذف اموال از مناطق سيل‌زده مي‌تواند سرمايه مورد نياز براي حفظ توليد را منحرف كند.
مهاجرت دسته‌جمعي
سيل‌هاي مكرر كه منجر به از دست دادن معيشت، توليد و ساير اثرات طولاني مدت اقتصادي و انواع رنج مي‌شود، مي‌تواند باعث مهاجرت دسته جمعي يا جابه‌جايي جمعيت شود. مهاجرت به مناطق توسعه‌يافته شهري به شلوغي بيش از حد شهرها كمك مي‌كند. اين مهاجران در رديف فقراي شهري افزايش مي‌يابند و در نهايت در زمين‌هاي حاشيه‌اي يا سكونتگاه‌هاي غيررسمي زندگي مي‌كنند كه مستعد سيل يا ساير خطرات هستند. مهاجرت انتخابي به بيرون از نيروي كار گاهي مشكلات اجتماعي پيچيده‌اي ايجاد مي‌كند.
اثرات رواني - اجتماعي
اثرات رواني- اجتماعي عظيم بر قربانيان سيل و خانواده‌هاي آنها مي‌تواند براي مدت طولاني به آنها آسيب برساند. از دست دادن عزيزان مي‌تواند تاثيرات عميقي به خصوص روي كودكان ايجاد كند. آواره شدن از خانه، از دست دادن اموال، از دست دادن يادگاري‌ها و معيشت، كاهش سطح امنيت پس از سيل و در پناهگاه‌هاي موقت و اختلال در كسب و كار و امور اجتماعي مي‌تواند باعث استرس شود. استرس غلبه بر اين ضررها مي‌تواند طاقت‌فرسا باشد و تاثيرات رواني پايدار ايجاد كند.
جلوگيري از رشد و توسعه اقتصادي
هزينه بالاي امداد و بازيابي ممكن است بر سرمايه‌گذاري در زيرساخت‌ها و ساير فعاليت‌هاي توسعه در منطقه تاثير منفي بگذارد و در موارد خاص ممكن است اقتصاد ضعيف منطقه را فلج كند. سيل مكرر در يك منطقه ممكن است سرمايه‌گذاري‌هاي بلندمدت توسط دولت و بخش خصوصي را به طور يكسان متوقف كند. كمبود معيشت همراه با مهاجرت نيروي كار ماهر و تورم ممكن است تاثير منفي بر رشد اقتصادي يك منطقه داشته باشد. از دست دادن منابع مي‌تواند منجر به هزينه‌هاي بالاي كالاها و خدمات شود و برنامه‌هاي توسعه آن را به تاخير بيندازد.
پيامدهاي سياسي
واكنش ناكارآمد سيل و عمليات امدادرساني در طول رويدادهاي بزرگ سيل به طور منظم منجر به نارضايتي عمومي يا از دست دادن اعتماد مي‌شود. عدم توسعه در مناطق سيل‌خيز ممكن است باعث نابرابري اجتماعي و حتي ناآرامي اجتماعي شود كه تهديدي براي صلح و ثبات در منطقه است.