آتش و دود و انفجار در آیین چهارشنبه سوري
ترقه و آتش‌بازي‌هاي امسال هم تلفات جسمي و جاني به جاي گذاشت
گروه اجتماعي| آژيرهاي مداوم آمبولانس و ماشين‌هاي آتش‌نشاني كه لحظه‌به‌لحظه با صداي تركيدن ترقه‌ها تركيب و به موسيقي ترسناك ساعاتي خاص از سال تبديل مي‌شود؛ اين نواي پايتخت ايران و بسياري از كلان‌شهرهاي كشور در عصر سه‌شنبه و پيش از آغاز مراسم باستاني «چهارشنبه‌سوري» است. نخستين جشن از سلسله‌‌جشن‌هاي نوروز با آتش عجين شده و حتي برخي اسناد و پژوهش‌ها هم كلمه «سور» را «سرخ» معنا كرده و مي‌گويند اين نام‌گذاري به سرخي صورت هنگام ايستادن يا پريدن از روي آتش برمي‌گردد؛ «زردي من از تو، سرخي تو از من.» اگرچه درباره ريشه و پيشينه اين جشن نگاه‌هاي متفاوتي مطرح است و اسناد تاريخي هم روايت‌هاي متفاوتي از زمان و شيوه برگزاري آن در ايران باستان ارائه كرده‌اند اما صدها سال است كه در مناطق مختلف به رسمي بومي با آداب مختص به خود تبديل شده و در پايان روز سه‌شنبه آخر هر سال برگزار مي‌شود كه البته بخش مشترك اين جشن در مناطق مختلف، سنت برپايي آتش و خواندن شعر «زردي من از تو، سرخي تو از من» هنگام پريدن از روي آن است. فارغ از آن همه پيشينه و رسم تاريخي اما چندسالي است كه كارهاي خطرناكي به اين جشن نويددهنده بهار و روزگار نو، افزوده شده كه هر سال تلفات جسمي و جاني فراواني هم به جاي مي‌گذارد؛ آتش‌بازي‌هاي خطرناك و ترقه‌هايي كه چيزي از بمب و خمپاره كم ندارد در سال‌هاي گذشته ده‌ها كشته و صدها معلول و نابينا تحويل جامعه داده است.
دست‌كم ۱۵ فوتي آن‌‌هم پيش از آغاز چهارشنبه‌سوري
ظهر ديروز و پيش از آغاز مراسم چهارشنبه‌سوري چندين منبع رسمي از جمله اورژانس، پليس و آتش‌نشاني آمارهايي از تلفات مطرح كردند كه حكايت از جان‌باختن بيش از ۱۵ نفر دارد. در اين باره رييس سازمان اورژانس كشور با اشاره به آخرين گزارش‌هاي مصدوميت و فوت ناشي از حوادث مربوط به چهارشنبه سوري گفت: از ابتداي اسفند تا ظهر سه‌شنبه ۱۵ نفر در حوادث مربوط با چهارشنبه‌سوري در كشور جان باخته‌اند. جعفر ميعادفر كه با ايسنا سخن مي‌گفت، درباره آخرين گزارش‌هاي حوادث مرتبط با چهارشنبه آخر سال گفت: از يكم تا ۲۳ اسفند ماه ۱۴۰۱، كل مصدومين و فوتي‌هاي مرتبط با حوادث چهارشنبه‌سوري ۳۷۲ نفر بوده است كه ۵۷ نفر از مصدومين بستري شده و شش نفر در بخش‌هاي مراقبت ويژه بستري هستند. او با بيان اينكه ۲۷۵ نفر از مصدومان درمان و از بيمارستان‌ها ترخيص شده‌اند، افزود: همچنين ۲۳ نفر از مصدومان در محل حادثه از سوي نيروهاي اورژانس درمان شده‌اند. به گفته ميعادفر، متاسفانه طي اين مدت مجموعا ۱۵ نفر به دليل حوادث مربوط به چهارشنبه‌سوري جان باخته‌اند كه از اين تعداد هفت نفر در تبريز، چهار نفر در تهران، دو نفر در همدان، يك نفر در اروميه و يك نفر در قزوين بوده‌اند. رييس سازمان اورژانس كشور گفت: همچنين طي اين مدت ۵۴ مورد قطع عضو، ۹۰ مورد آسيب به چشم، ۱۳۴ مورد سوختگي و يك مورد آسيب به آمبولانس اورژانس گزارش شده است. در عين حال بيشترين مصدومان به تفكيك استاني به ترتيب در استان‌هاي تهران با ۹۱ مورد مصدوم، آذربايجان شرقي با ۴۲ مورد و آذربايجان غربي با ۲۱ مورد مصدوم بوده‌اند. در همين باره قدرت‌الله محمدي مديرعامل آتش‌نشاني تهران هم در يك برنامه تلويزيوني گفت كه چهارشنبه‌سوري سال به سال خطرناك‌تر شده است. او با اشاره به صدمات امسال گفته كه طبق آمار امسال تا 23 اسفند تعداد ۱۹ نفر فوتي و نيز تعداد زيادي زخمي به دنبال حوادث مرتبط با چهارشنبه‌سوري داشتيم كه عمده اين اتفاقات به دليل جمع‌آوري و انبارداري اين‌گونه مواد در منازل مسكوني پيش آمده است. محمدي درباره تلفات و خسارات پارسال هم ضمن مطرح‌كردن توصيه‌هايي به والدين، گفت: «والدين اجازه ندهند تا فرزندان‌شان ترقه‌هاي پرخطر بخرند. هيجانات كاذبي وجود دارد كه حادثه ناگوار مانند قطع عضو را به همراه دارد. خريد و در جيب گذاشتن اين مواد محترقه و ايجاد گرما باعث انفجار مي‌شود. طبق آمار سال گذشته ۶۲ منزل بر اثر همين موارد دچار حادثه شدند.»
هشدار وزارت اطلاعات
در كنار آمار مرگ و مصدومان مراسم چهارشنبه‌سوري امسال، يك خبر ديگر هم ديروز خبرساز شد و آن هشدار جدي وزارت اطلاعات درباره «خرابكاري در چهارشنبه‌سوري» بود. در اين باره وزارت اطلاعات با صدور اطلاعيه‌اي از كشف شبكه‌ها و تجهيزات خرابكاري براي عمليات در شب چهارشنبه آخر سال (چهارشنبه‌سوري) خبر داد. در بخشي از اين اطلاعيه آمده است: «به دنبال دريافت اطلاعات معتبر درخصوص وجود توطئه‌هاي چندگانه‌اي براي انجام اقدامات تروريست ي و خرابكارانه در شب‌هاي منتهي به چهارشنبه آخر سال، سربازان گمنام امام زمان (عج) در روزهاي گذشته با به‌كارگيري انواع شيوه‌هاي رديابي اطلاعاتي، امنيتي و فني، موفق به شناسايي و بازداشت چندين تيم تروريستي و كشف انواع مواد و ابزارهاي انفجاري، نارنجك‌هاي دستي و خمپاره‌هاي دست‌ساز شدند. از جمله تيم‌هاي بازداشت‌شده و مواد انفجاري مكشوفه مي‌توان به موارد ذيل اشاره نمود: شناسايي و بازداشت تيم ۲۱ نفره از عناصر وابسته به گروهك تروريستي منافقين در تهران شامل تعدادي از عوامل سابقه‌دار گروهك، زندانيان آزاد شده منافقين و عوامل عملياتي آماده انجام اقدامات تروريستي. متهمان بازداشت شده اقدامات خرابكارانه‌اي همچون آتش زدن اموال عمومي، به ويژه اتوبوس‌ها در چهارراه‌هاي شلوغ و تخريب اموال خصوصي و پرتاب خمپاره‌هاي دست‌ساز را در برنامه داشتند.
شناسايي و بازداشت يك هسته وابسته به گروهك‌هاي تروريستي منافقين و شبكه همكار آن در مشهد مقدس و كشف تعداد ۳۰۰ نارنجك دست‌ساز (سه راهي انفجاري) كه براي استفاده در شب چهارشنبه آخر سال فراهم شده بودند. ضمنا همه عناصر دستگيرشده داراي سابقه حضور موثر در اغتشاشات خياباني پاييز گذشته هستند و علاوه بر توليد نارنجك‌هاي دستي پيش‌گفته، تعداد فراواني كوكتل مولوتف توليد و انبار نموده و برنامه‌هايي براي ايجاد راهبندان‌هاي مصنوعي، حمله به مراكز خاص و انجام خرابكاري طراحي كرده بودند. گروهك تروريستي منحله دمكرات اقدام به اعزام تيمي با هدفِ خرابكاري در شب چهارشنبه آخر سال نموده بود كه بلافاصله مورد رصد سربازان گمنام قرار گرفت و اعضاي آن پيش از هر اقدامي بازداشت شدند. همچنين ۱۰ محموله نظامي شامل سلاح‌هاي كمري، نارنجك، مقادير زيادي فشنگ و خشاب و اقلامي براي انجام جنگ رواني در شب چهارشنبه آخر سال كشف و ضبط گرديد.»
در كنار تلفات جاني و خسارت جسمي و مالي فراواني كه برخي رفتارهاي بي‌ربط به سنت و جشن چهارشنبه‌سوري ايجاد كرده، تبعات اين رفتار بر محيط‌زيست هم در چندسال گذشته به مساله‌اي ديگر بدل شده و واكنش فعالان محيط‌زيست را به همراه داشته است. فعالان اين حوزه هشدار مي‌دهند كه جايگزيني پايكوبي و جشن، قاشق‌زني و آتش نرم بوته‌هاي خشك با مواد محترقه و منفجره و آتش زدن لاستيك خودروها منجر به آلودگي زيست‌محيطي ازجمله آلودگي هوا، آلودگي صدا، آلودگي نوري و اختلال در مسير مهاجرت پرندگان مي‌شود و بايد با آن مقابله كرد. براساس گفته‌هاي كارشناسان، اين آلودگي هوا و آلودگي صوتي ناشي از مصرف مواد محترقه تاثير زيادي بر تغيير مسير مهاجرت جانداران دارد، چراكه تهران و بسياري از شهرهاي ايران از كريدورهاي عبوري پرندگان مهاجر هستند و اين روزها دقيقا زماني است كه خيلي از پرندگان در حال مهاجرت بهاره از عرض‌هاي جنوبي به سمت عرض‌هاي شمالي پرواز مي‌كنند و آلودگي صدا و نور باعث اختلال در روند طبيعي حركت اين پرندگان مي‌شود.
در كنار تمام اين هشدارها و همچنين تهديد مرتكبان چنين رفتارهايي به بازداشت تا پايان تعطيلات نوروز و همچنين اعلام آماده‌باش پليس، اورژانس و آتش‌نشاني اما اخبار از افزايش تلفات مراسم امسال حكايت دارد و ساعت به ساعت هم بر اين آمار افزوده مي‌شود و به نظر مي‌آيد براي بازگرداندن رسم ديرينه چهارشنبه‌سوري به فرهنگ و مسير خود، همچنان كارها و فعاليت‌هاي بيشتري نياز است.